Ο Mehran με τις δίδυμες αδερφές του. πηγή: The Atlantic
Η δημοσιογράφος Jenny Nordberg στο βιβλίο της «The Underground Girls of Kabul» που πρόκειται να κυκλοφορήσει στις 16 Σεπτεμβρίου περιγράφει την επιβίωση μιας αρχαίας πρακτικής στο σύγχρονο Αφγανιστάν. Την -προσωρινή- μεταστροφή του κοινωνικού φύλου των κοριτσιών, σε μία πατριαρχική κοινωνία όπου ακόμα τα αγόρια διαθέτουν περισσότερες δυνατοτήτες από τα κορίτσια, προκειμένου να βελτιώσουν τη θέση της οικογένειάς τους. Οι λόγοι που ωθούν τους γονείς να επιλέξουν αυτήν την ιδιόμορφη μοίρα για τα κορίτσια τους ποικίλλουν: για κάποιους είναι λόγω κύρους καθώς όλα τα παιδιά τους έχουν γεννηθεί κορίτσια. Σε άλλες περιπτώσεις ευθύνονται κυρίως οικονομικοί λόγοι, αφού τα αγόρια μπορούν να δουλεύουν και να συνεισφέρουν έτσι στο οικογενειακό εισόδημα, ενώ επίσης ενισχύουν το αίσθημα ασφάλειας για μια οικογένεια σε μία ταραχώδη περιοχή, όπως παραμένουν μεγάλα τμήματα της χώρας.
Σε ένα άρθρο που έχει επιμεληθεί η συγγραφέας και δημοσιεύεται στο Atlantic, παρουσιάζονται μερικές αντιπροσωπευτικές ιστορίες από το βιβλίο. Έτσι ο Μεράν, όπως τον ξέρουν οι δάσκαλοι και οι συμμαθητές του στο σχολείο που πηγαίνει, όταν πήγαινε νηπιαγωγείο εμφανιζόταν ακόμη σαν κορίτσι και λεγόταν Μανούς. Η κατάστασή του είναι γνωστή στους μεγαλύτερους και η δασκάλα του εκτιμά πως έχει προσαρμοστεί καλά στις απαιτήσεις του ρόλου του. Το πιο ενδιαφέρον στην περίπτωση του Μεράν είναι πως η μητέρα του είναι βουλευτής στην αφγανική βουλή. Θα περίμενε κανείς άραγε η μητέρα του να είναι φορέας ενός πιο εκσυγχρονιστικού πνεύματος ή πως ως γυναίκα βουλευτής σε μία συντηρητική κοινωνία νιώθει μεγαλύτερη πίεση να συμβαδίσει με τις παραδοσιακές αντιλήψεις περί φύλου; Ούτε το ενδεχόμενο να τις ενστερνίζεται θα πρέπει να αποκλειστεί εξ ολοκλήρου όσο κι αν κάτι τέτοιο φαίνεται αντιφατικό.
Παιδιά σαν το Μεράν, σύμφωνα με τη συγγραφέα, υπάρχουν παντού στο Αφγανιστάν και δεν αποτελούν κάτι ιδιαίτερα αξιοπερίεργο. Οι ξένοι νοσηλευτές με τους οποίους συνομιλεί η συγγράφεας, έχουν όλοι συναντήσει παρόμοιες περιπτώσεις και η κυρίαρχη άποψη ανάμεσά τους είναι πως πρόκειται για θετική εμπειρία για τα κορίτσια που θα συναντήσουν πολύ λιγότερες ευκαιρίες προσωπικής ανάπτυξης όσο μεγαλώνουν και το κύριο καθήκον που αναμένεται απο αυτές είναι η τεκνοποίηση. Τα περισσότερα παιδιά θα υιοθετήσουν ξανά την εικόνα του κοριτσιού όταν μπουν στην εφηβεία. Η χρονική στιγμή αυτής της μετάβασης πρέπει να είναι προσεκτικά καθορισμένη καθώς αν περάσουν αυτήν περίοδο της ζωής τους μαζί με αγόρια θα στιγματιστούν και θα είναι απίθανο να βρουν σύζυγο αργότερα.
Στη γειτονιά μας, ένα παρόμοιο έθιμο μπορούμε να συναντήσουμε στο βορρά της Αλβανίας, αν και με αντίθετη φορά. Σύμφωνα με τον Κανούν, κώδικα τιμής των Γκέγκηδων, όταν οι άρρενες κληρονόμοι μιας οικογένειας είχαν πεθάνει ή σκοτωθεί, μία άγαμη -και κατ’ επέκταση παρθένα- κόρη μπορούσε -με όρκο ενώπιον των κατά τόπους προκρίτων- να αναλάβει το ρόλο του τελευταίου αρσενικού της οικογένειας, κατοχυρώνοντας την οικογενειακή περιουσία προς όφελος όλων των υπολοίπων μελών. Αυτή η παράδοση τείνει να εκλείψει, αλλά λιγοστές τέτοιες ορκισμένες παρθένες ή «μπουρνέσε» όπως αποκαλούνται, μπορούν να βρεθούν ακόμα. Σε ένα ρεπορτάζ του GQ, όπου οι απόψεις των μελών της -πιθανότατα- τελευταίας γενιάς «μπουρνέσε» μπορούν να ακουστούν, ανάμεσα σε άλλες περιπτώσεις, συναντάμε και αυτούς που επέλεξαν αυτό το δρόμο σαν ευκαιρία να απολαύσουν την ελευθερία που τους πρόσφερε μαζί με τα βάρη που αναλάμβαναν. Αντίστοιχη απόψη για τη θέση τους εκφέρουν και οι αφγανές γυναίκες με τις οποίες συνομίλησε η Jenny Nordberg. Όταν η δημοσιογράφος ζητούσε από αφγανούς να περιγράψουν τα διαφορετικά σημεία που χαρακτηρίζουν τα φύλα, οι άνδρες ανέφεραν την ευαισθησία, την φροντίδα και τη μειωμένη σωματική δύναμη για τις γυναίκες. Οι αφγανές από τη μεριά τους έβρισκαν μία λέξη για να αποδώσουν τη διαφορά: ελευθερία.
