Πριν λίγες νύχτες είδα έναν εφιάλτη. Ήμουν, λέει, στα γραφεία της Popaganda στην οδό Κολοκοτρώνη. Έγραφα στο λάπτοπ μου ένα κείμενο, νομίζω για #ΤαΓκομενικά αλλά δεν παίρνω και όρκο, γύρω μου κανείς, στο δωμάτιο ησυχία, μόνο ο θόρυβος του αιρ κοντίσιον και των πλήκτρων που πατούσα για να γράψω τις λέξεις. Και τότε το λάπτοπ μου έβηξε, ξέρετε αυτό το βηχαλάκι πριν κάνουμε μια σημαντική ανακοίνωση ή βγάλουμε λόγο μπροστά σε κόσμο, και μίλησε με φωνή κράμα Νίκου Χατζηνικολάου/Βίκυς Καγιά.
Και τι είπε; Δε θυμάμαι καλά αλλά το βασικό νόημα ήταν ότι έχει κλειδώσει την πόρτα και ότι δε θα μπορέσω να βγω ποτέ από το δωμάτιο και θα μείνω για πάντα εκεί, εις τους αιώνες των αιώνων αμήν να πληκτρολογώ μέχρι να ματώσουν τα δάχτυλά μου αλλά τίποτα ποτέ δε θα γράφεται γιατί αποφάσισε ότι δεν το εκφράζει αυτή η δουλειά πια και δεν θέλει να συνεργαστεί μέχρι να αποφασίσει το επόμενο επαγγελματικό του βήμα.
Ξύπνησα και σκεφτόμουν, τι θα γινόταν αν κάθε υπολογιστής στον κόσμο αρνούταν να «εργαστεί» και κατάλαβα από τη μια ότι ο φόβος μου ακούγεται αστείος αλλά ποιος είπε ότι οι φόβοι μας είναι κάτι που ελέγχουμε;
Το 2015 σε μια έρευνα που έγινε από το Chapman University για το τι φοβούνται περισσότερο οι Αμερικάνοι στις πέντε πρώτες απαντήσεις οι τρεις είναι φόβοι που πηγάζουν από την τεχνολογία και συγκεκριμένα στη δεύτερη θέση ήταν η κυβερνοτρομοκρατία, στην τρίτη η παρακολούθηση/διακίνηση προσωπικών δεδομένων από εταιρείες και στην πέμπτη η παρακολούθηση/διακίνηση προσωπικών δεδομένων από την κυβέρνηση. Για την ιστορία, η πιο κοινή απάντηση ήταν η διαφθορά των κυβερνητικών αξιωματούχων.
Προχωράμε.
Θα έλεγε κανείς ότι όταν φοβάσαι κάτι αποφασίζεις να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται γι’ αυτό ώστε να το αντιμετωπίσεις. Γι’ αυτό τον λόγο δεν πηγαίνουμε στους ψυχολόγους μας; Η γνώση μπορεί να σου δώσει στοιχεία για το πώς να διαχειριστείς κάτι που φοβάσαι ότι θα ξεφύγει από τον έλεγχό σου όπως για παράδειγμα η χρήση των προσωπικών σου στοιχείων. Όμως αναρτήσεις όπως «Δεν δίνω στο facebook ή σε οποιαδήποτε πρόσωπα που συνδέονται με το facebook να έχουν την άδεια να χρησιμοποιήσουν τις φωτογραφίες μου, πληροφορίες, μηνύματα ή δημοσιεύσεις, τόσο στο παρελθόν όσο και το μέλλον. Με τη δήλωση αυτή, δίνω ειδοποίηση στο Facebook ότι απαγορεύεται αυστηρά να αποκαλύψει, αντιγράψει, διανείμει ή μπει σε οποιαδήποτε άλλη ενέργεια εναντίον μου με βάση αυτό το προφίλ ή / και το περιεχόμενό του κλπ κλπ» δείχνουν ό,τι όσοι τις ποστάρουν δεν έχουν ιδέα για το τι ισχύει για το μέσο που χρησιμοποιούν.
Τι φοβόμαστε με την τεχνολογία; Ότι θα χάσουμε τον έλεγχο. Είτε πρόκειται για τον παππού που αρνείται να χρησιμοποιήσει κινητό τηλέφωνο γιατί «θα πατήσω κανένα κουμπί, θα καλέσει Αυστραλία και ποιος πληρώνει τον λογαριασμό», μέχρι τον γονιό που προβληματίζεται για τις ατελείωτες ώρες που το παιδί του παίζει fortnite γιατί «μα καλά πότε θα διαβάσει τα μαθήματα του; Τουλάχιστον μπορώ να ξεκουραστώ κι εγώ λίγο. Αλλά μήπως θα έπρεπε να ασχοληθώ περισσότερο με το παιδί;».
Τα ίδια τα παιδιά δεν κάνουν τέτοιες σκέψεις. Είναι έτοιμα να υιοθετήσουν ό,τι καινούριο βγαίνει και αυτό είναι λογικό αφού δεν είναι δεσμευμένα σε ό,τι παλιό, δεν έχουν προλάβει να συνηθίσουν κάτι, η τεχνολογία δεν τα βγάζει από μια ρουτίνα, αλλά τους μαθαίνει μια νέα.
Για να ξαναγυρίσουμε στην έρευνα του Chapman University και να τη συνδέσουμε με την παραπάνω μας αρκούν τα λόγια του Christopher Bader, καθηγητή κοινωνιολογίας στο συγκεκριμένο πανεπιστήμιο «Οι άνθρωποι έχουν την τάση να εκφράζουν έντονο φόβο για πράγματα από τα οποία εξαρτώνται αλλά ταυτοχρόνως δεν μπορούν να τα θέσουν υπό τον έλεγχό τους κι αυτός είναι σχεδόν ένα τέλειος ορισμός της τεχνολογίας. Δεν μπορείς πια να τα βγάλεις πέρα στην κοινωνία χωρίς να χρησιμοποιείς την τεχνολογία, δεν ξέρεις πώς να ψωνίσεις σε ένα μαγαζί, πώς να μιλήσεις σε άλλους ανθρώπους, να συμπεριφερθείς επαγγελματικά. Οι άνθρωποι όλο και περισσότερο εξαρτώνται από την τεχνολογία αλλά δεν έχουν καμία ιδέα για το πώς στην πραγματικότητα δουλεύουν όλα αυτά».
Από την άλλη λίγος φόβος κάνει καλό όσον αφορά πχ την διαρροή προσωπικών δεδομένων: «Εάν φοβάσαι ότι θα μπουν στον λογαριασμό σου θα διαλέξεις ένα πιο σύνθετο password από το password123», εξηγεί ο Bader. Το γεγονός όμως ότι ο φόβος διακίνησης προσωπικών δεδομένων από εταιρείες και τη κυβέρνηση καταλαμβάνει την τρίτη και πέμπτη θέση αντιστοίχως ενώ ο φόβος του θανάτου την 43η θέση στη συγκεκριμένη λίστα φόβων με κάνει να αναρωτιέμαι αν οι υπαρξιακοί μας φόβοι έχουν αντικατασταθεί από πρακτικούς ή αν απλώς καμουφλάρουμε τις αγωνίες μας για το χάσιμο του ελέγχου μετά τον θάνατό μας με το χάσιμο του ελέγχου αν χακάρουν το μέιλ μας.
Όμως υπάρχουν κι άλλοι φόβοι που εκφράζουν οι άνθρωποι απέναντι στην τεχνολογία και πιο συγκεκριμένα ο φόβος «οι μηχανές θα πάρουν τη δουλειά μας». Το 19ο αιώνα ξέσπασε την Αγγλία του κίνημα του λουδισμού στο πλαίσιο του οποίου υφαντουργοί μπροστά στον κίνδυνο να χάσουν τη δουλειά τους από, χαμηλόμισθους και χαμηλής κατάρτισης, εργάτες που χειρίζονταν τους νέους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς και τις καινούριες μηχανές ραψίματος και μηχανές γνεσίματος αποφάσισαν να δράσουν: Συγκεντρώνονταν τη νύχτα σε βιομηχανικές πόλεις καταστρέφοντας μηχανήματα εργοστασίων (κυρίως μηχανές ύφανσης) και καίγοντας μύλους. Όμως στην πραγματικότητα οι λουδίτες δεν τα έβαλαν με τις μηχανές αλλά με τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές που έπλητταν τον κλάδο τους.
Και όσον αφορά τις κοινωνικές αλλαγές ποιος αποτύπωσε καλύτερα το πώς «μηχανοποιείται» ο ίδιος ο εργάτης από τον Τσάρλι Τσάπλιν στην σκηνή του εργοστασίου στους «Μοντέρνους Καιρούς»;
Ας γυρίσουμε όμως ξανά στο 2019. Τώρα που η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι γεγονός και η ΑΙ θα συνδεθεί άμεσα (ερωτηματικό) με τον άνθρωπο μέσω της ιατρικής επιστήμης όπως είναι το όραμα του Elon Musk που γι’ αυτό τον λόγο ίδρυσε την εταιρεία του Neurolink. Είναι όμως και αυτός ο φόβος τωρινός; Η λέξη ρομπότ προέρχεται από τη τσέχικη λέξη ρομπότα που σημαίνει δούλος. Η λέξη καταγράφηκε για πρώτη φορά στο θεατρικό έργο R.U.R. ‘Rossum’s Universal Robots’ , που γράφτηκε το 1920 από τον Karel Capek. Στο έργο του τα ανθρωποειδή ρομπότ ξεκινούν υποταγμένα και τελικά καταλήγουν εξεγερμένα να καταστρέφουν την ανθρωπότητα.
Σύμφωνα με τον Carl Benedikt Frey, συν-διευθυντή του προγράμματος για την τεχνολογία και την απασχόληση Oxford Martin στο Oxford University στην πραγματικότητα οι θέσεις εργασίας δεν μειώνονται αλλά αλλάζουν φέρνοντας το παράδειγμα ότι μπορεί να υπάρχουν λιγότεροι ταμίες στις τράπεζες λόγω των ΑΤΜ αλλά υπάρχουν περισσότεροι μάνατζερ στα υποκαταστήματα.
Οκ, το ξέρουμε ότι θα ήταν τουλάχιστον αυτοκαταστροφικό να πετάξουμε την τεχνολογία, δημιούργημα του ανθρώπινου πολιτισμού και πνεύματος, στα σκουπίδια. Χάρη σε αυτή θεραπεύουμε, επικοινωνούμε, εξερευνούμε τον πλανήτη και το διάστημα. Θα μπορούσε κάποιος στον αντίποδα να πει ότι με την τεχνολογία επίσης σκοτώνουμε, απομονωνόμαστε, μολύνουμε τον πλανήτη. Όλα λοιπόν έχουν να κάνουν με τη χρήση και την ηθική. Οφείλουμε να βάλουμε νέους ηθικούς κανόνες, όχι πιο χαλαρούς, αλλά πιο σύγχρονους με τα πράγματα και τις εξελίξεις. Και εάν δεν θέλετε το παιδί σας να βλέπει πέντε ώρες στο κινητό youtube βιντεάκια αφήστε κι εσείς το τηλέφωνο κάτω ή δείξτε του πώς να το χρησιμοποιεί για ποιο χρήσιμα πράγματα. Και μη κάνετε σαν τον μπαμπά σας που σας φώναζε «θα βγάλεις τα μάτια σου στο gameboy».