Το θέμα: Δεν υπάρχουν γυναίκες στην αριστερή κυβέρνηση. Ή, με ελλειψοειδή οπτική, υπάρχουν ελάχιστες. Το ερώτημα: γιατί;
Αφού έπεσα να κοιμηθώ δυο βράδια όπου για πρώτη φορά στη ζωή μου χαμογελούσα για θετικές αλλαγές στον δημόσιο βίο (ανήκουστο να πέφτουμε για ύπνο χαμογελώντας με την σκέψη στο εκεί έξω), χθες βράδυ άρχισα να λαμβάνω τα πρώτα μηνύματα (σημειώνω: από Ισπανία, και από ετεροφυλόφυλους αριστερούς άντρες) που συνοψίζονται στο «τι νομίζεις για τη νέα ελληνική κυβέρνηση που δεν έχει γυναίκες;» Και έπιασα τον εαυτό μου να απαντάει με «ναι μεν, αλλά…», τα οποία έπειθαν εμένα λιγότερο απ΄όλους, εδικά βλέποντας τις αναμνηστικές φωτογραφίες των χαμογελαστών κυβερνώντων αντρών της πρώτης ημέρας και τις φωτογραφίες των χαμογελαστών γυναικών ψηφοφόρων της προηγούμενης νύχτας. Και ακολούθησαν τα «γυναικεία» περιοδικά με συστάσεις στην «νέα πρώτη κυρία» για το πώς να ντύνεται αναλύοντας παράλληλα τις ενδυματολογικές επιλογές της κ. Κωνσταντοπούλου, διότι αυτό είναι το επίπεδο στο οποίο πρέπει να μειωθεί η γυναίκα στον δημόσιο χώρο. Η συζήτηση μόλις ξεκινάει στα social media όπου μέχρι στιγμής υπάρχει η εξής διάθεση: ας μην γκρινιάζουμε, τόσα άλλα αλλάζουν. Η οποία μεταφράζεται σε: κάποιου του χαρίσανε ένα γάιδαρο κι αυτός τον κοιτάει στα δόντια. Όμως δεν μας χάρισε κανείς κανένα γάιδαρο. Ένα 36%+ ψήφισε μια αριστερή κυβέρνηση, γνωρίζοντας πολύ καλά τα ρίσκα (από αριστερή πλευρά δείτε τα εδώ) αλλά διεκδικώντας ελπίδα όχι μόνο ως προς τις οικονομικές πολιτικές αλλά και ως προς τις κοινωνικές αλλαγές – εξάλλου είναι αλληλένδετες.
Και οι αλλαγές δεν δύναται να εξαντληθούν στο συμβολικό επίπεδο. Δεν αρκεί να παρουσιάζονται τρεις εργαζόμενες και τρεις εργαζόμενοι στο (εξαιρετικό) σποτ της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ «Vincerò!». Όσο για το πραγματικό επίπεδο, δεν αρκεί η επαναπρόσληψη των απολυμένων καθαριστριών ενός υπουργείου – που φυσικά είναι «καθαρίστριες» και όχι «καθαριστές». Όταν η Aριστερά έχει διεκδικήσει αυτό που λέγεται εξουσία, εγείρονται ερωτήματα για το αν οι γυναίκες εργαζόμενες σε ένα υπουργείο θα είναι μόνο, ή σε συντριπτικά νούμερα, καθαρίστριες ή μερικές σκάλες παραπάνω χωρίς να ανέρχονται σε σεβαστά ποσοστά στην κορυφή της γνωστής πυραμίδας.
Συνεπώς: Ναι, ζούμε ιστορικές στιγμές. Ναι, είμαστε συγκινημένες. Αλλά, όχι, προς το παρόν δεν μετέχουμε ισότιμα. Προς το παρόν, ψηφίζουμε, στηρίζουμε και παρακολουθούμε. Κατανοούμε και ανεχόμαστε τακτικές πραγματισμού που φέρνουν τους υπερ-συντηρητικούς ΑΝΕΛ στην εξουσία (βλ. Λώρη Κέζα), που ανοίγουν πόρτες προς το καθεστώς που έστειλε τις PUSSY RIOT στις γκούλαγκ του Πούτιν μαζί με πολλές και πολλούς (βλ. τη διαμάχη Ζίζεκ–Τολοκονίκοβα στο Comradely Greetings, Verso 2014). Ωστόσο, ο αποκλεισμός γυναικών από μία κυβέρνηση Aριστεράς δεν συνιστά καμία τακτική πραγματισμού. Εάν συνιστά, θέλω να την πληροφορηθώ. Θέλω να κατανοήσω τι επέβαλε τα νέα πρόσωπα να είναι άντρες και εάν η απάντηση θα είναι «δυστυχώς, δεν υπήρχαν γυναίκες με τα αντίστοιχα προσόντα, εμπειρία κ.ο.κ» Εάν συμβαίνει αυτό, η κατάσταση της χώρας είναι πράγματι τραγική. Και η κατάσταση της Aριστεράς προβληματική. Ελπίζω ότι δεν συμβαίνει αυτό που έγραψε μία φίλη στο Facebook «δυστυχώς, ίσως να μην τους περνάει καν απ΄το μυαλό ότι είναι μόνο άντρες».
Ετοιμάζομαι να δεχτώ το αντι-επιχείρημα «μα δεν έχει σημασία, υπάρχουν και αριστεροί άντρες που έχουν φεμινιστικές θέσεις και είναι αυτοί στην κυβέρνηση, μπορούν να εκπροσωπήσουν τα δικαιώματα των γυναικών». Σε αυτούς προτείνω την μελέτη του Terry Eagleton για το πώς λειτουργεί η ιδεολογία – αυτή που ορίστηκε από Μαρξ, Γκράμσι, Αλτουσέρ και που συνεχίζουμε να εξετάζουμε και σήμερα. Ο Eagleton υποστηρίζει: υπάρχει λόγος που ηγούνται γυναίκες των φεμινιστικών αγώνων, φοιτητές των φοιτητικών, κλπ. Πράγματι, όταν υφίστασαι την διάκριση έχεις πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να επαναξετάσεις το αξιακό σου σύστημα, εδικά αυτό που θεωρείς αυτονόητο και «φυσικό». Γι’ αυτό είναι πάγια διεκδίκηση της φεμινιστικής αριστεράς να ανέρχονται γυναίκες στην εξουσία.
Θεωρώ ότι όλοι γνωρίζουμε ότι γυναίκες στην εξουσία δεν σημαίνει κάτι από μόνο του. Όλες γνωρίζουμε τις Θάτσερ, Μέρκελ, Λαγκάρντ και Λεπέν. Κάποιες έχουμε διαβάσει και το «Womanliness as Masquerade» της Joan Riviere που ήδη το 1929 εξετάζει ψυχαναλυτικά το σύνδρομο γυναικών που παίζουν το παιχνίδι της ανδροκρατικής εξουσίας ώστε να λάβουν μερίδιο και, κυρίως, αντρικό έπαινο. Αλλά εδώ μιλάμε για εξουσία και Aριστερά, για Aριστερά στην εξουσία. Εδώ και κάποια χρόνια, αρχής της οικονομικής κρίσης, υπάρχει ένα νέο φεμινιστικό κύμα και κίνημα στην ευρωπαϊκή αριστερά. Ως ένα παράδειγμα που κάτεχω από πρώτο χέρι, στα ετήσια συνέδρια που οργανώνει η δι-επιστημονική επιθεώρηση historical materialism στο Λονδίνο έχουμε μία επιτροπή που οργανώνει το τμήμα της φεμινιστικής μαρξιστικής παρέμβασης: οι αίθουσες που γίνονται οι σχετικές ανακοινώσεις είναι κατάμεστες κάθε χρονιά γιατί έχει γίνει κατανοητό ότι η ανασύσταση και σύνθεση της εργατικής τάξης σε διεθνές επίπεδο (φυσικά και στο κάθε εθνικό επίπεδο) την εποχή της παγκοσμιοποίησης βασίζεται στην θέση των γυναικών καθώς και του περίφημου «εκθηλυσμού» ή «θηλυκοποίησης» της εργασίας [feminization of labour]. Δηλαδή, της απαξίωσης της εργασίας, της αποδοχής της επισφάλειας, των χαμηλών αμοιβών, του «εθελοντισμού» για να μάθει κανείς τη δουλειά με το αζημίωτο στην εταιρία ή στο μουσείο κλπ κλπ. Αυτό σημαίνει ότι πλέον πολλοί έχουν βρεθεί εργασιακά (και όχι μόνο) στη θέση της γυναίκας. Από αυτή την οπτική, δεν είμαστε μόνο το 50%. Όταν λοιπόν στην Ευρώπη υφίσταται πλέον μια νέα ευρωπαϊκή αριστερά τουλάχιστον σε επίπεδο πανεπιστημιακής έρευνας και ακτιβισμού, η πρώτη-των-καιρών-μας αριστερή κυβέρνηση στην Ευρώπη δεν πρέπει να λειτουργήσει ως ένα αντι-σκοταδιστικό παράδειγμα;
Διαβάζω αυτή την περίοδο την μελέτη της Sheila Rowbotham, Women, Resistance and Revolution [Γυναίκες, Αντίσταση και Επανάσταση], με πρώτη ημερομηνία έκδοσης το 1973. Το βιβλίο της (υπάρχουν και άλλα) εξετάζει την συμμετοχή και το ρόλο των γυναικών στα επαναστατικά κινήματα από την γαλλική επανάσταση και εξής. Ακόμη και σε περιπτώσεις όπου διάφορα εμπόδια καταλύονται όταν δίνεται ο αγώνας, όταν έρθει η στιγμή ανάληψης εξουσίας προκύπτει το γνωστό μοντέλο που λέγεται επιεικώς «θα δούμε» και μη-επιεικώς «προδοσία». Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει μία μακριά παράδοση: μετά εσείς, όταν όλοι οι άλλοι θα έχουν σωθεί. Παρακαλώ, να μην τηρηθεί η παράδοση από την κυβέρνηση της Aριστεράς.