Προσεχώς: Πολιτικώς Ορθοί

Θυμάμαι πολύ έντονα κάπου στο μέσο των 00s που με κάποιον τρόπο και για κάποιον λόγο υπήρξε μια απελευθέρωση στα μέσα έκφρασης, μια άνευ προηγουμένου απενοχοποίηση – κυρίως στο internet και λιγότερο στα περιοδικά που, χωρίς να έβαζες και στοίχημα, έβλεπες πως ξεθώριαζαν σαν το χαρτί τους στον ήλιο. Προσωπικά το απέδιδα, τότε, στην αντίδραση bloggers και “γραφιάδων” στα κλισέ των δημοσιογραφικών κειμένων, στον ξύλινο λόγο και τα άκαμπτα γραπτά, ακόμα και τις εντεχνίζουσες λυρικές φανφάρες που είχαν διαχρονικά μεγάλο γκελ στα αναγνωστικά κοινά (ακόμα έχουν, πλέον είναι κυρίως αριστερίζουσες και επαναστατικές).

Άρχισαν λοιπόν να γράφονται κείμενα ορκισμένα να πατάξουν την υποκρισία και τον καθωσπρεπισμό της κρατούσας γραφής επιστρατεύοντας ακραίο χιούμορ, εκφράσεις του προφορικού λόγου που δεν περίμενες ότι θα δεις γραμμένες, επιθετικότητα και διάθεση να σοκάρουν χρησιμοποιώντας λέξεις “ταμπού” χωρίς κανέναν δισταγμό: έτσι και αλλιώς, “δεν υπάρχουν βρώμικες λέξεις αλλά μυαλά”, και “στις παρέες έτσι μιλάμε”. Το crackhitler, μουσικό site με κείμενα και ευρύτερου περιεχομένου, είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, για όσους το πρόλαβαν. Σαρκαστικό, εριστικό, αστείο, οχυρωμένο απέναντι από τους ανθρώπους που από τα 15 έγραφαν δοκίμια και ανοιχτά ειρωνικό με τον δημοσιογραφικό λόγο. Οι συντάκτες δεν σταματούσαν πουθενά, έγραφαν ό,τι ήθελαν, σύντομα το site απέκτησε και καναδυο κλώνους, και έφτιαξε και μια νέα λέξη για να περιγράψει ένα μουσικό είδος που το ίδιο είχε επινοήσει: το ονόμασε πουστρόνικα.

Γελάσαμε τότε; Ναι. Θα έγραφε το crackhitler σήμερα, 2014, ένα κείμενο για την πουστρόνικα; Μμμμάλλον όχι. Μα γιατί; Αφού με τους φίλους μου ακόμα γελάμε. Ακριβώς: με τους φίλους σου.

Με τους φίλους του/την παρέα του/τους οικείους του/το “circle of trust” του, μπορεί να κάνει και να λέει κανείς ό,τι θέλει, θεωρητικά – όλα είναι κώδικες που εξαρτώνται άμεσα από τον βαθμό εγγύτητας και άνεσης. Με απλά λόγια, οι φίλοι σου σε ξέρουν. Ξέρουν ότι δεν είσαι ρατσιστής, φασίστας, μισογύνης, ομοφοβικός, προσβλητικός με τις μειονότητες ή σκέτα αναίσθητος, και ότι οι προσωπικοί σας κώδικες επιτρέπουν να λέγονται και να ακούγονται πολλά. Οι γκέι φίλοι μου χρησιμοποιούν  μεταξύ τους με τον όρο “αδερφή” (…αναφέρω το πιο light παράδειγμα, για ευνόητους λόγους), και σε εκείνους μπορώ να πω “δεν είσαι εντάξει, μου έκανες πουστιά”. Είναι κάθετη γνώμη μου όμως, πως δεν νομιμοποιείται κανείς, για κανέναν λόγο, να χρησιμοποιεί εκφράσεις υποτιμητικές για τους μειονοτικούς πληθυσμούς δημοσίως, ούτε ως χαριτωμενιά και αστείο. “Μα εγώ δεν το εννοώ υποτιμητικά”, θα πεις. Δεν έχει σημασία πώς το εννοείς εσύ, όμως: αν ο μειονοτικός πληθυσμός το θεωρεί υποτιμητικό, είναι υποτιμητικό, τελεία – δεν επιδέχεται συζήτησης.

Η πολιτική ορθότητα, την οποία πολλοί αποτινάσσουν από πάνω τους ως κάτι υποκριτικό και περιττό, δεν είναι έννοια άδεια, ειδικά στη δεδομένη χρονική συγκυρία: όταν τα ανθρώπινα δικαιώματα καταπατώνται καθημερινά, μπροστά μας και δίπλα μας, όταν στα mainstream μέσα ο μισογυνισμός και η ομοφοβία είναι η νόρμα, όταν η Χρυσή Αυγή είναι εδώ, για να τα κάνουμε εντελώς λιανά, η ευαισθησία απέναντι στο διαφορετικό, ναι, και στην έκφραση, δεν είναι πολυτέλεια ή λεπτομέρεια αλλά κάτι βαθιά ουσιαστικό. Είναι ευθύνη του καθενός μας απέναντι σε αυτούς που ανοίγουν μια συζήτηση μαζί μας και απέναντι στους δυο-τρεις παραπάνω που, έστω,  μας διαβάζουν στο facebook ή στο twitter, να εναρμονίζουμε λόγο με πεποιθήσεις έτσι ώστε να εκφράζουν απόλυτο και αδιαπραγμάτευτο σεβασμό και στήριξη σε κοινωνικές ομάδες που καταπιέζονται. Αν λοιπόν, παλιότερα, η αποδόμηση του καθωσπρεπισμού ήταν αντίδραση στον “μικροαστισμό” της έκφρασης (γιατί κάπως έτσι “νομιμοποιήθηκαν” από τολμηρές έως προσβλητικές εκφράσεις), έτσι είναι σήμερα μια μικρή καθημερινή επαναστατική πράξη η προσοχή και η ευαισθησία στους χαρακτηρισμούς.

Πριν από λίγες ημέρες, σε μεσημεριανή εκπομπή της τηλεόρασης και με αφορμή το αποκριάτικο πνεύμα χαλαρότητας/γενικευμένης ευθυμίας/κεφιού/καταλάβατε, παρέλασαν από την κάμερα δύο παρουσιαστές; δημοσιογράφοι; ντυμένοι “μαύροι” (για το blackface, κοινώς αποδεκτό ως έναν από τους πιο προσβλητικούς και ρατσιστικούς συμβολισμούς μπορείς να διαβάσεις εδώ), μια γυναίκα ντυμένη Μουσουλμάνα και ένας ακόμα παρουσιαστής ντυμένος Πακιστανός, του οποίου μάλιστα την προφορά δεν δίστασε να μιμηθεί. Προχθές, το μισογυνικό hatespeech στο timeline μερικών από εμάς στο facebook τερματίστηκε με αυτό το σχόλιο, που αφορούσε τη Miley Cyrus: Αναφέρω δυο πρόσφατα, τυχαία παραδείγματα μέσα σε αμέτρητα άλλα, μήπως βοηθήσουν να καταλήξουμε αν η πολιτική ορθότητα είναι υπερβολή και άκρο ή ανάγκη.

**χρησιμοποίησα ως παράδειγμα το crackhitler απλώς και μόνο επειδή ήταν εύκολο για εμένα να πάρω την άδεια από τον ιδιοκτήτη του.