Πού πέταξε η άνοιξη;

Πού ‘ναι τα χρώματα;

Μια συννεφιά τα κατασκέπασε και ξεθώριασαν

κι εχάσανε το πρόσωπο τους…

«Πυράγκαθος», της Βικτωρίας Θεοδώρου

Οι πόες είναι φυτά. Είναι αυτά τα πράσινα βλασταρούδια που ξεπηδούν από παντού για να προϋπαντήσουν και να γλεντήσουν την άνοιξη συμπληρώνοντας ένα σύντομο αλλά αυστηρά επαναλαμβανόμενο κύκλο ζωής, μιας που ξεραίνονται το καλοκαίρι.

Τώρα σχετικά με το ερώτημα γιατί τα λουλούδια μυρίζουν και είναι χρωματιστά, ερώτημα που θέτουν συνήθως τα μικρά παιδιά, με τους γονείς να τα κοιτάζουν απορημένοι, αυτό έχει να κάνει με τον επικονιαστή. Γι’αυτόν ντύνονται και στολίζονται, γι’ αυτόν ανεβάζουν ψηλά τα κεφαλάκια τους και ξεμυτίζουν μέσα από τα πράσινα φυλλώματα, γι’ αυτόν θέλουν να ξεχωρίσουν, να γίνουν αρεστά! Αυτός ο ανταγωνισμός των φυτών στην αναζήτηση του επικονιαστή επί εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια δημιούργησε τη σημερινή πληθώρα σε είδη και ομορφιά λουλουδιών. Μυριάδες λουλούδια για πολλούς και ποικίλους  επικονιαστές. Και μιλάμε βέβαια εδώ για την εντομογαμία (αφήνοντας στην άκρη την ανεμογαμία, υδρογαμία, ζωογαμία ή τις άλλες περιπτώσεις ερμαφρόδιτων θεών) όπου έρχονται οι μέλισσες και παίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο!

Όχι, δεν μας τα λένε αυτά όλοι εκείνοι που σφυρίζουν κλέφτικα όταν πρέπει να λάβουν μέτρα για να σωθεί το περιβάλλον μας. Και έρχονται ένα ένα τα απλοϊκά μας ερωτήματα μιας που είναι γνωστό πια ότι οι μέλισσες κινδυνεύουν… κι αν κινδυνεύουν οι μέλισσες για ποιον θα στολίζονται τα λουλούδια;… κι αν δεν τραγουδούνε τα πουλιά θα χορεύουν άραγε οι πεταλούδες;… και τι θα μεταφέρει το ανοιξιάτικο αγέρι στο τέλος της εποχής μας;

Γωνιές στους κήπους και στα μπαλκόνια μας, φίλοι μου, γωνιές με χρώματα κι αρώματα του τόπου μας που θα δώσουν σε μάς ζωή και στις μέλισσες νέκταρ και γύρη, αυτό είναι το μυστικό.

Τώρα το τι είναι μελισσοκομικό φυτό μην το ψάχνετε πολύ. Πολλές οι θεωρίες και οι εκδοχές. Εξάλλου ποιος έχει τον πρώτο λόγο, αν δεν είναι η ίδια η μέλισσα;κι αν βέβαια δεν την τραβολογούσαν δώθε κείθε οι μελισσοκόμοι μας κερδίζοντας σε ποσότητα μελιού αλλά χάνοντας, ως επί το πλείστον, τη μάχη της ποιότητας και του περιβάλλοντος.

Αγριοράδικα, γαλατσίδες, σπαθόχορτο, μολόχες, χαμομήλι, ασφόδελοι. Αλλά και η ρίγανη κι η κάππαρη, οι παπαρούνες και οι ανεμώνες είναι μελισσοκομικά φυτά… για να μη μιλήσουμε για τις λαδανιές. Ταπεινά φυτά που προσπερνούμε απαρατήρητα και πολλές φορές ακόμη και στις ημέρες μας φυτοζωούν σε ημιαστικά περιβάλλοντα. Φυτά που αγαπούν οι μέλισσες αλλά και οι κηπουροί και οι καλλιεργητές. 

Η Αναγαλλίς (Anagallis arvensis) πήρε το όνομά της από τον Διοσκουρίδη γιατί γελά από την καρδιά της. Περιέχει σαπωνίνες που έκαναν τους Αρχαίους Έλληνες να πιστεύουν  ότι το φυτό μπορούσε να θεραπεύσει τη μελαγχολία και την κατάθλιψη. Μικροσκοπικά λευκά άνθη που περνούν απαρατήρητα στους ανοιξιάτικους αγρούς, τόσο απλά, τόσο θαυμαστά όσο και η πρώτη ζωγραφιά των παιδιών μας.

Η Κερίνθη (Cerinthe) πάλι όνομα και πράγμα, κερί+άνθος! Με σκουρόχρωμες ταξιανθίες που περνούν εύκολα από το καφέ στο κίτρινο και το μπλε και φημίζονται για τις μέλισσες συλλέκτριες που συγκεντρώνουν. Το άνθος τους που μυρίζει έντονα κερί λέγεται ότι βοηθά τις μέλισσες για τη δημιουργία της ίδιας της κηρήθρας τους. Φανταστείτε τη στιγμή που χάνονται στο βάθος εκείνου του μοναδικού μπλε-ιώδους χείλους. Για το περιάνθιο μιλώ, μην παρασύρεστε! Επεκτατικό φυτό που πολλαπλασιάζεται εύκολα μιας και έχει τον δικό του μοναδικό τρόπο να διασκορπίζει τους σπόρους του σε μεγάλη απόσταση. Κάτι σαν βόμβα που σκάει ή σαν φτέρνισμα, ας πούμε.

 Μποράντζα (Borago officinalis)

Για την μποράντζα σας έχω ξαναμιλήσει μιας και την αγαπώ πολύ. Εκεί να δείτε γιορτές οι μέλισσες. Πανέμορφη με τα μπλε στην απόχρωση του κοβαλτίου άνθη της, εντυπωσιάζει και τον πιο αδιάφορο παρατηρητή. Η μποράντζα είναι βρώσιμη και από τον άνθρωπο. «Καταλαγιάζει τους βλαβερούς ατμούς της ζοφερής μελαγχολίας», έλεγε ο Francis Bacon για την μπουράντζα αλλά τι μας νοιάζει εμάς… Έτσι κι αλλιώς διασκεδάζει με τα άνθη και τους βλαστούς της  χρωματικά τις ανοιξιάτικες σαλάτες μας δίνοντάς τους μια φρεσκάδα αγγουριού. Ενώ, αν έχετε βάλει πλώρη να φτιάξετε λαχανόκηπο φέτος, πρέπει να ξέρετε ότι είναι πολύ καλή παρέα για τις ντοματιές.

Τέλος ο αγόγλωσσος (Αnchousa azurea) είναι ένα φυτό που τα λουλούδια του μοιάζουν σαν αγριεμένο μη-με-λησμόνει. Μα θα μου πείτε αγριεύουν και τα μη-με-λησμόνει; ε ναι συμβαίνει κι αυτό όταν τα παραξεχνούνε. Το φύλλωμά του είναι τριχωτό και μοιάζει της μπουράντζας γιατί ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Τα άνθη του γαλάζια ή ρόδινα σχηματίζουν κυματοειδείς ταξιανθίες και δίνουν νέκταρ και γύρη χρώματος μουσταρδί.  Οι βλαστοί και τα φύλλα του τρώγονται βραστοί ή και τηγανιτοί με κουρκούτι και μυρωδικά, κάτι σαν τον κεφτέ του φτωχού, γλυκείς και αφράτοι. Χορταρικό που αφθονεί στην Κρητική γη.

Και όλα αυτά τα αγαπούν οι μέλισσες, γιατί η αγάπη ανθίζει στον ανθό που λέει και το τραγούδι, κι όλα αυτά σας τα γράφω σήμερα έχοντας βέβαια λίγο παραπάνω χρόνο να αφιερώσω σε ένα κείμενο τώρα που και εμείς ως άλλες πόες είμαστε αντιμέτωποι με μια άνοιξη διαφορετική και,  ενώ είχαμε φορέσει τα καλά μας, βρεθήκαμε πάλι στην καρδιά ενός χειμώνα παράξενου, σε ένα καθεστώς fast-rewind, στο κατώφλι μιας υπόγειας ζωής, σαν δηλαδή όλο αυτό το υπέργειο, όλο το βλαστερό μέρος μας με τα άνθη και τα φυλλώματα να αναγκάζεται στα ξαφνικά να ξαναζήσει έναν νέο καταχείμωνο, μια νέα δυσμενή περίοδο με    έγκλειστο το σώμα του. Stay safe, που λένε.

Σας αποχαιρετώ με το «τραγουδάκι» του Κώστα Ταχτσή από τη συλλογή  Μικρά Ποιήματα (1952)… είναι γνωστό ότι οι πεζογράφοι αρέσκονται να δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στην ποίηση:

Αγαπημένο δάκρυ

έλα μαζί μου

κι αν κρυώνεις θα σε ζεστάνω

στον κόρφο μου.

Κι αν η καρδιά σου

ξέχασε

θα σ’ αποθέσω πάνω

σ’ ένα γαλάζιο

ανθάκι

που λέγεται

«μη μ’ λησμόνει…»