Θα ήταν ψέματα να πω ότι δεν νιώθω ο μεγαλύτερος fan των Spice Girls στον κόσμο. Μάλλον -όπου μάλλον βάλτε σίγουρα- δεν είμαι, αλλά αυτό καμία σημασία δεν έχει, καθώς το fandom είναι από τα λίγα πράγματα όπου ίσως το συναίσθημα έχει μεγαλύτερη αξία από το ίδιο το γεγονός. Αναφέρομαι βεβαίως στο γνωστό και ως “feelings over facts”, αυτό που παραφράζουν οι συντηρητικοί πολιτικοί παγκοσμίως, που έκαναν μόδα τα fake news μετατρέποντάς το σε “facts over feelings”, το οποίο θα έπρεπε να είναι το μόνο που διέπει την πολιτική ζωή. Αλλά αυτό είναι ένα εορταστικό κείμενο για τον φεμινισμό και τις Spice Girls και δε θα το βεβηλώσουμε με περισσότερες τέτοιες αναφορές.
Για πρώτη φορά μου δίνεται η ευκαιρία να γράψω πώς κατέληξα να ακούω Spice Girls στα 90s, μία εποχή που τα παιδιά της ηλικίας μου στην Ελλάδα, όταν άκουγαν ξένη μουσική, αυτή θα ήταν Nirvana ή Prodigy και λιγότερο pop συγκροτήματα. Ήταν μια τυπική Τετάρτη του 1996, που η δεύτερη εκσυγχρονιστική κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του Κώστα Σημίτη είχε εξοργίσει την ΟΛΜΕ, η οποία είχε κηρύξει απεργία, με αποτέλεσμα εκείνο το πρωινό να μην κάνουμε μαθήματα στην Δ’ Δημοτικού στο 14ο Δημοτικό Σχολείο Νέου Ηρακλείου, όπου φοιτούσα. Αντί να γυρίσω σπίτι, είχα πάει στο σπίτι του κολλητού μου του Βασίλη που ήταν φανατικός των Prodigy και του Billy Idol και είχε μία σημαία του μακαρίτη Keith Flint από το Breathe πίσω από την πόρτα του δωματίου του, κάτι που με τρόμαζε πραγματικά, αλλά ντρεπόμουν να παραδεχτώ, γιατί τα αγοράκια δεν έπρεπε να φοβούνται. Τότε το MTV έπαιζε ακόμα μουσική και όχι reality shows και καλλιεργούσε το μουσικό γούστο των παιδιών της εποχής. Ο Βασίλης έβαλε MTV περιμένοντας να δει το Firestarter ή το Breathe, κάτι που στα μάτια μου και τα αυτιά μου ήταν το μουσικό ισοδύναμο του Εξορκιστή, αλλά ήμουν έτοιμος να προσποιηθώ ότι αγαπούσα επίσης. Τα video clip έπαιζαν το ένα μετά το άλλο, όμως, αντί για τους Prodigy, σε κάποια φάση εμφανίστηκε το “2 become 1” των Spice Girls. Θυμάμαι πολύ χαρακτηριστικά να κοιτάζω την Baby Spice, κατά κόσμον Emma Bunton, αποσβολωμένος, με το στόμα ανοιχτό, νιώθοντας κάτι μεταξύ έκστασης και συγκίνησης. Το Σάββατο που ακολούθησε, η μαμά του Βασίλη μας πήγε στο Metropolis στην Πανεπιστημίου και αγόρασα τα τρία πρώτα single των Spice Girls, το “Wannabe”, το “Say you’ll be there” και το “2 become 1”.
Δεν ήξερα αν οι Spice Girls ήταν μεγάλο συγκρότημα τότε, το μέγεθος της αναγνωρισιμότητας που απολάμβαναν, τί αντιπροσώπευαν. Δεν ήξερα τίποτα γι’ αυτές, εκτός από το γεγονός ότι κάθε φορά που τις άκουγα ένιωθα χαρούμενος. Όσο ο καιρός περνούσε και γινόμουν όλο πιο φανατικός θαυμαστής τους, άρχισα να συλλέγω τη μουσική τους ως συγκρότημα και μετά ως solo καλλιτέχνιδες, αποκόμματα από εφημερίδες, merchandising και ό,τι άλλο μπορούσα να βρω σε μία περιφερειακή αγορά όπως ήταν η Ελλάδα για τους διεθνείς καλλιτέχνες των 90s. Παράλληλα, άρχισα να γίνομαι κοινωνός του συνθήματός τους, που δεν ήταν άλλο από το “Girl Power”. Τότε, το “Girl Power” έμοιαζε απλά σαν ένα χαριτωμένο τσιτάτο, αλλά στην πραγματικότητα ήταν πολύ παραπάνω από αυτό. Ήταν μια φιλοσοφία, μια ιδεολογία που οι Spice Girls έφεραν εκλαϊκευμένα στο mainstream. Εμπνεόμενες από ένα τραγούδι των Shampoo μερικά χρόνια πριν, τα πικάντικα κορίτσια έκαναν catchphrase το “Girl power” σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τον σεξισμό της μουσικής βιομηχανίας, που μέχρι τότε έδινε την αίσθηση ότι μόνο ένα αντρικό συγκρότημα μπορούσε να γίνει παγκόσμιο φαινόμενο και να έχει εμπορική επιτυχία -είχε προηγηθεί η επιτυχία των New Kids on the Block, των Take That και των Backstreet Boys- και να αναρριχηθεί στην κορυφή της ποπ πυραμίδας. Και ενώ ο “αγώνας” τους ξεκίνησε για να αποδείξουν στους ιθυνόντες της μουσικής βιομηχανίας ότι λανθάνουν, οι Spice Girls κατέληξαν να γίνουν τα poster girls του τρίτου κύματος φεμινισμού που ξεδιπλώθηκε παγκόσμια στα 90s, όσο και αν λοιδορήθηκαν -πολλές φορές δικαιολογημένα- από μέλη του φεμινιστικού κινήματος. Γιατί πέτυχαν λοιπόν; Επειδή η υπερδύναμη τους ήταν η προσβασιμότητα που είχαν μέσα από την απολαυστική pop μουσική τους στη γενιά που έπρεπε να ακούσει περισσότερα για τον συνεχιζόμενο αγώνα των γυναικών στη σύγχρονη κοινωνία, στα παιδιά της εποχής.
Και το μήνυμά τους μου έγινε βίωμα όπως σε πολλούς άλλους θαυμαστές των Spice Girls, που τότε μάλλον το ηλικιακό τους όριο δεν ξεπέρναγε τα εφηβικά χρόνια. Η γυναικεία φιλία είναι πιο σημαντική από τα αγόρια. Οι γυναίκες δε ζουν για τους άντρες. Οι γυναίκες μπορούν να είναι σέξι, να μιλάνε για τη σεξουαλικότητά τους και να τη δείχνουν στη συμπεριφορά τους και το ντύσιμο τους επειδή το θέλουν και έχουν αυτοδιάθεση και όχι επειδή τους ενδιαφέρει το αντρικό βλέμμα. Οι γυναίκες είναι αφεντικά της ζωής τους και όχι δευτεραγωνίστριες σε μια αντρική ιστορία. Οι γυναίκες μπορούν να είναι αγοροκόριτσα ή πριγκίπισσες και να είναι εξίσου γυναίκες. Οι γυναίκες μπορούν να μιλάνε δυνατά και να κατακρίνουν τον σεξισμό σε κάθε ευκαιρία, καθώς δεν είναι ανάγκη να χαμογελούν και να είναι ευχάριστες όλη την ώρα. Οι γυναίκες μπορούν να μιλάνε για τη μάχη του φύλου τους και για τον φεμινισμό, χωρίς να ενδιαφέρονται αν κάποιος άντρας απειλείται από την πραγματικότητα και από την ίδια τη λέξη.
Οι Spice Girls μίλησαν για όλα τα παραπάνω, ενώ παράλληλα πούλαγαν εκατομμύρια δίσκους και κάθε είδους προϊόντα, αλλά είναι οριακά άδικο να τις κατηγορήσει κανείς για ξεπούλημα γιατί κάθε φορά που κάποιος έπαιρνε ένα προϊόν που σχετιζόταν με αυτές, αγόραζε και την ιδέα του girl power. Γνωρίζω πολύ καλά ότι ο φεμινισμός είναι ένα γυναικείο κίνημα που δε χρειαζόταν για κανένα λόγο πέντε pop stars να επιβεβαιώσουν τη σημασία της δράσης του και της ύπαρξής του, ότι πολλές γυναίκες που δεν απήλαυσαν τη δική τους αναγνωρισιμότητα έκαναν πολλά περισσότερα για το κίνημα, και με αφορμή το μήνυμα των Spice Girls διάβασα ξανά και ξανά την άποψη ότι ίσως δεν έκαναν, κινηματικά, απαραίτητα καλό στον φεμινισμό με τις συχνά προβληματικές στερεοτυπικές περσόνες που τεκνοθέτησε το κάθε μέλος του group, αλλά η κριτική αυτή κρίθηκε αδόκιμη από την ιστορία, καθώς η αλήθεια είναι ότι οι Spice Girls έσπειραν το “ζιζάνιο” του φεμινισμού σε πολύ περισσότερα κορίτσια και αγόρια από όσα πιστεύουμε. Αυτή τη συνεισφορά τους, την έχουν αναγνωρίσει δημόσια πολύ σημαντικές γυναίκες που ηγήθηκαν στο φεμινιστικό κίνημα με τη δράση τους στα χρόνια που ακολούθησαν, από ακαδημαϊκούς μέχρι καλλιτέχνιδες όπως η Emma Stone και η Adele. Οι Spice Girls, είτε μας αρέσει είτε όχι, δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι με την απήχησή τους άναψαν, μαζί με άλλες γυναίκες, τη σπίθα για το τέταρτο κύμα φεμινισμού που δίνει τα τελευταία χρόνια τη μάχη για όλες τις γυναίκες, και γαλούχησαν, με αυτά που έλεγαν δημόσια, πολλές από τις σύγχρονες φεμινίστριες που αγαπάμε και θαυμάζουμε για τους αγώνες που δίνουν, κορίτσια και γυναίκες που μεγάλωσαν με τα τραγούδια τους, μορφώθηκαν, και σήμερα μάχονται την πατριαρχία.
Οι Spice Girls τα έβαλαν δημόσια με bullies όπως τον Liam Gallagher των Oasis, όταν του απάντησαν χωρίς φόβο από το πόντιουμ των Brit Awards για τις προσβολές του προς εκείνες. Ήταν κορίτσια που προέρχονταν από την εργατική τάξη και από χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, και με ένα όνειρο και ένα μήνυμα, χωρίς να είναι οι πιο ταλαντούχες τραγουδίστριες -αυτό το σχόλιο δεν μπορεί κανείς να το κάνει για τη φωνάρα της Mel C όμως- κατάφεραν να κατακτήσουν τον κόσμο με τρόπο που μόνο οι Beatles είχαν καταφέρει μερικές δεκαετίες πριν. Η καταγωγή τους και η παιδεία τους δεν τους επέτρεπαν να μιλάνε χρησιμοποιώντας κινηματικούς όρους και βαρύγδουπες εκφράσεις όπως άλλες φεμινίστριες που είχαν σπουδάσει Women’s Studies, αλλά όσα έλεγαν άγγιζαν τις καρδιές πολλών γυναικών που βίωναν την καταπίεση στο πετσί τους. Για αυτό και ο φεμινιστικός τους λόγος είχε απήχηση. Τα έβαλαν με μία κοινωνία και ένα μιντιακό στερέωμα που τότε ήθελαν να αποτύχει ένα γυναικείο συγκρότημα. Είπαν τη λέξη “φεμινισμό” δημόσια, ξανά και ξανά, σε μία εποχή που ήταν οριακά επικίνδυνο για pop καλλιτέχνες να παίρνουν πολιτική θέση ανοιχτά, γιατί υπήρχε ο φόβος του στιγματισμού. Και κέρδισαν απέναντι σε αυτό το κατεστημένο, γιατί έκαναν όλον τον κόσμο να λέει τη φράση “Girl Power”, με το μήνυμά τους να έχει τη δύναμη ατομικής βόμβας. Έδωσαν αυτοπεποίθηση στα κορίτσια ώστε να είναι ο ενδυναμωμένος εαυτός τους, απέδειξαν ότι η σεξουαλικότητα των γυναικών είναι δικαίωμα και δύναμή τους -μια αξία που μέχρι τότε πολλές γυναίκες σνόμπαραν, αλλά οι σύγχρονες φεμινίστριες έκαναν mainstream και μέρος του κινηματικού λόγου τους-, έκαναν τις γυναίκες να νιώθουν ασφαλείς και χαρούμενες με τον εαυτό τους ακριβώς όπως είναι.
Οι Spice Girls βίωσαν στο πετσί τους τον σεξισμό της κοινωνίας επειδή ήταν σέξι και πετυχημένες και δεν έσκυψαν το κεφάλι, ούτε ζήτησαν ποτέ συγγνώμη από κανέναν, αλλά αντιμετώπισαν το τέρας αυτό ευθέως, μιλώντας για σεξισμό, ομοφοβία και ρατσισμό. Επικοινωνούσαν ένα σοβαρό μήνυμα χωρίς σοβαροφάνεια, γεγονός που δε μειώνει την αξία της συνεισφορά τους. Τις κατηγόρησαν για το γεγονός ότι δεν ήταν αρκετά diverse και για το ότι ήταν campy σαν καρικατούρες των περσόνων που τους χάρισαν τα media, αλλά ο ο φεμινισμός χρειαζόταν αυτή την pop ένεση για να μπορεί να είναι relatable και να μιλάει στους ίδιους επικοινωνιακούς όρους με αυτό που άρχιζε δειλά δειλά να επιτάσσει η αρχή της ψηφιακής εποχής. Η ιστορία τις δικαίωσε απόλυτα και αυτό γιατί τότε δεν υπήρχε το woke culture και το internet για να καλλιεργηθεί κάποιος σε αντίστοιχα ζητήματα, οπότε όσα έλεγαν ήταν η εισαγωγή στον φεμινισμό που χρειαζόμασταν όλες και όλοι. Στα οικογενειακά τραπέζια δε μας μίλαγαν οι γονείς για το πώς η πατριαρχία καταδυναστεύει τις γυναίκες, αλλά τα κορίτσια αυτά μίλαγαν για τέτοια θέματα στις συνεντεύξεις τους, προκαλώντας κορίτσια και αγόρια να ξανασκεφτούν πολλά από τα βιώματα τους. Αν δεν είχα ακούσει τις Spice Girls, δε θα είχα ανακαλύψει και τα κορίτσια του Riot Grrrl, του underground φεμινιστικού punk κινήματος της αρχής των 90s που γέννησε και τον όρο “Girl Power” -καθώς ήταν ο τίτλος του zine που κυκλοφόρησαν οι Bikini Kill, το θρυλικό συγκρότημα της Kathleen Hanna το 1991-. Και το Riot Grrrl ήταν πολιτικό κίνημα που είχε εξαιρετική συνεισφορά στον φεμινισμό, αλλά επικρίθηκε αισχρά από πατριαρχικά ΜΜΕ της εποχής, που προσπάθησαν να μειώσουν την αξία του μηνύματος τους. Οι Spice Girls βίωσαν τον ίδιο σεξισμό με τα κορίτσια που κράταγαν κιθάρες, αλλά η αδιαμφισβήτητη, μαζική επιτυχία τους κατάφερε να περάσει το μήνυμά τους στο κοινό, σε απογοήτευση των haters τους.
Οι Spice Girls δεν είπαν ποτέ ότι είναι super φεμινίστριες, αλλά ήταν πηγή έμπνευσης για πολλές γυναίκες που θεωρούμε σημαντικά πρόσωπα του φεμινισμού σήμερα. Δεν ήταν ποτέ τέλειες και το ήξεραν, ούτε ευαγγελίζονταν κάτι αντίστοιχο. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν τέλειες φεμινίστριες και τέλειοι φεμινιστές, αλλά μόνο άνθρωποι που προσπαθούν να κάνουν τον κόσμο πιο δίκαιο και συμπεριληπτικό, και οι Spice Girls βοήθησαν να δημιουργηθεί μια γενιά που κατάφερε πολλά περισσότερα από τις ίδιες και με πιο σωστό τρόπο και για αυτό θα τους χρωστάμε για πάντα. Μέχρι και σήμερα, είμαι περήφανος θαυμαστής τους και τις αγαπώ, και για πάντα θα θυμάμαι όσα έκαναν οι ίδιες για την κοινωνία.