Είχες πηδήξει από την καρότσα του φορτηγού και ξυπόλυτος κατηφόριζες το ζεστό λιθόστρωτο. Καλάθια πλέκατε, καλάθια κουβαλούσες. Καλαμωτές πλέκατε, καλαμωτές φόρτωνες στον ώμο. Μικρή οικιακή οικονομία το λέγανε παλιά, νοσταλγία με μια γερή δόση οικολογίας το λένε τώρα.
Καλάθια από καναπίτσα, καλάθια από αγριοκάλαμα της ποταμιάς. Μικρή οικιακή οικονομία και τα χεράκια σου έχουν εξοικειωθεί. Από μικρός στο πλέξιμο, στο κόψιμο, στο ξέφτισμα, στο σχίσιμο, στην απεντόμωση του καλαμιού. Μικρά επιδέξια χεράκια τα χεράκια σου. Καλάθια μικρά και μεγάλα, καλάθια για να στραγγίζει το τυρί και το γιαούρτι, για τα φρούτα, τα λαχανικά και τα πιο μεγάλα, τις κοφίνες για το σιτάρι και την ζωοτροφή. Τα κρεμούσαν ψηλά να αερίζονται, να μην τα πειράζουν τα ζουζούνια, τα τρωκτικά και οι πεινασμένες κότες. Καλαμωτές για τη δροσιά, καλαμωτές για τον φράχτη, ενώ σπάνια κατέβαινες για ψάρεμα στην ακροποταμιά όσο γερό, ευλύγιστο και με γυαλιστερή υφή να ήταν το καλάμι σου.
Δούλευες από μικρός και καλάμι δεν καβάλησες ποτέ σου! Οι περιπλανήσεις έλεγε ο Σταντάλ, όπως και οι αναμνήσεις θα συμπλήρωνα εγώ, είναι σαν τα ισπανικά χάνια, πας πάντα μαζί με το καλάθι σου! Καλάθι από καλάμι για αντοχή στην κακουχία.
Το καλάμι ή καλαμιά είναι κοινή ονομασία και χαρακτηρίζει πολλά είδη φυτών. Τα βρίσκουμε συνήθως σε έλη, σε παραποτάμιες περιοχές, σε όχθες λιμνών, και χείμαρρους. Ο όρος καλαμιά χρησιμοποιείται για οτιδήποτε έχει ξυλώδη και κοίλο βλαστό, ακόμη και για τις σιταροκαλαμιές. Όλα γενικά τα φυτά που χαρακτηρίζονται ως καλάμια έχουν βαθιά ριζώματα ή παραφυάδες, είναι ιδιαιτέρως ανθεκτικά στον αέρα και τα φύλλα τους είναι μακριά και ταινιοειδή, και δεν είναι μπαμπού.
Στην Ελλάδα ευδοκιμεί κυρίως το αγριοκάλαμο, ένα πολυετές ζιζάνιο που μπορεί να φτάσει και τα τρία μέτρα ύψος, ενώ καλλιεργείται συστηματικά και ο Φραγμίτης ο νότιος (Phragmites australis), που γίνεται πολύ πιο ψηλός, μέχρι οχτώ μέτρα, για να προστατεύσει τη γη από τη διάβρωση, για ανεμοφράκτες ή και για τη κατασκευή στεγάστρων και πρόχειρων κατοικιών (καλύβες). Οι βλαστοί του χρησιμοποιούνται επίσης για τη κατασκευή ξύλινων πνευστών οργάνων και καλαμιών ψαρέματος, ενώ από τα φύλλα τους κατασκευάζονται διάφορες ψάθες. Η Ψάθα ή Ψαθί ανήκει μεν στην ίδια κατηγορία αλλά οι βλαστοί της είναι μαλακοί και δεν ξεπερνούν τα δυόμισι μέτρα.
Και επειδή ξέρω ότι όλα αυτά ποσώς ενδιαφέρουν ενώ η βουκολική ζωή με τους αυλούς και τα τραγούδια πίσω από και μέσα στις καλαμιές εξάπτουν τη φαντασία σας, να σας πω ότι η παραδοσιακή καλαμένια ποιμενική φλογέρα και ο αυλός ομοιάζουν με το σημερινό κλαρινέτο και ότι, αν δεν έχετε μουσικό αυτί ή αν η φυσιολατρία δεν είναι το σπορ σας, ποτέ δεν θα ακούσετε τον τραγοπόδαρο Πάνα να κυνηγά την Σύριγγα στις λαγκαδιές του Μαίναλου όρους μαγεμένος από το θρόισμα του χιτώνα της στις καλαμιές… ούτε τις σύριγγες, τους αυλούς και τις φλογέρες με τις ουράνιες μελωδίες τους.
Στην αρχαιότητα από ό,τι γνωρίζουμε υπήρχαν τέσσερα ή και παραπάνω είδη αυλών. Κάποιοι χρησιμοποιούνταν σε μουσικούς αγώνες, κάποιοι για τα νικητήρια άσματα και ο ταπεινός αυλός του Πανός για την ποιμενική ζωή.
Η σύριγγα ήταν και αυτή πνευστό όργανο με καλαμένιους αυλούς σε διαφορετικά μεγέθη τοποθετημένους με τέτοιο τρόπο ώστε από κάθε σωλήνα να βγαίνει διαφορετικός ήχος, άλλοτε οξύς και άλλοτε βαρύς.
Μπάσα και ζεστή σαν καλαμιά ήταν και η φωνή του αξέχαστου Δημήτρη Μητροπάνου όταν τραγουδούσε σε στίχους και μουσική του Τάκη Μουσαφίρη το Σε μια στοίβα καλαμιές αποκοιμήθηκα. Φίλοι μου αγαπημένοι, προσέχετε τι λέτε και τι κάνετε γιατί τίποτα κρυφό, τίποτα μυστικό δεν μένει πίσω από τις καλαμιές, όλα τα παίρνει ο άνεμος και τα τριγυρνάει και τα σφυρίζει, όπως το μυστικό του βασιλιά Μίδα που το μαρτύρησε ο κουρέας του για τα γαϊδουρινά αυτιά του και για τη μοναξιά του…προσέχετε, προσέχετε μην τύχει κι απομείνετε ως καλαμιά στον κάμπο με μόνη συντροφιά τα φθινοπωρινά ψαρόνια (Sturnus vulgaris) που κουρνιάζουν στους καλαμιώνες του μηνός Νοεμβρίου…
Να ’ταν ο πόνος μια ματιά
το δάκρυ μια σταλαματιά
να ’ταν φτερό ο χωρισμός
να τονε πάρει ο ποταμός.
Θα ’ταν αλήθεια κι οι στιγμές
πίσω από τις καλαμιές.
Στίχοι: Πυθαγόρας
Μουσική: Γ. Κατσαρός
Τραγουδά η Μαρινέλλα
