Η Ελευσίνα έχει κάτι. Δεν είναι μόνο «εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα / κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο/ τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα /και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο». Είναι κάτι «πιο βαθύ, που με λερώνει» και δεν νομίζω (ούτε ότι πρέπει, ούτε ότι μπορώ να καθαρίσω το «λεκέ»). Αρχίζει και γίνεται ένα ψυχικό τατουάζ. Παρ’ όλο που κατάγομαι από την Β. Ελλάδα, αμέσως μετά το Δαφνί, στο άνοιγμα του Σαρωνικού και κοιτώντας δυτικά, εκεί στο Θριάσιο (όπως και παλιότερα που κοιτούσα σα ναυτάκι στη βάρδια 12-4 του Σχιστού μεσ΄την χειμωνιάτικη νύχτα τον κόλπο της Ελευσίνας με τον Ασπρόπυργο, το Σκαραμαγκά και τα διυλιστήρια στο βάθος), νιώθω τον «καιρό που μας ορίζει». Θεωρώ πως όλοι μας «ερχόμαστε» από αυτό τον τόπο ή εδώ θα καταλήξουμε (αν όχι, οι άλλες κοντινές επιλογές είναι το Λαύριο με το Σούνιο και η Αίγινα στο Μεσαγρό με την Αφαία). Οι Θεοί, το Μυστήριο της Ζωής, ο Θάνατος, η Ανάσταση, ο Έρωτας, η Τεχνογνωσία, όλα συγκατοικούν σε κάτι μικρά δίπατα σπίτια, σε κάποιες μικρές εσωτερικές Αυλές, δίπλα στα σπασμένα μάρμαρα των αρχαίων ανθρώπων (περίπου 60 γενιές όλες κι όλες, θεωρούμε 3 γενιές/αιώνας για 2000 χρόνια), σημερινοί άνθρωποι αφηγούνται τις ζωές τους. Ο κος Κώστας Παπανικολάου είναι ένας από αυτούς.
Τον συναντήσαμε τυχαία, απέναντι από το εστιατόριο «Αιγαίο» (Μυτιληνιοί ιδιοκτήτες, Αιολείς δλδ, σερβίρει ψάρια κ θαλασσινά, πολλά ούζα, αν το πίνετε για να διαλέξετε, αν όχι πολύ καλό χύμα λευκό κρασί), μιλάγαμε για τον μικρό αυτοσχέδιο κηπάριο à la greca. Ήμασταν καθ’ οδόν προς το αυτοκίνητο, οπότε σχολιάζοντας τον κήπο που βλέπαμε όσο τρώγαμε στον πεζόδρομο, τον ακούσαμε: «Περάστε και πίσω στην αυλή, ναι από την πόρτα», δείχνοντας με το χέρι του την λευκή αλουμινένια είσοδο στα δεξιά της φωτό. Ακολουθεί μια αλλόκοτη εμπειρία.
Το μεσημέρι είχαμε επισκεφθεί (με οικογενειακούς φίλους, που θέλω να τους πηγαίνω στον Αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας σαν «ξεναγός») το Μουσείο. Από την είσοδό του, ο Εμπειρίκος, το 1955 αποτυπώνει την παρακάτω φωτογραφία (Αρχείο Μουσείου Μπενάκη):
Σήμερα βλέπεις αυτό: To φουγάρο του «Βότρυς» δεν καπνίζει, και το Σαπωνοποιείο φιλοξενεί τα «Αισχύλεια» (νομίζω της πολύ θετικής δημοτικής Αρχής) κάθε Σεπτέμβρη και στο βάθος τα Ελευσίνια Διυλιστήρια, όπου ειδικά το σούρουπο και τη νύχτα είναι η σύγχρονη μορφή — από το «έλαιο-της-πέτρας» — τον υπόγειο «καρπό» της Μητέρας Γης, της ζωής της ίδιας. Το μικρό μουσείο λοιπόν στα δεξιά διαθέτει «κόρες», Περσεφόνες, ειδώλια, αγάλματα και αναθηματικές στήλες, κεραμικά αγγεία και τεφροδόχους (αλλά κι ένα θλιβερό πωλητήριο). Η απόσταση από την Αυλή του κου Κώστα, στην οδό Αισχύλου, ούτε εκατό μέτρα από την είσοδο του Αρχαιολογικού χώρου, είχε εγκολπίσει με έναν αυτοσχέδιο τρόπο τον δικό του πόνο για τον χαμό του γιού του πριν δέκα χρόνια. Παράλληλα, διατηρούσε το τοπικό γραφείο της Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, «από το ’42 οργανωμένος στην ΕΠΟΝ και το ΚΚΕ, μέχρι τώρα». Η δική του γνήσια λαϊκή εκδοχή του αναθήματος, ξεπερνούσε τα όρια και ένωνε σε δευτερόλεπτα τα 2 και χιλιάδες χρόνια.
Κατηφορίζοντας προς την παραλία από τον (πολύ φροντισμένο) πεζόδρομο παράλληλα με τον Αρχαιολογικό χώρο, σταματήσαμε σε ένα ξέφωτο – παιδική χαρά που εντοπίσαμε στην περσινή εξόρμηση μας (με αφορμή το σιτοχώραφο του Ναυρίδη), εντόπισα την παρακάτω βιτρίνα του ανοίκιαστου μαγαζιού που ο ιδιοκτήτης έκανε τον κόπο να «φιλοτεχνήσει» τα στρατσόχαρτα με τα cutouts.
Αυτή η παιδική χαρά έχει πήλινα/κεραμικά στοιχεία, είναι μια σπάνια εκδοχή χρηστικής «ερμηνείας» της Ιστορίας των Ερειπίων και των Χρονολογιών που διδάσκονται τα παιδιά ( που δεν κατανοούν κανέναν λόγο γιατί πρέπει να μάθουν κάτι τέτοιο – πολύ δικαιολογημένα), αλλά, μια σύνηθης πρακτική συμπεριφορικού αστικού «καννιβαλισμού», αφού, αυτά που βλέπετε στην παραπάνω (περσινή) φωτό είναι όλα σπασμένα!
Κοιμήσου Περσεφόνη / στην αγκαλιά της γης / στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Δίπλα, τα σπονδυλωτά στοιχεία που απαρτίζουν τις «κολώνες» με την ανάμιεξη τόσο ποπ και αρχαίων θεμάτων, πολύ θα ήθελα να παράγονται και σε γλάστρες. Κυλινδρικές κεραμικές γλάστρες με τέτοια σχέδια! (Το design μπορεί να περιμένει – Νομίζω είναι γυναίκα ο δημιουργός/κεραμίστας, δεν ξέρω περισσότερα).
Βέβαια δεν νοείται να μιλήσουμε για το «συλλογικό ασυνείδητο» της Ελευσίνας χωρίς την Αγέλαστο Πέτρα του Φιλ. Κουτσαφτή. Δεν υπάρχει καμμιά δικαιολογία για να μη το δείτε (ολόκληρο). ‘Ενα από τα τρία ντοκιμαντέρ-ταινίες της Μεγάλης Αφήγησης που μιλούν για τους κατοίκους του Ελλαδικού Χώρου μέσα από «προσωπικές» ιστορίες, (τα άλλα δύο: «Ρομ» του Καραμαγγιώλη, «Ημερολόγια Καταστρώματος» του Χαραλαμπόπουλου).
Όσοι θέλετε να επισκεφτείτε την Ελευσίνα και είστε «αγεωγράφητοι» (αφού σας φαίνεται πιο οικεία η Βαρκελώνη και η Ανάφη αλλά δεν γνωρίζετε που «πέφτει» η Ελευσίνα ή η Σαλαμίνα) πάρτε την Αττική Οδό και θα βγείτε just λόγω σήμανσης. Από τον παλιό δρόμο Δαφνί – Ασπρόπυργο δεν θα βρείτε καμμιά σήμανση. Απλά κάνετε δεξιά στην έξοδο προς Μαγούλα (ένας ενιαίος δήμος πια) και στον ανισόπεδο κόμβο κάνετε αριστερά και όλο ευθεία θα διασχίσετε την πόλη και θα οδηγηθείτε σην είσοδο του Αρχαιολογικού χώρου.
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη
στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι
ποτέ μην ξαναβγείς.
