Κάθε καλοκαίρι ένα από τα φλέγοντα θέματα που φαίνεται ότι απασχολεί την ανθρωπότητα σύμφωνα με μεγάλη μερίδα μέσων ενημέρωσης και όχι μόνο είναι αυτό του “summer body” ή “bikini body” ή “summer ready body” ή όπως αλλιώς μετονομάζεται εύγλωττα κάθε φορά αυτός ο lowkey ρατσιστικός λόγος που στην πραγματικότητα δεν νοιάζεται να προετοιμάσει κανέναν για τίποτα, αλλά εχθρεύεται τα ανθρώπινα σώματα και δίνει χώρο σε έναν κακοποιητικό διάλογο γύρω από την εικόνα των ανθρώπων φέρνοντας απλά στο προσκήνιο μια τοξική κοσμοθεωρία, ότι για να εκτεθεί ένα σώμα στην παραλία πρέπει να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα πρότυπα. Η χρήση του όρου αυτού δεν είναι καθόλου καινούργια και όπως πολλά άλλα προβληματικά concept δημιουργήθηκε σε ένα καπιταλιστικό πλαίσιο για να τραβήξει την προσοχή των ανθρώπων σε διάφορες βιομηχανίες που κερδοφορούν με τον πλέον αδυσώπητο τρόπο εκμεταλλευόμενες ένστικτα όπως η προσωπική ανασφάλεια που μας διακατέχει όλους.
Τί σημαίνει στην πραγματικότητα όμως ο (τόσο) ρευστός όρος “summer body”; Τίποτα και ταυτόχρονα τα πάντα. Τίποτα γιατί κάποιος που τον χρησιμοποιεί δεν θα προσβάλει ευθέως έναν άνθρωπο για το σώμα του, αλλά ταυτόχρονα και τα πάντα γιατί αυτοματικά υπονοεί ότι οποιοσδήποτε – πριν καν σκεφτεί να εμφανιστεί σε κάποια παραλία ή αποφασίσει να αποκαλύψει σημεία του σώματος που μέχρι πριν την εποχή του θέρους έκρυβε ο βαρύς χειμερινός ρουχισμός – πρέπει να έχει de facto έναν συγκεκριμένο σωματότυπο ή καλύτερα μια συγκεκριμένη σωματοδομή και αναλογίες. Δηλαδή χωρίζει τους ανθρώπους σε αυτούς που έχουν και σε αυτούς που δεν έχουν αυτό το “summer body”. Και αυτή η παθητική επιθετικότητα των δύο αυτών λέξεων και το στίγμα που κομίζουν μαζί τους είναι βαθιά προβληματική για την κοινωνία και τραυματική για τεράστιο αριθμό ανθρώπων.
Ο όρος “summer body” – και σε όποια άλλη εκδοχή και αν εμφανίζεται στα media – δεν είναι ένα σύγχρονο concept, όπως είπα και πριν. Για την ιστορία, να μοιραστώ ότι φέρεται να εμφανίστηκε το 1961 στην Αμερική – προφανώς – από ένα κέντρο αδυνατίσματος με όνομα Slenderella International που έτρεχε διαφημίσεις στις εφημερίδες της εποχής, οι οποίες είχαν μέσα τον όρο “bikini body”. Άλλο ένα επιτυχημένο (sic) concept λοιπόν που ξεκίνησε από τη διαφήμιση, μια σύγχρονη κοινωνική επιστήμη που προσπαθεί εδώ και δεκαετίες να μας δημιουργήσει ανάγκες που δεν γνωρίζαμε ότι είχαμε. Φυσικά οι γυναίκες ήταν ο πρώτος στόχος ως κοινό γιατί σε μία πατριαρχική κοινωνία σαν και αυτή που ζούμε, προφανώς και έπρεπε να υπάρξει προσπάθεια αποπροσανατολισμού των γυναικών από τα θέματα που τις αφορούσαν, όπως τα ίσα δικαιώματα τους. Το μήνυμα του “bikini body” ήταν ότι η γυναίκα στη λογική του τρόπαιου – ρόλος που προσπαθούσε η κοινωνία να της αποδώσει – πρέπει να ξοδεύει φαιά ουσία, χρόνο και χρήμα για να μπορέσει να αποκτήσει, αλλά και να διατηρήσει το “bikini body” της. Οι διαφημιστές της εποχής, ως άλλοι Mad Men, χωρίς να έχουν κάποια ενσυναίσθηση για τον πραγματικο αντίκτυπο της δουλειάς τους στην κοινωνία, εμπνεύστηκαν και πάτησαν σε βαθιά ριζωμένες ανασφάλειες των ανθρώπων σχετικά με την εικόνα τους και δημιούργησαν έναν όρο που για τις επόμενες δεκαετίες έμελε να επηρεάσει την υγιή σχέση μεγάλης μερίδα του πληθυσμού με το σώμα του. Η αλήθεια είναι ότι στα 60s και στα 70s το “bikini body” δεν είχε τη μαζική απήχηση της λογικής με την οποία δημιουργήθηκε, μιας και οι πολιτικές ανησυχίες στις γενιές αυτές δεν αναδείκνυαν την τελειότητα απαραίτητα ως αρετή ή αυτοσκοπό, ούτε η ενασχόληση με την εμφάνιση φάνταζε ως πρωταρχικής σημασίας ή τουλάχιστον όταν γινόταν δεν στεκόταν σε άπιαστα πρότυπα τελειότητας που τέθηκαν αργότερα. Στα 80s όμως η φρενίτιδα της γυμναστικής και των βιντεοκασετών με ασκήσεις που υπόσχονταν το τέλεια γραμμωμένο σώμα ταύτισαν το πρότυπο του ωραίου με το υπερβολικά γυμνασμένο και χαρακτήρισαν την αισθητική της εποχής δίνοντας πρόσφορο έδαφος ώστε η εικόνα του αψεγάδιαστου κορμιού – αν αυτό υπήρξε ποτέ – να αναδειχθεί σε αξία και ένδειξη υπεροχής σε έναν κόσμο που ενσωμάτωσε την καπιταλιστική αξία του ανταγωνισμού σε κάθε έκφανση της ζωής. Κάπου εκεί το “summer body” ξεκίνησε να γίνεται εμμονή για τον κόσμο που δέχονταν ξανά και ξανά μηνύματα για τη σημασία μιας κάποιας κίβδηλης τελειότητας, ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες που το σώμα τους νομοτελειακά απολάμβανε περισσότερη έκθεση λόγω της θερμοκρασίας.
Η ιστορία στις δεκαετίες που ακολούθησε είναι λίγο πολύ γνωστή. Τα size zero μοντέλα των απολιτίκ 90s, τα ψεύτικα πρότυπα ομορφιάς των αστέρων της μουσικής, του κινηματογράφου και της εν γένει celebrity culture στα 90s και στα 00s, το trend της κουλτούρας της δίαιτας των τελευταίων 30 χρόνων βοήθησαν την ιδέα του “summer body” να διογκωθεί και να καθιερωθεί δημιουργώντας μια ολόκληρη βιομηχανία γύρω από αυτή και προκαλώντας στους ανθρώπους άγχος, λες και δεν είχαν ήδη τόσα θέματα για να στρεσάρονται όσον αφορά στην επιβίωση τους και την προσωπική τους εξέλιξη από το να βασανίζονται για την εικόνα τους σχετικά με το πώς τους επιτρέπεται να υπάρχουν με λιγότερα ρούχα σε μία παραλία.
Τα social media και το πρότυπο της πλαστικής και φιλτραρισμένης ομορφιάς ως αυτοσκοπός εκτόξευσαν τον όρο του “summer body” στο ζενίθ της απήχησης του αφού λειτούργησαν σαν μεγεθυντικός φακός δημιουργώντας άπιαστα πρότυπα με τους celebrities και τους influencers να πρωτοστατούν σε αυτό το trend της ρετουσαρισμένης ομορφιάς. Τα “ευγενή” κίνητρα – σε ένα φαντασιακό επίπεδο – κάποιων για να εμπνεύσουν με έναν τρόπο τον κόσμο, κατέληξαν στην επιβολή του “summer body shame” που ταλανίζει τους ανθρώπους κάθε καλοκαίρι λόγω του άγχους και των συμπλεγμάτων, των οποίων ανέπτυξαν γύρω από τον φόβο έκθεσης του σώματός τους. Και ενώ κάποιοι δεν επηρεάζονται, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που καταλήγουν να έχουν εξουθενωτική και αποκαρδιωτική σχέση με το σώμα τους και την εικόνα τους με άμεσες επιπτώσεις στην ψυχολογία τους, την ψυχική και σωματική τους υγεία.
Τα τελευταία χρόνια όμως μια απροσδόκητη αλλαγή συνέβη. Οι ίδιες πλατφόρμες που έκαναν το “summer body” να φαντάζει ως ιδέα ανυπέρβλητη, έδωσαν χώρο να αναπτυχθεί και να γίνει viral και το κίνημα του “body positivity” που έφερε μαζί του την ανάγκη για αναθεώρηση των προτύπων της ομορφιάς. Άνθρωποι που πρωτοστάτησαν σε αυτό δέχτηκαν bullying και κρίθηκαν αρνητικά στα social media μοιραζόμενοι φωτογραφίες που δεν είχαν καμία σχέση με τα ψεύτικα standards που είχαμε συνηθίσει, αλλά κατάφεραν πάραυτα να δημιουργήσουν ένα νέο διάλογο γύρω από την υγιή εικόνα του σώματος. Και μετά ήρθε η πανδημία. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του άγχους για την ίδια την επιβίωση μας σε συνδυασμό με τον εγκλεισμό οδήγησαν πολύ κόσμο να ματαιώσει τα πλάνα του για την απόκτηση και συντήρηση ενός υποτιθέμενα αψεγάδιαστου κορμιού και να αφεθεί βλέποντας με περισσότερη καλοσύνη και κατανόηση τις αλλαγές στη ζωή του που αποτυπώνονταν και στο σώμα του. Τα κιλά έγιναν ένα θέμα ήσσονος σημασίας μπροστά στην ιδέα ότι καθένας μπορούσε να εκτεθεί ανά πάσα στιγμή σε έναν φονικό ιό. Η νέα κανονικότητα για όλους ήρθε να επιβεβαιωθεί φυσικά και από τους επιδραστικούς ανθρώπους κάθε γενιάς που στην προσπάθεια να παραμείνουν επίκαιροι και να μην τους ξεπεράσουν οι ανάγκες της κοινωνίας, άρχισαν να μοιράζονται εικόνες σωμάτων που βλέπουμε όλοι στην καθημερινότητά μας και σε άλλες εποχές θα έκρυβαν από το κοινό τους. Και όχι δεν εννοούμε τον Will Smith που μας έκανε να πιστεύουμε ότι είναι μέρος της αλλαγής, αλλά στην ουσία χρησιμοποίησε εντέχνως την πανδημία για να μας ενημερώσει για το νέο του fitness project. Kάπως έτσι λοιπόν ζούμε τώρα σε μία εποχή που έχει “νομιμοποιηθεί” ή καλύτερα “επισημοποιηθεί” αυτό που γνωρίζαμε όλοι αλλά φοβόμασταν να πούμε δυνατά. Ότι το “summer body” δεν υπάρχει. Έχει πλέον πεθάνει και δεν χρειάζεται ποτέ μα ποτέ να ξαναγυρίσει ως trend.
Για να κλείσουμε με μία αισιόδοξη νότα, κρατάμε την παρακάτω παράγραφο σαν μάντρα να το διαβάζουμε κάθε μέρα σε μια προσπάθεια να τονώσουμε την προσωπική μας αυτοεκτίμηση, αλλά και για να το θυμόμαστε πριν κρίνουμε τον εαυτό μας και τους γύρω μας. Κάθε σώμα είναι “summer body”. Δεν υπάρχουν “αλλά”, υποσημειώσεις και αστερίσκοι σε αυτό. Το φαγητό είναι μια βιοτική ανάγκη και ευχαρίστηση που δεν πρέπει ποτέ να συνδέεται με ντροπή και ενοχή. Η προσωπική μας ευτυχία δεν έχει νούμερα, ούτε ο σεβασμός σχετίζεται με αυτό μιας και τον αξίζουν όλα τα σώματα. Κάθε είδους σημάδι στο σώμα μας λέει μια ιστορία και είναι μέρος της κανονικότητας του σώματος μας. Και πιο σημαντικό από όλα: η απώλεια βάρους ή μη δεν είναι επιτυχία ή αποτυχία αντίστοιχα και σίγουρα δεν συνδέεται με την αξία ενός ανθρώπου. Τα κιλά είναι απλά ένα προσωπικό χαρακτηριστικό. Όλοι είμαστε πολλά παραπάνω (ή παρακάτω) από τις συστηνόμενες μετρήσεις μας που μπορεί να αλλάξουν σε διαφορετικές στιγμές της ζωής μας. Το βάρος μας δεν μας καθορίζει. Αντί για κριτική μπορούμε να ασκήσουμε ευγνωμοσύνη στο σώμα μας που μας ανήκει και δεν υπάρχει για να κρίνεται από κανέναν άλλον. Αυτό που χρειαζόμαστε τα καλοκαίρια είναι να συλλέγουμε εμπειρίες και όχι να έχουμε ένα συγκεκριμένο σώμα για να επιτρέπεται να υπάρχουμε οπουδήποτε. Η άσκηση και η υγεία του σώματός μας δεν συνδέεται απαραίτητα με την απώλεια βάρους και σίγουρα δεν θα κριθεί αυτό από κανέναν σε καμία παραλία ή οπουδήποτε αλλού.