Από τις 16 Μάρτη που ο Ισημερινός έκλεισε τα σύνορά του, μαζί με τον φωτογράφο Βαγγέλη Δασκαλάκη, βρισκόμαστε αποκλεισμένοι στη χώρα. Από τις 16 Μάρτη το lockdown εδώ είναι από τα πιο αυστηρά στον κόσμο.
Συγκριτικά, το lockdown της Ελλάδας μοιάζει παιδική χαρά: μετά τις 14.00 απαγορεύεται να κυκλοφορεί κανείς στο δρόμο – και δεν προβλέπονται ούτε sms ούτε υπεύθυνες δηλώσεις. Λεωφορεία, τρένα και άλλα μέσα μεταφοράς απαγορεύονται και δε γίνεται να πας από τον ένα νομό στον άλλο χωρίς ειδική άδεια μετακίνησης. Απαγορεύεται να πάει κάποιος από το αντίστοιχο “Ρέθυμνο” στο αντίστοιχο “Ηράκλειο” δηλαδή- τον περιμένουν μπλόκα της αστυνομίας και του στρατού στα σύνορα των νομών.
Τα αυτοκίνητα επιτρέπεται να κυκλοφορούν αναλόγως με τις πινακίδες τους: Δευτέρα κυκλοφορούν όσες πινακίδες τελειώνουν σε 0 και 1, Τρίτη σε 2 και 3 κ.ο.κ. Επίσης το αεροδρόμιο είναι κλειστό: εντελώς κλειστό, μόνο πτήσεις επαναπατρισμού επιτρέπονται και αυτές είναι σπάνιες. Και όλα αυτά επί δυο μήνες ήδη, και συνεχίζουμε. Επειδή εμείς βρισκόμασταν σε μια κοινότητα της Αμαζονίας προσβάσιμη μόνο από το ποτάμι με κανό, από τις 23 Μάρτη που καταφέραμε να βγούμε από την Αμαζονία είμαστε σε επικοινωνία με την Πρεσβεία της Ελλάδος στη Λίμα του Περού (εδώ δεν έχει), για να επαναπατριστούμε.
Τόσο η Πρεσβεία, όσο και το Υπ.Εξ. αδιαφορούν, όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι 50 μέρες αργότερα βρισκόμαστε ακόμα στον Ισημερινό. Μας έδωσαν επίσης την ιδέα ότι α) δεν ήξεραν καν τί να κάνουν για να μας επαναπατρίσουν αφού μας έλεγαν να πάρουμε τηλέφωνο την IBERIA και την KLM για να μας βάλουν σε πτήσεις επαναπατρισμού -ενώ οι εταιρείες μας έλεγαν ότι αυτό το κάνουν μόνο οι πρεσβείες, και β) δεν επιθυμούν καν να μας επαναπατρίσουν, για λόγους που γνωρίζουν οι ίδιοι.
Αυτές τις 50 μέρες όμως, ψάξαμε και μάθαμε πολλά σχετικά με τους (μη) επαναπατρισμούς. Σας τα παραθέτουμε λοιπόν, με την ευχή να μη σας χρειαστούν ποτέ.
Μετά από 15 ημέρες αναμονής χωρίς αποτέλεσμα αποφασίσαμε να απευθυνθούμε στα μίντια. Έγινε ένας σχετικός ντόρος, από το Υπ.Εξ. μας μετέφεραν «εμμέσως» να μην το «τραβάμε», και σίγουρα ενοχλήθηκαν πολύ όπως φαίνεται και από τα emails του Πρέσβη της Ελλάδος στη Λίμα κ. Ζωητού προς εμάς, ο οποίος καταδέχτηκε να απαντήσει για πρώτη φορά σε email μας μετά από 20 μέρες, με ένα έντονα προσβλητικό και ειρωνικό τρόπο που δεν τιμά ούτε τον ίδιο αλλά ούτε φυσικά και το Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών ούτε και το Διπλωματικό Σώμα. Καθώς η απάντησή του αποτελεί δημόσιο έγγραφο (απεστάλη και στη Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων του Υπ. Εξ.) σταχυολογώ ορισμένα αποσπάσματα για να αντιληφθείτε το ύφος:
«Πάντως, η Πρεσβεία μας είναι πεπεισμένη ότι ανήκετε σε ιδιαιτέρως ευπαθή ομάδα, αν κρίνουμε από τη φρασεολογία, το ύφος και τις απαιτήσεις σας […] Εφόσον δεν γίνατε δεκτοί στην προηγούμενη πτήση, με το προκλητικά φθηνό εισιτήριο των 450 ευρώ, θα αναμείνετε τις τυχόν επόμενες πτήσεις […] Καλό θα ήταν πριν απευθύνεσθε σε Πρεσβείες ή άλλες κρατικές αρχές, να ελέγχετε, τουλάχιστον, στο google την ορθρογραφία των λέξεων, γιατί εκτείθεσθε ως Καθηγητής, και μάλιστα Πανεπιστημίου. […]Ιδιαιτέρως διασκεδαστικό βρήκαμε και αρθρίδιον που δημοσιέυτηκε στην ηλεκτρονική σελίδα ΕFSYN.GR με τίτλο “Οδύσσεια στο Εκουαδόρ”. Αυτοηρωοποιείσθε; Έχετε την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση ότι μάχεσθε στο πλευρό του Αχιλλέα κατά των Τρώων, του Έκτορα και των Αμαζόνων;”
Επίσης μας διαβεβαίωσε ότι η Πρεσβεία θα επαναπατρίσει “ακόμα και εμάς.”
(η έμφαση είναι δική μου, η ορθογραφία του Πρέσβη)
Του απαντήσαμε ότι μας λυπεί το γεγονός ότι ένας Πρέσβης-Πληρεξούσιος Υπουργός Α’ επιλέγει να απευθυνθεί με αυτόν τον τρόπο σε ανθρώπους που βρίσκονται εκτεθειμένοι σε πιθανό κίνδυνο για την υγεία τους, και μάλιστα εξαιτίας ολιγωρίας της Πρεσβείας- ίσως θα έπρεπε να λυπεί και το Υπουργείο Εξωτερικών.
Δεν επαναπατριστήκαμε, μάθαμε όμως ότι η δημόσια έκθεση τους ενοχλεί γιατί χαλάει την εικόνα τους, παρά τα 20+ εκατομμύρια που έχουν ξοδέψει στα ΜΜΕ για να τους την φτιάχνουν.
Μαζί με τη δικηγόρο μας, που εν τω μεταξύ προστέθηκε στην παρέα, αποφασίσαμε να το πάμε θεσμικά. Ψάξαμε λοιπόν και μάθαμε τα εξής:
Η Ελλάδα βάση νομοθεσίας είναι υποχρεωμένη να επαναπατρίσει πολίτες της που βρέθηκαν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της διασυνοριακής εξάπλωσης του COVID-19 και αιτούνται επαναπατρισμού- μάλιστα αρμόδιος Υπουργός για να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες είναι ο Προστασίας του Πολίτη. Επίσης, υπάρχει σχετική νομοθεσία που διέπει τους επαναπατρισμούς: πρόκειται περί του άρθρου 162 του Οργανισμού του ιδίου του Υπουργείου Εξωτερικών (ειδικότερα οι παράγραφοι γ’ και η’). Σε άλλες περιπτώσεις έχει μάλιστα ενεργοποιηθεί, άρα υπάρχει αντίστοιχο προηγούμενο (περίπτωση Ελλήνων Λονδίνου, περίπτωση Ελλήνων Μόσχας) – υπάρχουν μάλιστα και οι αντίστοιχες δημοσιεύσεις δαπανών στη Διαύγεια.
Η Ελλάδα βάση νομοθεσίας είναι υποχρεωμένη να επαναπατρίσει πολίτες της που βρέθηκαν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της διασυνοριακής εξάπλωσης του COVID-19 και αιτούνται επαναπατρισμού- μάλιστα αρμόδιος Υπουργός για να κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες είναι ο Προστασίας του Πολίτη.
Προωθήσαμε τη νομοθεσία τόσο στη Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων του Υπ. Εξ., όσο και στην Πρεσβεία στη Λίμα και απαιτήσαμε τα νόμιμα δικαιώματά μας. Η απάντηση του ΥπΕξ ήταν ότι…είμαστε οι μόνοι που τα ζητάμε σε όλο τον κόσμο (και περίπου θα έπρεπε να ντρεπόμαστε), ενώ ο Πρέσβης κ. Ζωητός απάντησε ότι δεν δικαιούμαστε επαναπατρισμού γιατί…έτσι κρίνει εκείνος, και μας παρέπεμψε σε δηλώσεις του κ. Χαρδαλιά που… εξειδικεύουν την νομοθεσία (!).
Προτεραιότητα λοιπόν επαναπατρισμού, σύμφωνα με την ερμηνεία των δηλώσεων Χαρδαλιά από τον Πρέσβη Ζωητό (που παρεμπιπτόντως υπήρξε και δικηγόρος) έχουν: α) όσοι είχαν στέγη και την έχασαν (όχι πάντως οι ταξιδιώτες που… δεν είχαν στέγη ποτέ), β) όσοι έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, και γ) όσοι παγιδεύτηκαν σε πτήσεις transit.
Μάλιστα την άποψη του Πρέσβη στη Λίμα υιοθετούν και οι Πρεσβείες στη Ρώμη και τη Λευκωσία, άρα μήπως είναι γενικότερη στρατηγική του Υπ.Εξ.; Ή, μήπως απλά κάθε Πρεσβεία πράττει κατά το δοκούν και γενικότερα υπάρχει μια σύγχυση στο Υπ.Εξ.;
Υποθέσεις εργασίας.
Με τα λίγα νομικά που γνωρίζουμε, και θεωρώντας (αφελώς ίσως;) ότι οι δηλώσεις Χαρδαλιά δεν είναι νόμος του κράτους και δε μπορούν να αντικαθιστούν τη σχετική νομοθεσία, απευθυνθήκαμε λοιπόν στο Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος μας δικαίωσε: ο νόμος είναι σαφής, δικαιούμαστε επαναπατρισμού βάση του προαναφερθέντος άρθρου 162, και συνέστησε στο Υπουργείο Εξωτερικών να τον πραγματοποιήσει άμεσα. Από τις 27 Απριλίου που έλαβαν την επιστολή του Συνηγόρου στο Υπ.Εξ., απλώς μας αγνοούν – και εμάς και εκείνον.
Τι κάνεις λοιπόν όταν η Κυβέρνηση παρανομεί απέναντί σου, απλά αγνοώντας σε; Όταν από την «τέταρτη» εξουσία απλώς ενοχλείται, την τρίτη και τη πρώτη απλώς τις αγνοεί, και ασκεί (ή αρνείται να ασκήσει) την δεύτερη και μόνη εξουσία πάνω σου; Εδώ σε θέλω!
Σίγουρα πάντως, μετά τα νομικά και τα δημοσιογραφικά μαθήματα, εμείς πήραμε το σημαντικότερο μάθημα αυτής της ιστορίας:
Το κράτος μπορεί να παρανομεί, μπορεί να αγνοεί ακόμα και τους νόμους που το ίδιο έχει θεσπίσει, και δεν ελέγχεται ούτε από τα δικαστήρια, ούτε από τους δημοσιογράφους.
Γιατί το κράτος είναι κράτος, και κάνει ό,τι γουστάρει.
** Σύμφωνα με τη διάκριση του Μοντεσκιέ η κρατικές εξουσίες διακρίνονται σε: νομοθετική (πρώτη), εκτελεστική (δεύτερη), και δικαστική (τρίτη). Η δημοσιογραφία θεωρείται ως “τέταρτη εξουσία” γιατί -θεωρητικά – ελέγχει τις υπόλοιπες.