Ο 41χρονος Βασίλης Δημάκης, απεργός πείνας από τις 21/4 κι απεργός δίψας από χθες (27/4) το απόγευμα στις φυλακές Γρεβενών, ενσαρκώνει τη μεγάλη αντίφαση του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος. Ή την πολλάκις ομολογημένη απροθυμία να παίξει τον ίδιο του τον ρόλο, αντί να λειτουργεί εκδικητικά δυσχεραίνοντας με κάθε τρόπο την επενένταξη των κρατούμενων στην κοινωνία.
Με αφετηρία το 1998 κι ένα έγκλημα τιμής που αφορούσε την αδερφή του, ο Δημάκης έχει περάσει περισσότερα από τα μισά χρόνια της ζωής του μπαινοβγαίνοντας σε κελιά. Ο σωφρονισμός απέτυχε πλήρως στην περίπτωσή του, οι ελληνικές φυλακές λειτούργησαν για πολλοστή φορά ως εκκολαπτήριο παραβατικής συμπεριφοράς – οι καταδίκες που ακολούθησαν για τον Δημάκη αφορούσαν ληστείες τραπεζών και καταστημάτων χωρίς διαπιστωμένη χρήση βίας ή θύματα.
Όπως συνήθως συμβαίνει, αυτό που δεν κατάφερε (ή απλά αδιαφόρησε) το σύστημα, το έφερε ο χρόνος. Ο Βασίλης Δημάκης «μεταμελήθηκε» μόνος του, αποφάσισε να στρίψει το τιμόνι της ζωής του αλλιώς. Άρχισε να διαβάζει μέσα στη φυλακή, κι αποφοίτησε με 19.9 από νυχτερινό σχολείο στην Πάτρα, μπαίνοντας (δεύτερος από τα νυχτερινά ολόκληρης της χώρας) στο Πολιτικό της Νομικής (Τμήμα Πολιτικών Επιστημών και Δημόσιας Διοίκησης).
Κι εκεί είναι που το κράτος ξεκινά να τον εμποδίζει…
Τον Μάρτιο του 2018, κι ενώ έχει πάρει έπαινο από την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων κι έχει μεταφερθεί από την Πάτρα στις φυλακές Κορυδαλλού ακριβώς για να διευκολύνεται, το πειθαρχικό συμβούλιο των φυλακών του κόβει την εκπαιδευτική άδεια με το πρόσχημα ότι «δεν χρειάζεται η φυσική του παρουσία στην σχολή». Ο Δημάκης ξεκινά απεργία πείνας (στην πορεία και δίψας), τις οποίες διακόπτει στις 31 και 8 ημέρες, αντίστοιχα, έχοντας χάσει το 1/5 του συνολικού του βάρους, παίρνοντας τελικά από το υπουργείο Δικαιοσύνης «εγγυήσεις ότι θα λαμβάνει κανονικά στο εξής τις εκπαιδευτικές άδειες που δικαιούται ως κρατούμενος». Σε αυτον τον μήνα αγωνίας ασκήθηκε σκληρή κριτική στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (και τον τότε υπουργό Κοντονή), η οποία κρύφτηκε πίσω από το Νόμο και φάνηκε για εβδομάδες ανακόλουθη σε σχέση π.χ. με την στάση της ως αντιπολίτευση στην υπόθεση Ρωμανού. Φυσικά, δεν έλειψε και η χορωδία του μισανθρωπισμού από τα δεξιά που στο φινάλε έψαλλε τα αναμενόμενα περί «κυβέρνησης που υποκύπτει σε εκβιασμούς εγκληματιών».
Για δύο χρόνια, ευτυχώς, ο Βασίλης Δημάκης δεν επανήλθε στην επικαιρότητα. Συνέχισε να εκτίει την ποινή του (20 χρόνια, σε λίγο καιρό θα μπορεί να θεμελιώσει αίτημα μείωσης), πέρασε 25 στα 25 μαθήματα στην σχολή, έγινε υπότροφος του ΙΚΥ, εξακολούθησε όμως να αποτελεί φωνή των συγκρατούμενών του. Ήταν ο «γραμματιζούμενος» που μπορούσε να αρθρώσει λόγο για μικρές ή μεγαλύτερες διεκδικήσεις. Συνέχισε να κανει, δηλαδή, αυτό που φάνηκε τελικά ότι τον είχε βάλει σε περιπέτειες το 2018.
Η χώρα παρακολούθησε σήμερα με αγωνία το διάγγελμα του Πρωθυπουργού για την σταδιακή άρση των μέτρων. Κινούμαστε όλοι σε αχαρτογράφητα νερά, αγωνιούμε για την επόμενη μέρα, νοιαζόμαστε. Για όλους; Υπάρχουν κι εκείνοι που βρίσκονται στο περιθώριο. Οι άστεγοι, οι πρόσφυγες στις δομές και, φυσικά, οι κρατούμενοι. Ο Βασίλης Δημάκης πρωτοστάτησε στο αίτημα υγειονομικής προστασίας τους μέσω αποσυμφόρησης των φυλακών (με προτεραιότητα στα πλημελλήματα και τους κρατούμενους μεγάλης ηλικίας, κατηγορίες που δεν τον αφορούν για να του καταλογίσει κανείς ίδιον όφελος). Το μετέφερε δε και στη γενική γραμματέα αντιεγκληματικής πολιτικής Σοφία Νικολάου όταν εκείνη επισκέφθηκε τις φυλακές Κορυδαλλού στις 30/3 κάνοντας μάλιστα δηλώσεις για αποφυλάκιση 1500 κρατούμενων προκειμένου «να πάρουν ανάσα οι φυλακές».
Τα μόνα μέτρα που εφαρμόστηκαν τελικά, παρά την σχετική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, ήταν η απαγόρευση αδειών, επισκεπτηρίων κι εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Ο Δημάκης συνέχισε να είναι φωνή των διεκδικήσεων, συμμετέχοντας σε ειρηνική κινητοποίηση χαμηλής έντασης στις 14 Απριλίου (τόσο χαμηλής που δεν υπάρχουν καν αναφορές στα μίντια). Δύο μέρες μετά, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής 16 Απριλίου, άνδρες των ΕΚΑΜ μπούκαραν στο κελί του και τον μετέφεραν βιαίως μέσα στη νύχτα, «φορώντας ένα παπούτσι και μια παντόφλα», όπως καταγγέλει ο συνήγορός του Θανάσης Καμπαγιάννης, στις φυλακές Γρεβενών – με άρθρό του μάλιστα στην ΕφΣυν αναρωτήθηκε αν η σωστή λέξη γι’ αυτό που συνέβη είναι «μεταγωγή ή απαγωγή». Ο Δημάκης μπήκε κατευθείαν στην απομόνωση στα Γρεβενά (υποχρεωτική καραντίνα 14 ημερών) και στις 21 Απριλίου ξεκίνησε απεργία πείνας για την «αδικη και παράνομη» μεταφορά του που φυσικά δεν του επιτρέπει να παρακολουθεί τα μαθήματα της σχολής του.
Ο Θανάσης Καμπαγιάννης έχει προβεί τις προηγούμενες ημέρες στην υποβολή υπομνημάτων προς το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τη Γενική Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής, την Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών, ενώ έχουν γίνει οι σχετικές κοινοποιήσεις στον υπουργό Δικαιοσύνης και την υπουργό Παιδείας, αλλά και στα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα και τους αρχηγούς τους (το Μέρα25 μάλιστα κατέθεσε κι ερώτηση-τα υπόλοιπα πλην ΝΔ έχουν εκδώσει ανακοινώσεις). Πλήθος καθηγητών πανεπιστημίου όπως οι Μιχάλης Σπουρδαλάκης (κοσμήτορας ΕΚΠΑ), Γιάννης Τασόπουλος (καθηγητής δημοσίου δικαίου στο ΕΚΠΑ), Παναγής Παναγιωτόπουλος , Τζένη Λαλιούτη, Αντωνης Μεταξάς, Γεώργιος Κ. Θεοδωρίδης (καθηγητές στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης) έχουν προβεί σε δηλώσεις συμπαράστασης, επιβεβαιώνοντας «την ακεραιότητα του ανθρώπου Δημάκη» αλλά και την «επιμέλεια του φοιτητή Δημάκη». Ανακοινώσεις έχουν εκδώσει πλήθος ανθρωπιστικών οργανώσεων, δεκάδες είναι τα ψηφίσματα φορέων, ενώ μάλιστα επικοινώνησε μαζί του μεταφέροντας την συμπαράστασή της και η Μάγδα Φύσσα.
Σύμφωνα με τον συνήγορό του, ο Δημάκης έχει ήδη χάσει 8 κιλά σε μια εβδομάδα και είναι αποφασισμένος και πάλι να το πάει ως το τέλος – η εκπαίδευση είναι κάτι που κέρδισε και η στέρησή της είναι καταφανέστατα περαιτέρω τιμωρία. Η προηγούμενη εμπειρία, ακόμα και με πρωταγωνιστή τον ίδιο, δείχνει ότι -έστω την ύστατη ώρα- πάντα βρίσκεται λύση. Αλλά πρέπει να φτάσουμε εκεί; Κι αυτό δεν είναι το μόνο οργισμένο ερωτήμα που προκύπτει σήμερα, αλλά και μια σειρά από άλλα…
– Πρέπει εν μέσω πανδημίας, να παίξουμε τη ζωή ενός νέου ανθρώπου, που έχει κάνει πολλά λάθη αλλά τώρα «κάνει το σωστό», στα ζάρια της ιδεοληψίας;
– Μπορεί να δώσει πολιτική λύση η κυβέρνηση ή θα μείνει εκλωβισμένη στον λαϊκισμό που επέδειξε με το νόμο Παρασκευόπουλου και την αλλαγή του ποινικού κώδικα για να μη δυσαρεστήσει το υπερσυντηρητικό της κοινό;
– Θα γίνει πιο συγκεκριμένη η Γενική Γραμματέας Αντιεγκληματικής Πολιτικής, Σοφία Νικολάου, σχετικά με τις «αξιόπιστες πληροφορίες» που επέβαλλαν «κατεπείγουσα ανάγκη άμεσης μεταγωγής από το Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού Ι για λόγους δημόσιας τάξης, ασφάλειας και εύρυθμης λειτουργίας του Καταστήματος»;
– Για ποιο λόγο δεν απαντά από την περασμένη Παρασκευή στο αίτημα συνάντησης του συνηγόρου υπεράσπισης; Για ποιο λόγο δεν τον έχθηκε σήμερα που ζήτησε να τη δει μαζί με τον, δάσκαλο του Δημάκη, Πέτρο Δαμιανό; (Η απάντηση που τους δόθηκε είναι ότι όλοι είναι «απασχολημένοι σε συσκέψεις». Ο Θανάσης Καμπαγιάννης, σε τηλεφωνική μας συνομιλία, αναρωτήθηκε αν έχουμε φτάσει στο «ερντογανικό κεκτημένο», το ελληνικό κράτος να αρνείται να συνομιλήσει με εκπροσώπους απεργού πείνας και δίψας.)
– Μπορεί να το αντέξει η κοινωνία μας αν πάει κάτι στραβά; Η ερώτηση που κάνουμε κάθε φορά.
Παρότι η κυβέρνηση κάθε άλλο παρά έχει δείξει αυτούς τους σχεδόν 10 μήνες ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι προτεραιότητά της, φοβάμαι ότι είναι λάθος να τοποθετήσουμε την υπόθεση Δημάκη στο τραπέζι της πολιτικής αντιπαράθεσης. Ίσως είναι λάθος να τη βάλουμε ακόμα και στον άξονα αριστεράς-δεξιάς. Το συμέρασμα είναι ότι πέναντι σε έναν άνθρωπο που διεκδικεί το δικαιώμα στην υγεία τη δική του και των συκρατούμενών του, το δικαίωμα δηλαδή στον ελάχιστο αυτοσεβασμό, το κράτος για άλλη μια φορά αποδεικνύεται βαθύ, σκοτεινό, αυταρχικό, αντιδημοκρατικό.
Το ερώτημα τελικά, που συμπεριλαμβάνει όλα τα υπόλοιπα, είναι ένα:
Γιατί το ελληνικό κράτος επιμένει να εκδικείται ανθρώπους σαν τον Βασίλη Δημάκη;