«Πώς μπορείτε να με βάζετε στην ίδια μοίρα, να καταλογίζετε τα ίδια πράγματα σε μένα που κυβερνησα υπό ασφυκτική πίεση για μόλις επτά μήνες, με εκείνους που είχαν την εξουσία για σαράντα χρόνια;». Η απορία του Αλέξη Τσίπρα στην πρώτη του τηλεοπτική συνέντευξη γι’ αυτήν την προεκλογική περίοδο (πριν είκοσι μέρες στον ALPHA και τη Σοφία Παπαϊωάννου) ακούστηκε ειλικρινής. Και μάλλον δίκαιη. Είναι η βασική εξπρές προεκλογική του γραμμή που κωδικοποιειται με το «να τελειώνουμε/ξεμπερδεύουμε οριστικά με το παλιό», γραμμή πίσω από την οποία οχυρώθηκε και στα δυο ντιμπέιτ. Ας τον διευκολύνουμε κι ας μην τον βάλουμε στην ίδια μοίρα, αλλά ας κάνουμε και συνοπτικά το ταμείο.
Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο πρωθυπουργός επί των ημερών του οποίου έκλεισαν για πρώτη φορά οι τράπεζες στην μεταπολεμική ιστορία του ελληνικού κράτους. Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο πρωθυπουργός που προκήρυξε το πρώτο δημοψήφισμα 41 χρόνια από τις πρώτες μέρες της Μεταπολίτευσης, ένα δημοψήφισμα τζογαδόρικο με ερώτημα παρελκυστικό (που παρήγαγε πάντως πολιτικό γεγονός) σε χρόνο απαράδεκτα σύντομο και με συζητήσιμες πρακτικές όσον αφορά την υλοποίησή του. Επίσης, ο Αλέξης Τσίπρας, σε αυτήν την αποκρουστική περίοδο των Μνημονίων είναι ο μόνος πρωθυπουργός που έπεισε ότι διαπραγματεύεται καταφέρνοντας τελικά, την επαχθέστερη όλων, Συμφωνία παραμονής σε ευρωπαϊκή τροχιά. Η Ιστορία μπορεί να γράψει και πολλά ακόμα. Όμως τα παραπάνω είναι facts, δε σβήνονται. Και φυσικά συνοδεύονται από μια σειρά αστερίσκους, ανάλογα με την ιδεολογική σκοπιά που τα προσεγγίζει κανείς. Άλλος θα υπερθεματίσει για την πολλαπλάσια ευθύνη των προκατόχων και το κυνικό τράβηγμα της σκανδάλης από τους Ευρωπαίους που προκάλεσαν το ελληνικό coralito, άλλος θα σημειώσει ότι με το δημοψήφισμα ενίσχυσε σε πρωτοφανή δεδομένα το προφίλ του (για να δει την αφετηρία της φθοράς να έρχεται μόλις μια εβδομάδα μετά), ένας τρίτος θα ακυρώσει τη διαπραγμάτευση νοσταλγώντας τις ημέρες που όλα γίνονταν απλά με ένα e-mail – καθαρά, πιο φθηνά και χωρίς δράμα. Κι ο τελευταίος που κλείνει την πόρτα των αποχωρήσεων, θα επισημάνει την καιροσκοπική εσωτερική αντιπολίτευση εντός ΣΥΡΙΖΑ και την προτεραιότητα που έλαβε στην κυβερνητική ατζέντα/τακτική. Στη σοσιαλμιντιακή δημοκρατία μας ίσως όλοι έχουν δίκιο. Γιατί η διάσημη ρήση έχει εξελιχθεί. Οι γνώμες είναι σαν τα κωλομέρια. Όλοι έχουν από δύο, την κανονική και την κωλοτούμπα.
Περάσαμε ένα φριχτό καλοκαίρι. Και ίσως δεν έχουμε αντιληφθεί ότι τώρα που η TINA (There Is No Alternative) έχει εμπεδωθεί οριζοντίως στο πολιτικό μας σύστημα, μάλλον έρχονται ακόμα δυσκολότερες μέρες. Βάλαμε κρίσιμες πολιτικές ερωτήσεις στους εαυτούς μας. «Ποιοι είμαστε;» «Ποιοι Νομίζουμε Ότι Είμαστε;» και «Ποιοι θέλουμε να γίνουμε» – για πολλούς η επιλογή π.χ. στο δημοψήφισμα έλαβε ασύμμετρα υπαρξιακές διαστάσεις, σχεδόν συμπυκνώνοντας την πίεση πέντε χρόνων Κρίσης.
Στην πραγματικότητα αν ήρθαμε με κάτι αντιμέτωποι αυτό το καλοκαίρι, ή καλύτερα αυτό το ταραγμένο διάστημα της «Πρώτης Φοράς Αριστεράς», είναι ο απέραντος ναρκισσισμός μας.
Πολλοί υποστήριξαν δε ότι βιώσαμε μια βίαιη συλλογική ενηλικίωση, ωρίμανση αν προτιμάτε. Είμαι πάντα καχύποπτος με τέτοια συμπεράσματα. Έχουν δίκιο όσοι μιλάνε για το σοκ που έπαθαν οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ που ξαφνικά έπρεπε να διαχειριστούν ότι το κόμμα τους ασκεί εξουσία. Και η άσκηση εξουσίας πριν και πάνω απ’ όλα είναι ένα παιχνίδι συμβιβασμών, παραδοσιακά ασυμβίβαστο με την ακίνητη παλαιοαριστερή ρητορική. Αλλά, από την άλλη πώς μπορούν να βάζουν με νοήμα τον δείκτη στον κρόταφο, πόσο «ενηλικιωμένοι» είναι όσοι πιστεύουν ότι τη μεταρρύθμιση του κράτους θα την κάνουν αυτοί που το βύθισαν και -για να μην πάμε μακριά- από το 2010 εφάρμοζαν πλημελλώς μια αποδεδειγμένα αποτυχημένη συνταγή που λεγόταν Μνημόνιο I και II (και τώρα με «αριστερά ειδικά εφέ» Μνημόνιο ΙΙΙ);
Στην πραγματικότητα αν ήρθαμε με κάτι αντιμέτωποι αυτό το καλοκαίρι, ή καλύτερα αυτό το ταραγμένο διάστημα της «Πρώτης Φοράς Αριστεράς», είναι ο απέραντος ναρκισσισμός μας. Γιατί ρε παιδιά, πώς να το κάνουμε, δε γίνεται και 62% ΟΧΙ και 75% εντός ευρώ. Εξηγουνται και τα δύο ποσοστά, αλλά δεν μπορούν να συνυπάρξουν. Κι από την άλλη μεριά, επίσης δε γίνεται η άγρια φυλή του Ακραίου Κέντρου να εξακολουθεί να ζει σε έναν άλλον πλανήτη, ενώ είναι τοξική προς οτιδήποτε αγγίζει. Πρώτα, καταπόντησε το ΝΑΙ (και μετά επαίρετο ότι προκάλεσε τη Συμφωνία) και τώρα, ως φαίνεται, πάει να καταποντήσει και το Ποτάμι. Δε γίνεται να λυσσάμε πάντα για τους απέναντι, χωρίς να βλέπουμε τι βάζουμε εμείς στο πολιτικό τραπέζι. Δύο πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα: α) ο τρόπος που έχουν καταπιεί αμάσητο τον Πάνο Καμμένο και το το τσίρκο των ΑΝΕΛ, θεωρώντας τα πια δεδομένα, οι ΣΥΡΙΖΑίοι και β) η ευκολία με την οποία το «μέτωπο της λογικής» υιοθέτησε κι ενέταξε στον δημόσιο πολιτικό λόγο κάτι παραμύθια για μπούκες στα νομισματοκοπεία και Βαρουφάκειoυς hackers, κάτι ιστορίες «Ζεράρ Ντε Βιλιέ από τα Lidl» για να υποκύψω κι εγώ στην εξυπνάδα-κλισέ της εποχής Η κουβέντα για το plan B σχεδόν ποινικοποίηθηκε με την πιπεράτη συνδρομή του κυριακάτικου τύπου, αλλά κανένας φωστήρας δε μας εξήγησε πώς διαπραγματεύεσαι χωρίς εναλλακτικό σχέδιο.
(Παρένθεση: πολύς κόσμος ψήφισε στο δημοψήφισμα ή θα πάει να ψηφίσει την Κυριακή στις εκλογές για να αποτρέψει την περίφημη «αριστερή παρένθεση», δύο παρατηρήσεις επ’ αυτού: α) Το σενάριο της «αριστερής παρένθεσης» υπήρξε, ας μη γελιόμαστε – το είχε προφητέψει ο Βαγγέλης Βενιζέλος, ακόμα και ο Γιούνκερ που έλεγε «με τους άλλους συνεννοούμαστε καλύτερα», πήγαν να το εκμεταλλευθούν οι έλληνες πολιτικοί αρχηγοί που έκαναν πασαρέλα στις Βρυξέλλες τη δραματική εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα. Μπορούν να το επικαλούνται όλοι [το σενάριο], όχι όμως ο Αλέξης Τσίπρας. Γιατί όφειλε να είναι προετοιμασμένος και να μην πάει να διαπραγματευθεί με όπλο το «δίκιο» κι ένα ευχολόγιο ότι αριστεροί κυβερνητικοί πόλοι θα ξεπηδήσουν ανά την Ευρώπη για να την αλλάξουν. Ακόμα και μέλη της διαπραγματευτικής ομάδας ομολογούν σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις ότι τους πήρε σχεδόν δύο μήνες να μάθουν πρόσωπα και πράγματα, κάτι μάλλον ανεπίτρεπτο για μια κυβέρνηση που ήταν δύο χρόνια εν αναμονή, β) «Η Ευρώπη είναι το σπίτι μας», «ο φυσικός μας χώρος» κτλ. Κανείς (εχέφρων) δεν αντιλέγει, όπως και κανείς δεν μπορεί να μονοπωλεί την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Όμως δεν βρίσκετε κι εσείς λίγο προβληματικό το να λέμε ταυτόχρονα ότι «στην Ευρώπη πάση θυσία», αλλά αυτοί είναι «τέρατα, γκάνγκστερ» και «δεν τα βάζεις μαζί τους» – κι αυτές είναι εκφράσεις που έχουν χρησιμοποιηθεί από «φιλοευρωπαϊστές» πολιτικούς κι αρθρογράφους. Αν είναι αποδεκτό ότι ο φυσικός σου χώρος ορίζεται από γκάνγκστερ, τότε υπάρχει πρόβλημα…)
Πολύ φοβάμαι ότι όλη αυτή η ιστορία όχι μόνο δεν ενηλικιώνει, αλλά αντίθετα εκθέτει την πρωτοφανή πολιτική ανωριμότητά μας. Διασκεδάζω πολύ με όλους τους «απογοητευμένους αριστερούς» που όλο πέφτουν, πέφτουν από τα σύννεφα και στρέφονται in extremis σε συνδικαλιστικά σωματεία όπως η ΛΑΕ. Η ανατροπή του καπιταλισμού, σύντροφοι, δε θα συμβεί εδώ. Μπορεί να γίνει σε κανένα καπηλειό που μαζεύεται ο Λαφαζάνης (ο πολιτικός που επιβιώνει κανοντας επί δεκαετίες συνδικαλισμό μέσα στο κόμμα του) και ο Στρατούλης, μπορεί να συμβεί στο φινάλε του Mr. Robot και να τσιρίξουμε σαν 16χρονες cheerleaders του Μαρξ. Αυτό που συμβαίνει στ’ αλήθεια και γίνεται όλο και πιο φανερό (κι εμείς στην Ελλάδα είμαστε φυσικά μέρος της συνολικής εικόνας) είναι ότι οι άνθρωποι αναζητούν σε όλον τον κόσμο έναν «δικαιότερο καπιταλισμό», γιατί ζουν στο πετσί τους τις άγριες συνέπειες της ανισότητας. Της ανισότητας που μαζί με την εγγενή απληστία του συστήματος προκάλεσε την έκρηξη της φούσκας το 2008.
Γι’ αυτό ο κόσμος καταφεύγει στον Τσίπρα, στον Κόρμπιν, ίσως και σε άλλους αριστερούς ηγέτες τα επόμενα χρόνια (ακολουθώντας, τηρουμένων των αναλογιών, το παράδειγμα της Λατινικής Αμερικής στα 00s). Γιατί είναι απογοητευμένοι, let down. Γιατί αισθάνονταιι, κι αυτό νομίζω είναι πολύ έντονο στους νέους της χώρας μας που μην ξεχνάμε ότι ψήφισαν συντριπτικά ΣΥΡΙΖΑ και ΟΧΙ, ότι οι δημοκρατικές διαδικασίες μετατρέπονται από εργαλεία αλλαγής σε εργαλεία επικοινωνίας. Κι αν απογοητευθούν κι αλλο, το επόμενο βήμα θα είναι η επιστροφή στο αφασικό απολιτίκ. Που όχι μόνο δε θα είναι επίζηλα μπλαζέ όπως στα 90s, γιατί δε θα έχει τα glossy εξώφυλλα της ευημερίας, αλλά αντίθετα ίσως είναι κι επικίνδυνο. Κι εδώ, νομίζω ότι είναι το πεδίο που πρέπει να ασκηθεί η σημαντικότερη κριτική στον Αλέξη Τσίπρα και στον ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα φωτογραφία. Ειδικά αφού είναι τραβηγμένη μια εβδομάδα πριν τις εκλογές. Ζεστό κυριακάτικο απόγευμα, «ιδανικό για μπάλα» θα έλεγε το κλισέ της περιγραφής του αγώνα, και στα επίσημα του ΟΑΚΑ ο φωτογραφικός φακός συλλαμβάνει ένα δίδυμο που μοιάζει με συμβολικό φάουλ που σηκώνει κόκκινη κάρτα. Ο αμφιλεγόμενος «τίγρης» Δημήτρης Μελισσανίδης δίπλα δίπλα με τον «σοφό» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και μέντορα της «παρέας της Αίγινας». Αλέκο Φλαμπουράρη, πριν σκάσει η ιστορία της ΔΙΑΤΜΗΣΗ ΑΕ, παρακολουθούν τον εντός έδρας αγώνα της ΑΕΚ με τον ΠΑΣ Γιάννενα. Ο ισχυρός ανδρας της ΑΕΚ, ο άνθρωπος που μπήκε στον ΟΠΑΠ επί κυβέρνησης Αντώνη Σαμαρά (με τον οποίο μάλιστα διαφήμιζε τη φιλία του) και πέταγε τον πρόεδρο του ΤΑΙΠΕΔ με το ιδιωτικό του αεροπλάνο, μια από τις τελευταίες προσθήκες στο κλαμπ των ελλήνων ολιγαρχών δίπλα στον ψύχραιμο consigliere μιας κυβέρνησης που τους έταξε άγριο πόλεμο. Στους ολιγάρχες, αν το χάσατε. Πριν βιαστείτε δίκαια να διαμαρτυρηθείτε ότι ολισθαίνουμε στον επιφανειακό λαϊκισμό, ας θυμηθείτε πόσες φορές έχετε δει κάποιο ματς (ή έστω μια ταινία στο σινεμά) με κάποιον που θέλετε να πολεμήσετε (ή έστω να ελέγξετε αυστηρά). Ας θυμηθείτε πόσο δυναμικά μπήκε στο παιχνίδι των συμβολισμών, προς γενική τέρψη μεγάλης μερίδας των ψηφοφόρων της, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ (πολιτικός όρκος, Καισαριανή κτλ.), άσχετα αν στην πορεία αναγκάστηκε να τους εγκαταλείψει γιατί τα πράγματα σοβάρεψαν επικίνδυνα. Κι αν βαριέστε να τα κάνετε όλα αυτά, απλά σκεφτείτε τι συνειρμούς σας φέρνει η παρακάτω φωτογραφία, παρότι αλλάζει το γήπεδο και η παρέα είναι σαφώς μεγαλύτερη.
Κανένας δε συλλαμβάνεται εξ’ απίνης, όταν μπαίνει σε ένα κάδρο τόσο δημόσιο όσο οι κερκίδες ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου. Τα φωτογραφικά ενσταντανέ δε, στα οποία πρωταγωνιστούν πολιτικοί κι επιχειρηματίες (οι οποίοι μην είμαστε αφελείς, πάντα είχαν, έχουν και θα έχουν ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας), συνήθως στέλνουν μηνύματα. Και το μήνυμα της συγκεκριμένης φωτογραφίας, χρησιμοποιώντας την συριζέικη λογική (εκείνη που ούρλιαζε – τις περισσότερες φορές δικαιολογημένα – όσο καιρό ήταν στην αντιπολίτευση, όχι τη σημερινή αμήχανα «υπέυθυνη») είναι είτε επίδειξη ισχύος, είτε αδιαφορία για τις ερμηνείες αφού η σελίδα έχει γυρίσει. Είναι μια ένδειξη ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κατεβαίνει στις εκλογές της επομένης Κυριακής να παίξει ντέρμπι χωρίς αντίπαλο (δε γίνεται να θεωρούνται σοβαροί αντίπαλοι αυτοί που υπόσχονται ότι θα κάνουν αν εκλεγουν όσα δεν έκαναν επί 40 -ή έστω 5- χρόνια, επειδή μεσολάβησε ένα «καταστροφικό επτάμηνο»), αλλάζοντας μέρα με τη μέρα το δέρμα του. Το ότι μετακινείται προς το κέντρο ήταν έτσι κι αλλιώς ένα ζητούμενο που οι ψύχραιμοι left liberals προσδοκούσαν και οι ουδέτεροι παρατηρητές προέβλεπαν. Το ότι μοιάζει, με όλα όσα συνέβησαν στη διαπραγμάτευση που όντως του στέρησαν την ευκαιρία να αφήσει ένα σαφές στίγμα διακυβέρνησης, να υιοθετεί πολύ γρήγορα και την νταραβεριτζίδικη λογική-σαφή παρακαταθήκη του ΠΑΣΟΚικού κέντρου, εξηγεί απόλυτα το ότι κινδυνεύει μόνο από τον εαυτό του αφού είδε το πολιτικό του κεφάλαιο να εξατμίζεται σε χρόνο ρεκόρ. Όπου ΣΥΡΙΖΑ στις προηγούμενες προτάσεις, βάλτε Αλέξης Τσίπρας.
Τώρα που καταλάβαμε όλοι ότι το δίλημμα Μνημόνιο/Αντιμνημόνιο ήταν εξαρχής λάθος βάση συζήτησης, ότι το Ευρώ/Δραχμή αναβλήθηκε μέχρι την επόμενη κρίση, γυρνάμε στο πραγματικό δίλημμα. Προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά.
Τώρα που καταλάβαμε όλοι ότι το δίλημμα Μνημόνιο/Αντιμνημόνιο ήταν εξαρχής λάθος βάση συζήτησης, ότι το Ευρώ/Δραχμή αναβλήθηκε μέχρι την επόμενη κρίση, ότι το Ευρώπη/Μόνοι Μας δεν υφίσταται, γυρνάμε στο πραγματικό δίλημμα. Προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά. Κατί που είναι και το παγκόσμιο επίδικο. Φρένο ή γκάζι στην τρέλα που ζούμε από το 2008 και μετά και προσπαθούμε να την αντιμετωπίσουμε με ολοένα και μεγαλύτερη λιτότητα. Ο Αλέξης Τσίπρας, η «ελπίδα που έρχεται» (ή ερχόταν), πώς θα κάνει τη διαφορά, ας το δούμε λίγο περά από τα οικονομικά; Με επιλογές τύπου Παυλόπουλου; Με το παγωμένο Συμφωνο Συμβίωσης; Με το νόμο για την ιθαγένεια που για να γίνει απόδοσή της χρειάζεται και πάλι υπογραφή υπουργού; Με αυτό το άθλιο υπόγειο παζάρι για τις τηλεοπτικές άδειες που νομιμοποιεί τον καθένα να υποστηρίζει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κοιτάζει πώς θα ελέγξει με τη σειρά του το σύστημα; Με τις νέες συμμαχίες, που χωρίς να είναι απαραίτητα επιλήψιμες, μας κάνουν να βλέπουμε κάθε μέρα το πρωτοσέλιδο των Νέων και να ξεκαρδιζόμαστε; Με τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου που γρήγορα αποκαλύφθηκε η γλύκα τους; Ο Αλέξης Τσίπρας κατεβαίνει την προσεχή Κυριακή, έχοντας «ρίξει 4 πολιτικούς αρχηγούς» όπως λέει και το ευφυολόγημα, μάλλον μεταμορφωμένος σε κάτι που έχουμε ξαναδεί. Σίγουρα όχι αυτό που υποσχόταν το τρέιλερ. Γιατι, ανεξάρτητα από αν πάρει την πρώτη διερευνητική εντολή το βράδυ της Κυριακής, όπως «πότε δεν έχεις μια δέυτερη καλή ευκαιρία να κάνεις μια καλή πρώτη εντύπωση» έτσι (μάλλον) «ποτέ δεν έχεις μια δεύτερη καλή ευκαιρία να κάνεις μια καλή πρώτη φορά αριστερά».
