Και στο τέλος έμεινε ένας.
Στις 21.45 το βράδυ της Πέμπτης, ώρα Μεγάλης Βρετανίας, ο Λόρδος Φιλκενστάιν, στενός συνεργάτης του Ντέιβιντ Κάμερον, πρόβλεψε ότι οι Συντηρητικοί θα κερδίσουν 275 έδρες και θα παλέψουν για να σχηματίσουν κυβέρνηση. Στις 21.59, ο Κάμερον έδειχνε σχεδόν τελειωμένη υπόθεση για τη Βρετανία. Οι δημοσκοπήσεις έδιναν στον ίδιο και τα κόμματα με τα οποία θα μπορούσε να συνεργαστεί – Φιλελεύθεροι-Δημοκράτες, UKIP, DUP – συνολικά 310 έδρες με την πλειοψηφία για σχηματισμό κυβέρνησης να απαιτεί 326.
Ήταν η ώρα του Εντ Μίλιμπαντ. Ένα λεπτό πριν τις 22.00, πίστευε βαθιά μέσα του πως είχε τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει ο επόμενος πρωθυπουργός. Ακόμα και αν ερχόταν δεύτερος, ο Κάμερον θα αδυνατούσε να σχηματίσει κυβέρνηση και όταν ερχόταν η εντολή σχηματισμού στα δικά του χέρια, θα ήταν έτοιμος να διαμορφώσει ένα βιώσιμο συνασπισμό με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες, το Εθνικό Κόμμα Σκωτίας, τους Πράσινους και το ουαλικό Plaid Cymru. Και οι αριθμοί έβγαιναν σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις των τελευταίων έξι μηνών.
Ο Μίλιμπαντ έθεσε στο επίκεντρο των βρετανικών εκλογών το πιο σημαντικό θέμα της εποχής μας: την ανισότητα. Και ο ίδιος προσωπικά ωρίμασε και «μεγάλωσε» μέσα στον προεκλογικό του αγώνα.
Όταν το ρολόι χτύπησε 22.00, η ιστορία μεταμορφώθηκε στην κλασική για τους Εργατικούς ιστορία. Το exit poll έδινε στους Συντηρητικούς 316 έδρες και στους Εργατικούς 239. Όλες οι σφυγμομετρήσεις είχαν πέσει έξω παταγωδώς. Και ενώ οι Εργατικοί ήλπιζαν πως το exit poll είχε πέσει έξω, οι ώρες περνούσαν και επιβεβαίωναν το αναπόφευκτο: Ο Κάμερον ήταν ο μεγάλος νικητής. Το πρωί της Παρασκευής οι Συντηρητικοί είχαν εξασφαλίσει την απόλυτη πλειοψηφία με 331 έδρες, 99 περισσότερες από τους Εργατικούς. Μίλιμπαντ, Κλεγκ και Φάρατζ παραιτήθηκαν.
Οι Εργατικοί έχασαν τις εκλογές του 2015 από το 2010
Οι Εργατικοί έκαναν πιο ουσιαστική, πιο ζωντανή, πιο παθιασμένη προεκλογική καμπάνια από τους Συντηρητικούς. Βγήκαν στο δρόμο κι επιχείρησαν να ξανακερδίσουν τη σχέση που έχασαν με την μικρομεσαία τάξη, που ένιωσε προδομένη από την πολιτική του Τόνι Μπλερ και των νέων Εργατικών. Ο Μίλιμπαντ έθεσε στο επίκεντρο των βρετανικών εκλογών το πιο σημαντικό θέμα της εποχής μας: την ανισότητα. Και ο ίδιος προσωπικά ωρίμασε και «μεγάλωσε» μέσα στον προεκλογικό του αγώνα.
O Εντ Μίλιμπαντ ανακοινώνει την παραίτησή του από την ηγεσία των Εργατικών
Όμως απέτυχε πανηγυρικά. Και παρότι είναι νωρίς για αναλύσεις, μπορούμε να πούμε με σχετική σιγουριά τα εξής:
1. Οι Εργατικοί έχασαν τις εκλογές της Πέμπτης τους πρώτους έξι μήνες μετά τις εκλογές του 2010. Το Εργατικό Κόμμα ηττήθηκε τότε, γιατί οι πολίτες του επέρριψαν την ευθύνη της κάμψης της βρετανικής οικονομίας, απότοκο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008. Ο Μίλιμπαντ, μετά την ανάληψη της ηγεσίας από τον Γκόρντον Μπράουν, δεν προσπάθησε ποτέ αρκετά ώστε να πείσει τους Βρετανούς ότι οι Εργατικοί δεν ήταν οι αποκλειστικοί ή οι κύριοι υπαίτιοι της κακής κατάστασης της βρετανικής οικονομίας. Στον αντίποδα ο Κάμερον ευνόησε το Σίτι του Λονδίνου, διεύρυνε το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, απορρύθμισε ακόμη περαιτέρω την αγορά εργασίας κι επέκτεινε σε πρωτοφανή για την Βρετανία επίπεδα την χαμηλόμισθη εργασία. Παρόλ’ αυτά αυτοπαρουσιάστηκε ως ο πολιτικός που σταθεροποίησε μία οικονομία κατεστραμμένη από τους Εργατικούς.
2. Ο Μίλιμπαντ παραήταν αριστερός για τους Βρετανούς. Όταν ο Έντ κέρδισε τον αδερφό του, Ντέιβιντ Μίλιμπαντ, στις εσωκομματικές εκλογές για την ηγεσία των Εργατικών, αποφάσισε να μετατοπίσει το Κόμμα προς τα αριστερά, παρουσιάζοντας στους Βρετανούς μία εναλλακτική, όχι μόνο απέναντι στους Συντηρητικούς, αλλά απέναντι και στους Νέους Εργατικούς του Τόνι Μπλερ. Ωστόσο, οι Βρετανοί δεν έλαβαν ή ακόμα χειρότερα δεν ήθελαν να λάβουν το μήνυμα. Ήταν λες και οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι των Εργατικών αδυνατούσαν να υιοθετήσουν πολιτικά ένα πραγματικά αριστερό και προοδευτικό μήνυμα, γεγονός ίσως όχι και τόσο παράδοξο μετά από δύο δεκαετίες κυριαρχίας των Νέων Εργατικών στο Κόμμα. Ο Μίλιμπαντ μιλήσε για την ανάγκη να γίνει ο καπιταλισμός πιο υπεύθυνος. Οι Βρετανοί έδειχναν να καταλαβαίνουν ότι ο Μίλιμπαντ ήταν εχθρικός σε όποιον πετύχαινε στον ανεύθυνο καπιταλισμό του Κάμερον.
Μετά την εκλογική αποτυχία των Εργατικών υπό τον Εντ Μίλιμπαντ, στελέχη του κόμματος μιλούν για την ανάγκη το κόμμα να αποκτήσει εκ νέου στοιχεία που είχε την εποχή των Νέων Εργατικών. Αυτό υποστηρίζει σε σημερινό άρθρο του στον Observer ο Τσούκα Ουμούνα, ένας από τους πιθανούς διαδόχους του Μίλιμπαντ.
3. Το SNP έγινε ο νεκροθάφτης των Εργατικών. Οι Συντηρητικοί έκαναν μία προεκλογική καμπάνια πολύ υποδεέστερη από εκείνη των Εργατικών. Όμως το κεντρικό τους μήνυμα επρόκειτο να κάνει πολλούς Βρετανούς να τους ψηφίσουν. Και αυτό ήταν ο φόβος που από την αναπόφευκτη επικράτηση του SNP της Σκωτίας, το οποίο έρχεται για να ξεριζώσει τη Σκωτία από τη Μεγάλη Βρετανία. Με άλλα λόγια ο Κάμερον παρουσίασε το Κόμμα του ως τον εναλλακτικό – τον αγγλικό – εθνικισμό απέναντι στο σκωτσέζικο εθνικισμό του SNP. Οι Βρετανοί ψήφισαν Κάμερον γιατί φοβήθηκαν ότι ο Μίλιμπαντ θα συνεργαζόταν με το SNP. Για αυτό το λόγο και οι ψηφοφόροι των Φιλελεύθερων-Δημοκρατών ψήφισαν τους Συντηρητικούς.
O Νικ Κλεγκ παραιτείται μετά την ήττα του κόμματός του στις εκλογές, στις οποίες απέσπασε 8 βουλευτές, όταν το 2010 είχε κερδίσει 57.
Παράλληλα το SNP αφάνισε όλες τις άλλες πολιτικές δυνάμεις από τη Σκωτία κερδίζοντας τος 56 από τις 59 έδρες. Επρόκειτο για το γεγονός που θα ζημίωνε πολύ περισσότερο τους Εργατικούς. Οι Σκωτσέζοι, παραδοσιακοί ψηφοφόροι του Εργατικού Κόμματος, ένιωσαν στην μεταβιομηχανική Βρετανία του 21ου αιώνα εγκαταλελειμμένοι και προδομένοι από τους Νέους Εργατικούς. Η Στάρτζεον, ηγέτης του SNP, δήλωσε μετά τη νίκη της, ότι η Σκωτία «δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί». Το SNP είναι πλέον το Κόμμα των Σκωτζέζων και αυτό κόστισε στους Εργατικούς περισσότερες από 30 έδρες.
H Νίκολα Στάρτζεον μιλά με φόντο τους 56 βουλευτές του SNP: «Η φωνή της Σκωτίας θα ακουστεί στη Βουλή περισσότερο από κάθε άλλη φορά».
4. «Η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι ηθική αλλά πρέπει και να φαίνεται τέτοια». Ο Μίλιμπαντ μπορεί να ήταν ικανός να γίνει πρωθυπουργός, όμως οι Βρετανοί δεν το πίστεψαν ποτέ. Ο τρόπος ομιλίας του, η φωνή του, ακόμη και ο τρόπος με τον οποίο έτρωγε και περπατούσε χρησιμοποιήθηκαν χυδαία από τα ΜΜΕ – συμπεριλαμβανομένου εκείνων του βαρόνου των μίντια, Κιθ Ρούπερτ Μέρντοχ , για να τον παρουσιάσουν όχι απλά ως ένα πολιτικό με περιορισμένο ηγετικό προφίλ, αλλά και ως ένα άνθρωπο που αγγίζει τα όρια της γελοιότητας. Και όταν αυτό το κάνει για 5 χρόνια το 70% του Τύπου, σίγουρα κάποια εντύπωση μένει στην κοινή γνώμη.
Βέβαια, ο Μίλιμπαντ φέρει προσωπική ευθύνη για το ότι δεν διαμόρφωσε προφίλ «ηγέτη». Ως ηγέτης των Εργατικών, δεν μίλησε ποτέ για το ρόλο της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρώπη και τον κόσμο και δεν προσπάθησε ιδιαίτερα να προωθήσει τα προσωπικά του στοιχεία απέναντι στον Ντέιβιντ Κάμερον, πέφτοντας συχνά σε γκάφες και επικοινωνιακά λάθη, τόσο χοντροκομμένα, που φαίνονταν ηθελημένα.
Μετά την παραίτηση του Εντ Μίλιμπαντ, άρχισε αμέσως η συζήτηση γύρω από το ποιος πρέπει να τον αντικαταστήσει και κυρίως αν θα πρέπει να προέρχεται από τους Νέους Εργατικούς.
5. Η ανέχεια που έφερε η οικονομική κρίση του 2008 οδήγησε ψηφοφόρους των κεντροαριστερών και κεντροδεξιών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη να ψηφίζουν ακροδεξιά κόμματα. Ο φόβος και η ανασφάλεια έγινε πολιτικό κεφάλαιο για Κόμματα όπως το Front National της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία και τη Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα.
Το ίδιο ίσχυσε και για το UKIP του Φάρατζ στην Μεγάλη Βρετανία. Μετά τη νίκη του στις ευρωεκλογές του 2014, το UKIP σταθεροποιήθηκε στο 15% ενώ πλησιάζοντας προς τις εκλογές της Πέμπτης σημείωνε περιορισμένη αλλά σταθερή πτώση. Την ημέρα των εκλογών έγινε κάτι πραγματικά αξιοσημείωτο: οι ψηφοφόροι των Συντηρητικών που επρόκειτο να ψηφίσουν UKIP, φοβούμενοι μία νίκη των Εργατικών και μία συνεργασία τους με το SNP, αποφάσισαν να ψηφίσουν τους Συντηρητικούς, παρά τα παράπονα που μπορεί να είχαν από το κόμμα τους. Αυτό φυσικά οφείλεται και στη σταδιακή μετατόπιση της ατζέντας του Κάμερον και προς το χώρο της ακροδεξιάς. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κάμερον έχει υποσχεθεί για το 2017 δημοψήφισμα που θα αφορά το «μέσα η έξω» της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρώπη. Αυτό το δημοψήφισμα εντάσσεται στην προσπάθεια των Συντηρητικών να ανταγωνιστούν το ακροδεξιό UKIP και τις αντιευρωπαϊκές του θέσεις. Ο Κάμερον του 2015-2020 θα είναι πολύ πιο σκληροπυρηνικός από τον Κάμερον του 2010-2015.
Το βράδυ των εκλογών ο Φάρατζ είχε καταλάβει το πόσο σημαντικό υπήρξε το κόμμα του στη νίκη των Συντηρητικών έναντι των Εργατικών
Και ενώ οι Συντηρητικοί ψηφοφόροι επέστρεψαν στο κόμμα τους, οι προδομένοι, από τους Νέους Εργατικούς, ψηφοφόροι έμειναν σταθεροί στην επιλογή τους με το αποτέλεσμα να είναι εντυπωσιακό: Το ακροδεξιό UKIP έφτασε στο σημείο να ζημιώσει περισσότερο τους Εργατικούς από τους Συντηρητικούς. Χαρακτηριστικά ο Μάικλ Στάνλεϊ, στέλεχος των Εργατικών στην τοπική αυτοδιοίκηση του βόρειου Γουόρικσαιρ, είπε: «Πριν από δύο χρόνια προειδοποίησα όταν ήμασταν ικανοποιημένοι με το UKIP. Υπήρχε η αίσθηση ήταν ότι θα έπαιρναν ψήφους από τους Συντηρητικούς αλλά τελικά σίγουρα κέρδισαν ψήφους από τους Εργατικούς. Έπρεπε να επιτεθούμε στο UKIP πολιτικά και για να το κάνουμε αυτό έπρεπε να είχαμε μιλήσει με τον κόσμο για τα θέματα που πραγματικά τον αφορούσαν».
Η ομιλία του Ντέιβιντ Κάμερον μετά τη συνάντησή του με τη Βασίλισσα της Αγγλίας
6. Οι Εργατικοί μίλησαν για την κορυφή και τον πάτο της βρετανικής κοινωνίας, όμως δεν μίλησαν σε μία μεσαία τάξη η οποία παλεύει για να επιβιώσει μέσα σε ένα οικονομικό κλίμα καχεξίας. Το εκλογικό αποτέλεσμα δείχνει ότι το κλίμα ανασφάλειας προκάλεσε τη συντηρητικοποίηση της μεσαίας τάξης, φαινόμενο που σε άλλες ιστορικές συνθήκες συντελέστηκε την περίοδο του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη.
Ενδεικτικό της μεγάλης ήττας που υπέστησαν οι Εργατικοί από το SNP είναι ότι ο επικεφαλής του κόμματος στη Σκωτία, Τζιμ Μέρφι, έχασε την έδρα του από την υποψήφια του SNP, η οποία είναι μόλις 20 ετών. Το 2010, οι Εργατικοί κέρδισαν 41 έδρες στη Σκωτία. Την Πέμπτη απέσπασαν μόλις μία.
Γιατί η νίκη του Κάμερον είναι κάτι περισσότερο από μία ήττα για τον Μίλιμπαντ
Σε επίπεδο ιδεών η νίκη του Κάμερον εναντίον του Μίλιμπαντ σημαίνει ότι η λιτότητα, ο φόβος και ο συντηρητισμός, μετά από 5 χρόνια φθοράς τους, κατάφεραν να διαλύσουν εκλογικά το κοινωνικό αίτημα να επεκταθεί η ευημερία πέρα από το 1% των πλουσίων. Πρόκειται για άλλο ένα αποτέλεσμα ήττας για τη σοσιαλδημοκρατία στην Ευρώπη, η πανευρωπαϊκή υποχώρηση της οποίας συνδυάζεται με την άνοδο της ακροδεξιάς και του συντηρητισμού σε επίπεδο οικονομίας και ιδεών. Και αυτό δεν αφορά μόνο τη Βρετανία.
Η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται ένα βήμα πιο κοντά αν όχι στην έξοδο της από την Ευρώπη στην απομόνωση της από τη ΕΕ και στην απόσχιση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν η Μεγάλη Βρετανία σπάσει το ταμπού της αποχώρησης από την Ευρωζώνη, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χάσει αρκετό από το γόητρό της και η εσωστρέφεια των κρατών της ΕΕ ίσως να καταδικάσουν την Ένωση, πολιορκημένη καθώς είναι από τα ακροδεξιά κόμματα και τον εθνικισμό.
Η νίκη των Συντηρητικών δείχνει τις βαθιές ρίζες του φόβου και της απελπισίας που γεννούν οι ίδιες πολιτικές λιτότητας που εφάρμοσε ο Κάμερον την περασμένη πενταετία.
Ο Κάμερον κέρδισε. Όμως κέρδισε με μία ακροδεξιά – αντιευρωπαϊκή ατζέντα. Η εκλογική του νίκη θέτει σε κίνδυνο τόσο την ΕΕ όσο και την Μεγάλη Βρετανία, την οποία χρειάζεται όλη η Ευρώπη.
Είναι πραγματικά εντυπωσιακό το εξής: Συντηρητικοί και Φιλελεύθεροι-Δημοκράτες εφάρμοσαν την περίοδο 2010-2015 σκληρές πολιτικές λιτότητας. Ωστόσο, οι Συντηρητικοί είδαν την εκλογική επιρροή τους να αυξάνεται ραγδαία, σε αντίθεση με κόμμα του Νικ Κλεγκ που από 57 βουλευτές βρέθηκε να έχει μόλις 8, λες και εφάρμοσε μόνος του την πολιτική περικοπών την προηγούμενη δεκαετία. Η αντίθεση αυτή οφείλεται ακριβώς στο ότι ο Κάμερον κατάφερε να εκμεταλλευτεί το φόβο και τα αντιευρωπαϊκά αισθήματα των Βρετανών, υιοθετώντας μέρος την ακροδεξιά ρητορικήτου Νάιτζελ Φάρατζ.
Οι Βρετανοί, πιστεύοντας στο ψέμα του Κάμερον για τον «όλεθρο» που θα έφερνε μία εκλογική συνεργασία Εργατικών – SNP ψήφισε ένα Κόμμα που είχε πει προεκλογικά ότι θα προχωρήσει σε περικοπές 20 δις ευρώ. Ψήφισαν το Κόμμα που είχε πει ότι θα τους χειροτερέψει τη ζωή. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας και το BBC θα είναι τα δύο μεγαλύτερα θύματα της πολιτικής του Κάμερον για τα επόμενα 5 χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μέρντοχ τον υποστήριξε με πάθος.
Και στο τέλος έμεινε ένας.
Οι Βρετανοί δεν ξέρουν τι ψήφισαν. Είναι ένα επιχείρημα που ακούγεται συνεχώς τις τελευταίες 72 ώρες στο Νησί. Η νίκη των Συντηρητικών δείχνει τις βαθιές ρίζες του φόβου και της απελπισίας που γεννούν οι ίδιες πολιτικές λιτότητας που εφάρμοσε ο Κάμερον την περασμένη πενταετία. Ο κυνικός τρόπος με τον οποίον οι συντηρητικές πολιτικές λιτότητας έχουν θέσει στο περιθώριο τα δίκαια αιτήματα της κουρασμένης ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς είναι κάτι που πρέπει να μας ανησυχήσει πανευρωπαϊκά.
