Την ημέρα που τρεντάρει στο twitter το #boycotGreekMedia, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ως αρχετυπική μορφή του συντηρητικού boomer, σε μια ακόμα παρελκυστική, γεμάτη ανακρίβειες και αντιστροφές της αλήθειας, ομιλία του στη Βουλή, επιχείρησε να νουθετήσει τη νεολαία, λέγοντας «Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε στους νέους ότι μία ανάρτηση στο διαδίκτυο δε συνιστά την αλήθεια και ότι όπως λειτουργούν σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην ουσία αναπαράγουν και επιβραβεύουν τις όποιες απόψεις που ήδη έχει κάποιος, δημιουργούν στεγανά έντασης, σε αυτά οι νέοι βλέπουν αυτό που οποιοσδήποτε μπορεί να τους σερβίρει». Είναι φανερό το άγχος του Πρωθυπουργού για τα social media και την επιδραστικότητα τους, άγχος που προφανώς διογκώθηκε από τη μαζική αποδοκιμασία και των δικών του πρόσφατων αναρτήσεων. Κι ίσως αυτή η άτυπη δημοσκόπηση να αποδειχθεί πολύ πιο αξιόπιστη από τις επίσημες που ούτως ή αλλιώς έχουν πολλάκις στη σύγχρονη ιστορία μας, πέσει έξω. Ειδικά στο σκέλος της αβυσσαλέας απόστασης που χωρίζει το Μαξίμου από μια νέα γενιά που ασφυκτιά στις συνθήκες του παρατεταμένου εγκλεισμού και της οικονομικής ανασφάλειας και που έχει μπουχτίσει να βλέπει τα Πανεπιστήμια της, τα πάρκα της, τους δρόμους της να καταλαμβάνονται από την Αστυνομία.
Σε αντίθεση, όμως, με όσα ισχυρίζεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όσοι και όσες δεν εναποθέσαμε την ανάγκη της ενημέρωσης μας στα τηλεοπτικά δελτία, γνωρίζουμε καλά ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βρήκαμε πολλή αλήθεια, αλήθεια που συστηματικά παραποιήθηκε ή αποσιωπήθηκε από την πλειονότητα των παραδοσιακών media. Δυστυχώς είναι πάρα πολλά τα παραδείγματα χειραγώγησης της ενημέρωσης που θα μπορούσε να αναφέρει κάποιος τόσο σε βάθος χρόνου, όσο και κατά τη θητεία της σημερινής κυβέρνησης. Θυμίζω μόνο πως αν δεν υπήρχαν τα social media να αναδείξουν το θέμα, πολλοί/πολλές επιστήμονες θα πέρναγαν την τηλε-κατάρτιση τους με «σκοιλ ελικικού» και τα παιδιά – αυτές τις ελάχιστες μέρες που πήγαν σχολείο – θα φορούσαν μάσκες full face, αφού σε τέτοιες διαστάσεις ήταν αυτές που προμηθεύτηκαν ύστερα από σχετική παραγγελία του Υπουργείου.
Θα αναφερθώ μόνο στα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας, τα οποία κατά την άποψη μου, κάποια στιγμή θα μνημονεύονται ως ένα συντριπτικό πλήγμα στη δημοσιογραφική δεοντολογία. Την Κυριακή 7 Μαρτίου η πλειονότητα των media έκανε copy-paste την ανακοίνωση της ΓΑΔΑ για «30 αναρχικούς που επιτέθηκαν σε αστυνομικούς στη Νέα Σμύρνη». Η αλήθεια ήταν πως τη συγκεκριμένη μέρα οι αστυνομικοί απρόκλητα επιτέθηκαν σε οικογένειες που βγήκαν βόλτα, τηρώντας όλους τους προβλεπόμενους κανόνες, και ξυλοκόπησαν άγρια έναν νεαρό που διαμαρτυρήθηκε. Τη μάθαμε χάρη στις οπτικοακουστικές καταγραφές των αυτόπτων μαρτύρων πιο διαδόθηκαν χάρη στα social media. Την Τρίτη 9 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε μια μεγαλειώδης διαδήλωση κατά της αστυνομικής βίας στη Νέα Σμύρνη. Αφού ολοκληρώθηκε, τραυματίστηκε ένας αστυνομικός. Τα τηλεοπτικά δίκτυα έκανα εκτενή αφιερώματα στον τραυματισμό του και συνεχείς ενημερώσεις για την πορεία της υγείας του. Και κάπου εκεί έκλεισε γι’ αυτά το θέμα. Δεν έκαναν καμία μα καμία αναφορά στο κρεσέντο αστυνομικής βίας που ακολούθησε έχοντας σαν αποτέλεσμα μια ολόκληρη γειτονιά να τρομοκρατείται, άνθρωποι να ξυλοκοπούνται στα καλά – καθούμενα, γυναίκες να χαστουκίζονται, δημοσιογράφοι και φωτορεπόρτερ να απωθούνται. Όλα αυτά αποσιωπήθηκαν κι έγιναν γνωστά πάλι χάρη στα social media. Μεταξύ του υλικού που κυκλοφόρησε ήταν κι ένα βίντεο, στο οποίο ακούγονται καθαρά οι άνδρες της ομάδας Δράση να λένε «πάμε να τους σκοτώσουμε». Την επόμενη ημέρα, την Τετάρτη, όταν η βουλεύτρια του ΚΚΕ, Λιάνα Κανέλλη μίλησε για το συγκεκριμένο βίντεο λογοκρίθηκε on air από τον παρουσιαστή Δημήτρη Οικονόμου, ο οποίος σε ιδιαίτερο έντονο ύφος της υποδείκνυε να ζητήσει συγνώμη και την έκοψε. Το βράδυ ο τηλεοπτικός σταθμός Σταρ παραποίησε εξόφθαλμα και ανενδοίαστα το βίντεο μετατρέποντας το «πάμε να τους σκοτώσουμε» σε «θα τον σκοτώσουνε». Ο ίδιος ο χρήστης μάλιστα που έδωσε το βίντεο στη δημοσιότητα, με ανάρτηση του διαμαρτυρήθηκε γι’ αυτή την πρωτοφανή αλλοίωση του ντοκουμέντου. Τη μονταζιέρα του Σταρ μιμήθηκε την επόμενη μέρα ο Σκαι και ο Δημήτρης Οικονόμου, παρουσίασε βίντεο που τράβηξε ο δημοσιογράφος Αλέξανδρος Λιτσαρδάκης κατά τη διάρκεια της βίαιης εκκένωσης της κατάληψης στο ΑΠΘ ως πλάνα από την κάμερα στολής του αστυνομικού. Οι συντελεστές της εκπομπής, μάλιστα, φρόντισαν να κλείσουν και τον ήχο, όπου ακούγεται καθαρά ο δημοσιογράφος να απειλείται από τους αστυνομικούς.
Πριν από λίγους μήνες οι «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα» κατέταξαν την Ελλάδα στην πορτοκαλί ζώνη στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2020, στη ζώνη δηλαδή που χαρακτηρίζεται προβληματική. Πίσω της βρίσκονταν μόνο η Μάλτα, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία. Ίσως εάν συνέτασσαν σήμερα την έκθεση να την τοποθετούσαν ακόμα πιο χαμηλά. Αυτό που συμβαίνει στη χώρα δεν είναι μόνο μια απόπειρα χειραγώγησης ή ένας σκληρός έλεγχος πάνω στα media. Είναι η καταστρατήγηση του δικαιώματος στην ενημέρωση μέσα από μια βεντάλια σκοτεινών μεθόδων που περιλαμβάνουν την απόκρυψη γεγονότων και πτυχών, τη σκανδαλώδη μονομέρεια, την ωμή παραχάραξη καταγεγραμμένων συμβάντων και τη λογοκρισία. Είναι πολύ σοβαρό, πολύ επικίνδυνο και πολύ ζοφερό. Είμαστε εν μέσω μιας επιχειρούμενης και κλιμακούμενης αυταρχικοποίησης του κράτους, με τον Τύπο να παίζει το ρόλο του μανδύα που καλύπτει τη βιωμένη πραγματικότητα. Κι όταν μιλώ για τον Τύπο, μιλάω πάντα για την πλειονότητα των Μέσων και δη των τηλεοπτικών και όχι για το σύνολο τους, καθώς υπάρχουν Μέσα σε έντυπο και ηλεκτρονικό επίπεδο που αναμφισβήτητα έχουν συμβάλλει στο φωτισμό της αλήθειας με ρεπορτάζ, έρευνες και αρθρογραφίες.
Σ’ αυτό το δυστοπικό περιβάλλον, τα social media λειτουργούν ως ρωγμή στη συσκοτιστική ακαμψία. Καθρεφτίζουν το πειθαρχικό και κατασταλτικό έργο της κυβέρνησης κι αυτό ενοχλεί. Εξου και η προσπάθεια να απλωθεί κι εκεί η λογοκρισία, όπως είδαμε να συμβαίνει στο facebook με το κατέβασμα αναρτήσεων και το μπανάρισμα λογαριασμών που εναντιώνονταν στην εξόντωση του κρατούμενου – απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα. Εξου και οι σημερινές προτροπές του Πρωθυπουργού να μην πιστεύουμε τα social media, να βυθιστούμε στο υπέροχο ψέμα των καναλιών για τη χώρα με την «πετυχημένη διαχείριση της πανδημίας», την ακίνδυνη αστυνομία που μας προστατεύει, τον «ανέμελο» Πρωθυπουργό και την «υπερκομψη» σύζυγο του. Μόνο που για να λειτουργήσει αυτή η αφήγηση δεν αρκεί απλά να αποσυνδεθούμε από τα social media. Πρέπει να αποσυνδεθούμε από την ίδια τη ζωή. Γιατί αν ανοίξουμε την πόρτα, θα μας περιμένει το γκλοπ του χωροφύλακα, το πένθος για τους σχεδόν 7000 νεκρούς της πανδημίας και η κοινωνική οργή που έχει διέλθει προ πολλού το σημείο βρασμού της.