Νομίζω ότι λίγες αποφάνσεις ταιριάζουν τόσο πολύ στα πράγματα της ζωής, ανεξαρτήτως μάλιστα ιδεολογικοπολιτικής τοποθέτησης, όσο το «Αριστερισμός, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού». Κάθε φορά που νιώθω να επαληθεύεται αυτός ο αφορισμός από την πραγματικότητα, έρχεται στο νου το επίγραμμα που κοσμεί τον τάφο του Καζαντζάκη. Συχνά, -δεν το πάω στο «πάντα» αν και κάτι μέσα μου με ωθεί σ’ αυτό-, η πίστη υποκρύπτει κάτι άλλο, ανεξερεύνητο για το υποκείμενο της πίστης. Ακόμη πιο συχνά τα συνηθισμένα ηθικά προκαλύμματα κρύβουν φόβους, αδυναμίες, ανωμαλίες. Άλλοτε συνειδητές, άλλοτε όχι. Θυμάμαι τα «πνεύμα και ηθική» του Αυλωνίτη στην Ωραία των Αθηνών. Αυτό που μας κάνει να γελάμε στην ταινία γίνεται καθημερινότητα όταν ανοίγεις την τηλεόραση και οι περισσότεροι μιλούν όπως ο Αυλωνίτης. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις οι άκαμπτες θέσεις τσακίζονται σαν κλαράκια. Πιστεύεις σε κάτι ακράδαντα, είσαι σίγουρος, όμως πάντα τα γεγονότα της ζωής σε αλλάζουν και διαλέγεις κάτι άλλο να πιστέψεις ακράδαντα. Μόνο να πιστέψεις.
Όταν είχα πρωτοβγεί στη δουλειά, είχα γνωρίσει δυο αδέλφια, ακροοαριστερούς. Ό,τι και να λέγαμε, εμείς οι άλλοι, ήμασταν δεξιοί, πράκτορες του ταξικού εχθρού, νιώθαμε σχεδόν συνεργάτες των Γερμανών αν και γεννημένοι μετά την Κατοχή. Δεν τολμούσαμε να έχουμε γνώμη. Ο ένας, ο πλέον θεωρητικός, πρόκοψε και έγινε μεγάλος και τρανός με το ΠΑΣΟΚ, ο άλλος πήρε των ομματιών του και δεν ξέρω πού πήγε. Κάτι ανάλογο μου συμβαίνει πολλές φορές όταν κατεβαίνω στην Αθήνα. Ακούω τόσες ακραίες θέσεις που αισθάνομαι αμήχανα, παθαίνω κρίση ταυτότητας, λέω είναι δυνατόν να μην έχω κι εγώ ως «πιστεύω» αυτές τις ωραίες ιδέες και να μην τις ακούν και οι χωρικοί στα χωριά που συχνάζω και οι φίλοι μου εκεί. Και μετά, όταν έρχεται ο καιρός του πράττειν, οι άτεγκτοι ιδεολόγοι στηρίζουν το Ποτάμι και όχι μόνο.
Μια συμφοιτήτριά μας στο Πολυτεχνείο κόμπαζε πως ήταν σοσιαλίστρια, μετά παντρεύτηκε έναν της «4ης Αυγούστου». Πριν πολλά χρόνια, είχα πάει στα Ιεροσόλυμα για δουλειά, υποψήφιος αρχιτέκτονας στον Πανάγιο Τάφο. Πριν από μένα, στην ίδια θέση, ήταν διορισμένος ένας συνάδελφος εξ Ιταλίας, απ’ ότι είχα ακούσει του «Ordine Nuovo», νεοταξίτης δηλαδή. Η φήμη μου προηγήθηκε: «Έρχεται ένα φρικιό απ’ την Ελλάδα». Εμφανίστηκα μ’ ένα κουστουμάκι προς το κίτρινο, με κοντό σακάκι και παντελόνι. Δε με δέχθηκαν τελικά, την τελευταία στιγμή, γιατί, φρονίμως ποιών, ζήτησα ορκωτό λογιστή απ’ την Ελλάδα για τον έλεγχο των εξόδων. Εκεί λοιπόν, τότε, το να ψηφίζεις Νέα Δημοκρατία σήμαινε ότι είσαι τουλάχιστον κνίτης· ΠΑΣΟΚ, τρομοκράτης απ’ τους χειρότερους. Τους ανακάτεψα όμως κιόλας λίγο, δεν ήξεραν πού να με κατατάξουν, μέχρι που μερικοί στενοχωρέθηκαν που έφυγα. Κρίμα, ίσως κατέληγα μοναχός στη μονή Χωζεβά, αντί να πηγαίνω κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου στο πανηγύρι του Άη Γιώργη του Χωζεβίτη στο Καζαβήτι της Θάσου.
Με τη σκέψη στα παραπάνω οδηγήθηκα στον Giorgio Gaber και στο τραγούδι του “Un idea”, απ’ τον ιστορικό δίσκο του Dialogo Tra Un Impegnato e Un Non So (1972/1973):
Un’idea, un concetto, un’idea
finché resta un’idea è soltanto un’astrazione
se potessi mangiare un’idea
avrei fatto la mia rivoluzione.
In Virginia il signor Brown
era l’uomo più antirazzista
un giorno sua figlia sposò
un uomo di colore
lui disse: “Bene”
ma non era di buonumore.
Ad una conferenza
di donne femministe
si parlava di prender coscienza
e di liberazione
tutte cose giuste
per un’altra generazione.
Un’idea, un concetto, un’idea
finché resta un’idea è soltanto un’astrazione
se potessi mangiare un’idea
avrei fatto la mia rivoluzione.
Su un libro di psicologia
ho imparato a educare mio figlio
se cresce libero il bimbo
è molto più contento
l’ho lasciato fare
m’è venuto l’esaurimento.
Il mio amico voleva impostare
la famiglia in un modo nuovo
e disse alla moglie
“Se vuoi, mi puoi anche tradire”.
Lei lo tradì
lui non riusciva più a dormire.
Un’idea, un concetto, un’idea
finché resta un’idea è soltanto un’astrazione
se potessi mangiare un’idea
avrei fatto la mia rivoluzione.
Aveva tante idee
era un uomo d’avanguardia
si vestiva di nuova cultura
cambiava ogni momento
ma quand’era nudo
era un uomo dell’Ottocento.
Ho voluto andare
ad una manifestazione
i compagni, la lotta di classe
tante cose belle
che ho nella testa
ma non ancora nella pelle.
Un’idea, un concetto, un’idea
finché resta un’idea è soltanto un’astrazione
se potessi mangiare un’idea
avrei fatto la mia rivoluzione
la mia rivoluzione, la mia rivoluzione.
Μια ιδέα, μια αντίληψη, μια ιδέα
όσο παραμένει μια ιδέα είναι μόνο μια αφηρημένη έννοια
αν μπορούσα να φάω μια ιδέα
θα είχα κάνει τη δική μου επανάσταση.
Στη Virginia ο κ. Brown
ήταν ο πιο αντιρατσιστής άνθρωπος
μια μέρα η κόρη του παντρεύτηκε
έναν έγχρωμο
αυτός είπε, “Καλά”
αλλά δεν ήταν σε καλή διάθεση.
Σε ένα συνέδριο
γυναικών φεμινιστριών
ζητήθηκε συνείδηση
και απελευθέρωση
όλα σωστά πράγματα
για μια άλλη γενιά.
Μια ιδέα, μια αντίληψη, μια ιδέα
όσο παραμένει μια ιδέα είναι μόνο μια αφηρημένη έννοια
αν μπορούσα να φάω μια ιδέα
θα είχα κάνει τη δική μου επανάσταση.
Από ένα βιβλίο ψυχολογίας
διδάχτηκα πώς να εκπαιδεύω τον γιο μου
αν το παιδί μεγαλώνει ελεύθερο
είναι πολύ πιο ευχαριστημένο
το άφησα να γίνει
εξουθενώθηκα.
Ο φίλος μου ήθελε να συστήσει
στην οικογένειά του μια νέα συμπεριφορά
και είπε στη σύζυγό του
“Αν θέλεις, μπορείς και να με προδώσεις».
Αυτή τον πρόδωσε
αυτός δεν μπορούσε πια να κοιμηθεί.
Μια ιδέα, μια αντίληψη, μια ιδέα
όσο παραμένει μια ιδέα είναι μόνο μια αφηρημένη έννοια
αν μπορούσα να φάω μια ιδέα
θα είχα κάνει τη δική μου επανάσταση.
Είχε τόσες πολλές ιδέες
ήταν ένας άντρας της πρωτοπορίας
είχε περιβληθεί τη νέα κουλτούρα
άλλαζε κάθε λεπτό
μα όταν ήταν γυμνός
ήταν ένας άνθρωπος του χίλια οκτακόσια.
Ήθελα να πάω
σε μια διαδήλωση
οι σύντροφοι, η ταξική πάλη
τόσα ωραία πράγματα
στο κεφάλι μου
μα όχι ακόμα στο πετσί μου.
Μια ιδέα, μια αντίληψη, μια ιδέα
όσο παραμένει μια ιδέα είναι μόνο μια αφηρημένη έννοια
αν μπορούσα να φάω μια ιδέα
θα είχα κάνει τη δική μου επανάσταση.
τη δική μου επανάσταση, τη δική μου επανάσταση.
Αφορμή γι’ αυτή τη μετάφραση και όλες αυτές τις σκέψεις στάθηκε η μεταμεσονύχτια ψηφοφορία στη Βουλή και ιδίως η ψήφος δυο Καβαλιωτών βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν ξέρω αν προσχώρησαν στη σημερινή καταψήφιση της συμφωνίας βουλευτές απ’ τη Θράκη, τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Διάβασα ότι οι περισσότεροι είχαν πρόβλημα συνείδησης. Ωραία, το βουλευτιλίκι με τη δόξα, τον καλό μισθό, την εξουσία, τί ήθελαν και το κυνήγησαν; Δεν ήξεραν ότι πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού και οι συμβιβασμοί αναπόφευκτοι; Δεν εκλέχτηκαν για τα ωραία τους μάτια αλλά γιατί ανέβηκαν στο κάρο του κόμματός τους. Διαφωνείς, ναι ωραία, όμως παραιτείσαι.
Στο δημοψήφισμα είχα τοποθετηθεί με συνεντεύξεις κι ένα εκτεταμένο άρθρο που μάλιστα προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση ενός συμμαθητή μου απ’ το γυμνάσιο. Τότε, για μένα, κατά βάθος δυο λόγοι βάραιναν, ένας υπέρ του ΝΑΙ και ένας υπέρ του ΟΧΙ. Υπέρ του ΟΧΙ, η προσβολή και η ταπείνωση των εταίρων μας προς τον λαό μας και προς τον καθένα μας ξεχωριστά· αυτό, δεν τρωγόταν με τίποτα. Δεν το μετάνιωσα που υποστήριξα και ψήφισα ΟΧΙ. Μια απ’ τις λίγες φορές στη ζωή μου που δεν ψήφισα κατά το «μη χείρον, βέλτιστον». Ο καθένας βέβαια έχει τους λόγους του για τις επιλογές του και στον εαυτό του δίνει αναφορά.
Υπέρ του ΝΑΙ, ο μόνος πειστικός λόγος που σκέφθηκα ήταν οι κίνδυνοι λόγω της γεωπολιτικής θέσης της χώρας μας. Αυτούς τους λόγους τους αψήφησαν οι 32-6-1 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, «σπέρνοντας ανέμους», χωρίς περίσκεψη, κάνοντας, πιστεύω, το κέφι και παίζοντας το παιχνίδι του Σόιμπλε και των δορυφόρων του. Σ’ αυτούς και κυρίως στους Καβαλιώτες συναδέλφους τους, αφιερώνεται το παραπάνω, τόσο ταιριαστό στην περίσταση, τραγούδι του Giorgio Gaber. Με κάπως αντίστοιχο τρόπο, ιδεολογικής ή ιδεοληπτικής καλύτερα παραπλάνησης, θεωρώ ότι την πάτησαν και τα μέλη της διαπραγματευτικής μας ομάδας, που πήγαν με προτάσεις, λύσεις, ιδέες, στη διαπραγμάτευση ως πρόβατα στο στόμα του λύκου, χωρίς να αντιληφθούν ότι οι άλλοι τους δουλεύαν. Τους επιστρέφαν τις προτάσεις χωρίς να τις διαβάσουν (άρθρο παρόντος διπλωμάτη). Γι’ αυτό και σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις απαγορεύονται τα πρακτικά. Ίσως θα ήταν προτιμότερο να μην πληρώσουμε αλλά να βάλουμε απ’ την αρχή την ωρολογιακή βόμβα στο τραπέζι και να πούμε «πρώτα συμφωνία και μετά πληρώνουμε» *. Ωστόσο τα γεγονότα δεν αλλάζουν. Βέβαια κάποιο κέρδος υπήρξε: φαίνεται πως έγινε κάποια ρωγμή στην αμείλικτη πολιτική των ακραίων συντηρητικών κυβερνώντων της ευρωζώνης**. Ξεμπροστιάστηκαν, φανέρωσαν ότι η έννοια της «Δημοκρατίας» τους είναι ακατανόητη. Όσον αφορά στους εξαίρετους αμερικανούς νομπελίστες οικονομολόγους, τους οποίους διαβάζω πάντα και με πείθουν γενικά, νομίζω ότι δεν αντιλαμβάνονται, δεν τους είναι κατανοητός ο παράγοντας της γεωπολιτικής σημασίας της Βόρειας Ελλάδας, όπως τον νιώσανε οι πρόγονοί μας και τον νιώθουμε εδώ και πολλές δεκαετίες, εκατονταετίας θα ‘λεγα, στο πετσί μας, εμείς οι βορειοελλαδίτες, εδώ, στα Νέα Μέρη, όπως συνηθίζουν να λένε ακόμη οι κάτω του Ισθμού. «Είσαι απ’ τα Νέα Μέρη;» με ρωτούσαν στα γυρίσματα των ταινιών του Σταύρου Τσιώλη στην Πελοπόννησο.***
Γεια σε όλους,
Αργύρης Μπακιρτζής
* Λέω κι εγώ τη γνώμη μου, σαν να μην κατάλαβαν οι άνθρωποι τι ψηνόταν. Όμως αφού όλοι οι Έλληνες έχουμε και μια γνώμη ο καθένας, να εξαιρέσω εγώ τον εαυτό μου; Γίνεται να γίνουμε καθολικοί, προτεστάντες, ευαγγελικοί, απ’ τη μια μέρα στην άλλη; Εδώ οι «ευσεβιστές», 100 και βάλε χρόνια τώρα, με τόσες ελεγχόμενες παραχριστιανικές ομάδες και με τέτοιο πλασάρισμα που είχαν, τι κατάφεραν; Σχεδόν τίποτα. Έχουμε ρίζες εμείς!
** Για τη θεραπεία των ρωγμών να συστήσω το εξαιρετικό βασικό εγχειρίδιο επί του θέματος “Dissesti statici nelle strutture edilixie” του καθηγητή Guglielmo De Angelis d’ Ossat, από τους θεμελιωτές του ICOMOS.
***Δεν υπήρξα ούτε είμαι μέλος πολιτικού κόμματος.