Θα ήθελα να εκφράσω τις απόψεις και την γνώση μου στις ερωτήσεις του δημοσιεύματος της Λίνας Ρόκου, «Γιατί υπάρχουν τόσο έντονες αντιδράσεις για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων;», και ταυτόχρονα να σχολιάσω τις απόψεις του συνεντευξιαζόμενου Δ.Γ., κυρίως επειδή τον τελευταίο καιρό πληθαίνουν τα μονόπλευρα άρθρα για το θέμα τα οποία στερούνται οποιασδήποτε τεκμηρίωσης.
Γιατί υπάρχει αντίδραση πολιτών όσον αφορά την εγκατάσταση αιολικών πάρκων; Μέχρι πρότινος η ηλεκτροδότηση των περισσότερων πολιτών γινόταν από κάποια σημεία τα οποία ήταν πολύ μακριά τους και πιθανώς δεν είχαν επισκεφθεί ποτέ. Στα πλαίσια της ενεργειακής μετάβασης από τον άνθρακα και την ευρύτερη χρήση των ΑΠΕ, η παραγωγή ενέργειας έχει διασπαστεί χωρικά οπότε οι πολίτες είναι πλέον αναγκασμένοι για ένα αγαθό, για το οποίο δεν γνώριζαν ούτε από που προέρχεται ούτε πώς παράγεται, να υποστούν ένα μέρος των επιπτώσεων του. Είναι καταρχήν νομοτελειακό ότι οποιαδήποτε ανθρώπινη επέμβαση έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η ουσία της συζήτησης είναι, στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που μας δίνει η επιστήμη, ποιές από τις λύσεις που έχουμε διαθέσιμες είναι καλύτερες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον κι επίσης αν εμείς σαν πολίτες μπορούμε να ανεχτούμε κάποιες από τις επιπτώσεις που αυτές οι λύσεις επιφέρουν για το σύνολο. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τα φαινόμενα ΝΙΜΒΥ (Not In My Back Yard) και τοπικιστικές αντιδράσεις επιπέδου «γιατί να βγάλει λεφτά ο άλλος από τον τόπο μου;» η «γιατί να ηλεκτροδοτώ εγώ την Αθήνα;» έχουν ως αποτέλεσμα να αντιδρά πολλές φορές κόσμος χωρίς ακριβώς να κατανοεί το γιατί.
Σε σχέση με την απάντηση του άρθρου θα ήθελα μόνο να σχολιάσω ότι κανείς δεν αυτοχαρακτηρίζεται γραφικός (από τους Flatearthers έως τους αντιεμβολιαστές, τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής η τους αρνητές του Covid-19). Γραφικό κάνουν κάποιο τα επιχειρήματα που χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει την θέση του. Επίσης, από μια απλή επίσκεψη στην σελίδα του Facebook του δικτύου στο οποίο ανήκει ο Δ.Γ. γίνεται απολύτως προφανές ότι το συγκεκριμένο δίκτυο δεν αντιτίθεται μόνο στα σχεδιαζόμενα αιολικά στα Άγραφα αλλά καθολικά σε οποιαδήποτε έργο αιολικής ενέργειας υπάρχει στην χώρα.
Τι συμβαίνει τόσο λάθος; Μιας και δεν συμμερίζομαι την άποψη ότι κάτι συμβαίνει τόσο λάθος θα σχολιάσω μόνο την απάντηση που δίνεται χωρίς να θέλω να εκφράσω πολιτική άποψη στο συγκεκριμένο θέμα. Η Ελλάδα έχει αποφασίσει ότι θα κινηθεί προς ένα συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο. Η αγορά της ενέργειας έχει απελευθερωθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια με αποτέλεσμα η ηλεκτρική ενέργεια να είναι εμπορεύσιμο αγαθό όπως η σίτιση, η στέγαση, η υγεία, ως έναν βαθμό η παιδεία και πάρα πολλά άλλα αγαθά. Χωρίς να κρίνω αν αυτό είναι σωστό η λάθος, αυτό είναι το πλαίσιο στο οποίο ζούμε και αυτό προσπαθούμε να διαχειριστούμε. Αν ως κοινωνία θέλουμε να λειτουργήσουμε σε άλλο πλαίσιο είναι μια άλλη συζήτηση, πολύ μεγαλύτερη από το θέμα των αιολικών, τα οποία όμως όπως και να ‘χει είναι η καλύτερη λύση που έχουμε για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
Ποιο παράδειγμα λάθος χωροθέτησης είναι το πιο χαρακτηριστικό; Δεν θέλω να μπω σε διαδικασία να υπερασπιστώ μεμονωμένα έργα αιολικής ενέργειας, δεν είναι αυτός ο σκοπός μου, απλώς θα ήθελα να σχολιάσω κάποια από τα στοιχεία που παρατίθενται και είναι πολύ εύκολο να διασταυρωθούν από μια επίσκεψη σε ένα αιολικό πάρκο σε λειτουργία. Οι βάσεις των ανεμογεννητριών που χρησιμοποιούνται τώρα έχουν συνήθως έκταση 3-4 στρεμμάτων, άρα για τις 21 ανεμογεννήτριες του έργου στο οποίο γίνεται αναφορά απαιτείται μία έκταση 84 στρεμμάτων, ενώ για τον υποσταθμό που συνδέεται το έργο με το δίκτυο (αν χρειάζεται να γίνει νέος) απαιτείται έκταση περίπου 10 στρεμμάτων (σύνολο μέχρι τώρα 94 στρέμματα). Από τα 100ο στρέμματα περισσεύουν 916 στρέμματα για την οδοποιία πρόσβασης στο έργο. Οι δρόμοι πρόσβασης για ένα αιολικό έχουν πλάτος 5 με 6 μέτρα που σημαίνει ότι είτε έχει γίνει κάποιο τρομερό λάθος στους υπολογισμούς, είτε ότι το συγκεκριμένο έργο απαιτεί 180 χιλιόμετρα νέας οδοποιίας (απόσταση περίπου Αθήνα – Τρίπολη). Με βάση την προσωπική μου επαγγελματική εμπειρία να σας ενημερώσω ότι κάτι τέτοιο πρωτίστως θα ήταν ασύμφορο για τον ίδιο τον επενδυτή.
Όσον αφορά τα όρνια, είναι γεγονός ότι είναι από τα πιο ευάλωτα είδη σε σχέση με τα αιολικά και γι’ αυτό ο νόμος πλέον προβλέπει ορνιθολογική μελέτη και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση. Σας διαβεβαιώνω ότι οι συγκεκριμένες μελέτες είναι ιδιαίτερα απαιτητικές και το πλαίσιο που τις διέπει αυστηρότατο. Σε περίπτωση δε που βεβαιωθεί η ύπαρξη πτηνών στην ευρύτερη περιοχή των έργων είτε τα αιτήματα απορρίπτονται τελείως είτε, αναλόγως τα ευρήματα, υπάρχει η υποχρέωση εγκατάστασης συστημάτων BMS (Bird Monitoring System) τα οποία σταματούν τη λειτουργία των ανεμογεννητριών αν πλησιάζει επαπειλούμενο πτηνό. Επιπλέον προβλέπεται -κατά περίπτωση- η υποχρέωση παρακολούθησης της ορνιθοπανίδας της περιοχής κατά τη διάρκεια λειτουργίας του έργου. Η επιστήμη εξελίσσει συνεχώς τα σχετικά συστήματα και βελτιώνει συνεχώς την απόδοσή τους.
Επίσης, σχετικά με τις 526 σχεδιαζόμενες ανεμογεννήτριες στα Άγραφα που αναφέρει το δημοσίευμα. Είναι απολύτως κατανοητό για κάποιον ο οποίος δεν έχει καμία επαφή με την αιολική ενεργεία και τον τρόπο που αυτή αδειοδοτείται να ακούει αυτό το νούμερο και να τρομάζει. Το νούμερο αυτό αναφέρεται όμως σε άδειες παραγωγής, τις οποίες εκδίδει η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και σε αιτήματα αδειών παραγωγής. Η άδεια παραγωγής είναι το πρώτο αδειοδοτικό βήμα της διαδικασίας για ένα αιολικό κατά το οποίο ουσιαστικά εξετάζεται η φερεγγυότητα του επενδυτή ως προς την εκτέλεση του έργου και του διασφαλίζει ότι δεν θα καταθέσει κάποιος άλλος αίτημα για ανάπτυξη έργου ΑΠΕ στο ίδιο σημείο. Από εκεί και πέρα ξεκινάει η διαδικασία για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, όπου το κάθε έργο πρέπει να εγκριθεί από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες, τον στρατό, τα δασαρχεία, τις περιφερειακές αρχές κι άλλες υπηρεσίες, διαδικασία η οποία είναι ανοιχτή σε όλους τους πολίτες. Αν το έργο περάσει επιτυχώς από αυτή τη διαδικασία και υπάρχει διαθέσιμο ηλεκτρικό δίκτυο στην περιοχή, κι έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει ικανό αιολικό δυναμικό τότε ενδέχεται και να κατασκευαστεί. Η παραπάνω διαδικασία κατά μέσο όρο διαρκεί πάνω από εφτά χρόνια κι από προσωπική εμπειρία μπορώ να σας πω ότι τα έργα με άδεια παραγωγής έχουν κάτω από 30% πιθανότητα να υλοποιηθούν.
Τι είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε βάση ευρωπαϊκής νομοθεσίας; Τι κάνουμε κατά παράβαση της νομοθεσίας; Αυτό μας κοστίζει; Οι καταδίκες τις Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό δικαστήριο για τις ΖΕΠ δεν έχουν καμία σχέση με τα αιολικά οπότε η αναφορά τους στο δημοσίευμα είναι άτοπη και παραπλανητική.
Η Κομισιόν έχει θέσει στόχο για ποσοστό 32% στην τελική κατανάλωση ενέργειας από ΑΠΕ μέχρι το 2030 – η ποσόστωση της τεχνολογίας που θα χρησιμοποιηθεί είναι στα πλαίσια του σχεδιασμού του κάθε κράτους μέλους. Η υφιστάμενη τεχνολογία και η πραγματικότητα επιβάλει ένα πολύ μεγάλο μέρος του ποσοστού αυτού να προέρχεται από αιολικά.
Στο ζήτημα των επιδοτήσεων οι περισσότεροι που αντιδρούν και χρησιμοποιούν αυτό το επιχείρημα προφανώς αγνοούν το γεγονός ότι τα αιολικά έχουν σταματήσει να παίρνουν κρατική ή κοινοτική επιδότηση από το 2013.
Λέρος, 2014. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΠΕ-ΜΠΕ/Παντελής Σαίτας
Πώς έχουν τα πράγματα στην Ελλάδα; Ποιος ελέγχει την εγκατάσταση αιολικών πάρκων; Σε αντίθεση με αυτό που παρουσιάζεται στο δημοσίευμα, στην Ελλάδα από το 2008 υπάρχει νομοθετημένο το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ του ΥΠΕΝ το οποίο ορίζει που και πόσες ανεμογεννήτριες μπορούν να εγκατασταθούν. Είναι προφανές ότι οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις ΑΠΕ να αναζητούν τα μέρη με τη μεγαλύτερη κερδοφορία, η οποία στην περίπτωση των αιολικών επηρεάζεται από δύο παράγοντες το αιολικό δυναμικό της περιοχής και το μέγεθος των επεμβάσεων που απαιτείται για την κατασκευή τους. Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό μεγαλύτερο αιολικό δυναμικό σημαίνει καλύτερη απόδοση των ανεμογεννητριών άρα ανάγκη για λιγότερες ανεμογεννήτριες ώστε να πιάσουμε τους στόχους που έχουν τεθεί. Νομίζω ότι όλοι συμφωνούμε ότι λιγότερες επεμβάσεις είναι επιθυμητές από όλους.
Οι επιπτώσεις των αιολικών οι οποίες κατά κύριο λόγο περιορίζονται στην επέμβαση που απαιτείται για την μεταφορά και την εγκατάσταση τους άρα από τους δρόμους και τις πλατείες και τα θεμέλια που κατασκευάζονται δεν πρέπει να συγκρίνονται με το τίποτα αλλά με το τι αντικαθιστούν. Για να είναι σαφές, αυτό που αντικαθιστούν είναι ηλεκτρική ενέργεια παραγόμενη από ορυκτά καύσιμα που παράγουν αέρια του θερμοκηπίου. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι τα αιολικά έχουν υποχρέωση να αναδασώσουν έκταση αντίστοιχη με αυτήν που επεμβαίνουν μετά από υπόδειξη του τοπικού δασαρχείου αντισταθμίζοντας ακόμα περισσότερο την όποια επίπτωση τους
Συνεπώς; Είναι προφανές ότι η εξοικονόμηση ενέργειας πρέπει να είναι μια από της λύσεις που έχουμε για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αλλά δυστυχώς όσο μεγάλα επίπεδα εξοικονόμησης και να επιτύχουμε οι ανάγκες μας για ενέργεια δεν πρόκειται να εξαφανιστούν, ούτε καν να μειωθούν θεαματικά. Σε αυτό το πλαίσιο και με την υφιστάμενη τεχνολογία τα αιολικά είναι η πιο αξιόπιστη και λιγότερο παρεμβατική μορφή ενέργειας που διαθέτουμε.
Όσον αφορά όμως τα αιολικά πού θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα και όχι να προκαλούν μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα; Η λύση που προτείνεται στο δημοσίευμα δείχνει ότι υπάρχει έλλειμμα κατανόησης του τρόπου λειτουργίας των αιολικών και της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι πρώτοι που θα ήθελαν εγκατάσταση αιολικών κοντά στα αστικά κέντρα είναι οι ίδιοι οι κατασκευαστές, καθώς αυτό θα σήμαινε μικρότερο κόστος για την εγκατάσταση λόγω εγγύτητας στις απαραίτητες υποδομές. Ο λόγος που, τουλάχιστον για την Ελλάδα, κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό είναι η έλλειψη του απαραίτητου αιολικού δυναμικού σε τέτοιες περιοχές. Επιπρόσθετα το ίδιο το χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ ορίζει ότι οι ανεμογεννήτριες πρέπει να εγκαθίστανται μακριά από οικισμούς προφανώς για την προστασία τους από περισσότερες ανθρωπογενείς επεμβάσεις.
Επίσης, στην Ευρώπη τουλάχιστον, αντίθετα με αυτά που αναφέρονται στο δημοσίευμα η ενέργεια (παραγωγή ενέργειας, θέρμανση και μεταφορές) ευθύνεται για το 80,7% των αερίων του θερμοκηπίου, με το 1/3 του ποσοστού αυτού να ανήκει στις μεταφορές που, όπως ήδη έχει ξεκινήσει να συμβαίνει, στα επόμενα χρόνια θα λειτουργούν κι αυτές με ηλεκτρική ενέργεια σε συνεχώς αυξανόμενους ρυθμούς. Σε σχέση με την εξοικονόμηση ενέργειας η οποία προφανώς και είναι εξίσου σημαντικός στόχος, το ΕΣΕΚ (Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα το οποίο ορίζει τα ποσοστά διείσδυσης των ΑΠΕ στην χώρα), ορίζει 30% μείωση της κατανάλωσης έως το 2030. Υπενθυμίζω ότι για αυτό το σκοπό υπάρχουν προγράμματα τα οποία επιδοτούν την ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων.
Τέλος, να σημειώσω ότι στην Ελλάδα, πέρα από τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες που διαθέτουν την οικονομική επιφάνεια και μέρος της τεχνογνωσίας για την κατασκευή και ανάπτυξη τέτοιων έργων, με τον τομέα ασχολούνται επίσης η ΔΕΗ, μεγάλες εταιρείες κοινής ωφελείας της Ευρώπης κι ανεξάρτητοι πάροχοι ρεύματος, συνταξιοδοτικά κι επενδυτικά ταμεία όλου του κόσμου και μια πληθώρα εταιρειών. Προφανώς οι παραπάνω ενδιαφέρονται για το οικονομικό όφελος αλλά ταυτόχρονα επενδύουν στον τομέα επειδή κατανοούν αυτό που όσοι αντιδρούν προφανώς αγνοούν: Τα αιολικά πάρκα αποτελούν πραγματική λύση και πρόκειται να παίξουν πολύ σημαντικό ρόλο στην σχεδόν οικουμενική απόφαση για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (με εξαιρέσεις τύπου Τράμπ και Μπολσονάρο).
Νάξος, ΑΠΕ/ΜΠΕ, Παντελής Σαϊτάς
Ποια θα μπορούσε να είναι η αντιπρόταση; Προφανώς και τα φωτοβολταϊκά είναι μέρος της λύσης και στην Ελλάδα αυτήν την στιγμή η εγκατεστημένη ισχύ τους υπολείπεται ελάχιστα από αυτή των αιολικών. Αυτό που αγνοούν βέβαια οι περισσότεροι είναι ότι τα φωτοβολταϊκά, για να παράξουν την ίδια ποσότητα ενέργειας σε σχέση με ένα αιολικό, χρειάζονται να επέμβουν και να καταλάβουν έκταση 10 με 15 φορές μεγαλύτερη από αυτή του αιολικού. Είναι προφανές ότι από μόνα τους δεν μπορούν να αποτελέσουν λύση στο πρόβλημα της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα.
Τι ισχύει στο εξωτερικό; Για να μην μπω στην διαδικασία του σχολιασμού των ατεκμηρίωτων παραδειγμάτων θα σταθώ μόνο σε δύο θέματα. Πρώτον, στην Ελλάδα υπάρχουν πολλές περιοχές όπου δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση αιολικών πάρκων και δεύτερον ότι η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – ο φορέας που έχει δημιουργήσει και διαχειρίζεται το δίκτυο Natura 2000 – δεν θεωρεί σε καμία περίπτωση τα αιολικά ασύμβατη χρήση σε περιοχές του δικτύου, έχει μάλιστα εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες για την χωροθέτηση τους εντός του δικτύου.
Ποια είναι η δική σας πρόταση για τη προστασία της φύσης και την μείωση των ρύπων; Σίγουρα η αλλαγή του υπερκαταναλωτικού μοντέλου ζωής είναι ζητούμενο και πράγματι οι πόροι της γης είναι περιορισμένοι. Οι ενεργειακές μας όμως ανάγκες δε θα εξαφανιστούν. Η συνεισφορά της αιολικής ενέργειας, ως μια από τις ωριμότερες τεχνολογίες ΑΠΕ, είναι η μείωση της χρήσης των πόρων αυτών (ορυκτά καύσιμα) για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Προφανώς η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ δεν είναι ακόμα αρκετή από μόνη της αλλά είναι πολύ μεγάλο μέρος της λύσης. Άλλωστε, το ζητούμενο είναι συνδυασμένες λύσεις, δεν υπάρχουν πανάκειες.
ΥΓ1: Να σας ενημερώσω ότι η λεζάντα κάτω από την φωτογραφία με την καταστραμμένη ανεμογεννήτρια είναι λανθασμένη καθώς η συγκεκριμένη Α/Γ δεν είναι παροπλισμένη και παρατημένη αλλά ήταν καινούργια και βρισκόταν σε φάση δοκιμαστικής λειτουργίας. Από κάποια αστοχία υλικού η από κάποιο λάθος στην εγκατάσταση προκλήθηκε η συγκεκριμένη ζημιά. Το ευχάριστο στην συγκεκριμένη υπόθεση είναι ότι δεν υπήρχε κάποιος τραυματισμός. Όπως νομίζω είναι κατανοητό από όλους τέτοιες αστοχίες συμβαίνουν και θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Η συγκεκριμένη Α/Γ έχει ήδη απομακρυνθεί από τον χώρο και στο προσεχές διάστημα θα αντικατασταθεί από καινούργια.
ΥΓ2: Να σας ενημερώσω ότι σε σχέση με την φωτογραφία με το απολιθωμένο δέντρο ότι η ανασκαφή και η ανάδειξη του ευρήματος έγινε από την κατασκευάστρια του έργου. Εδώ μπορείτε να διαβάσετε πόσο χαρούμενος ήταν ο καθηγητής γεωλογίας και διευθυντής του μουσείου με την ανακάλυψη και την ανάδειξη. Επίσης να σας ενημερώσω ότι κατά την διάρκεια των έργων κατασκευής ενός αιολικού ο κατασκευαστής έχει υποχρέωση να πληρώσει για την παρουσία της αρχαιολογίας στον χώρο και σε περίπτωση ευρήματος έχει την υποχρέωση να αναστείλει τις εργασίες του και να πληρώσει για την ανασκαφή και την ανάδειξη τυχόν ευρημάτων.