Μας το έχουν μάθει στο σχολείο. Τα οπωροφόρα δένδρα ανθίζουν την άνοιξη και βγάζουν καρπούς που ωριμάζουν και συλλέγονται το καλοκαίρι. Γιατί όταν έρθει το φθινόπωρο φθίνουν οι οπώρες, φθίνουν και τ’ άνθη. Όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις.
Η ανθισμένη μουσμουλιά ή δεσπολιά (από το ιταλ. nespola) ή μεσκουλιά του Νοεμβρίου. Μεγάλα αρωματικά χνουδωτά υποκίτρινα άνθη ενωμένα κατά κορύμβους, ταξιανθίες δηλαδή, στα πρώτα κρύα και τις πάχνες του χειμώνα, τώρα.
Μπουκέτα που μοσχοβολούν πικραμύγδαλο, γλυκά σαν το μέλι. Μπουκέτα που θα θρέψουν τις μέλισσες και τα άλλα έντομα λίγο πριν ετοιμαστούν για το χειμώνα που έρχεται, λίγο πριν αρχίσει μια μακριά περίοδος χωρίς ανθοφορίες. Μπουκέτα που θα δώσουν καρπούς νωρίς τον Απρίλη, μια εποχή που αναζητάς τη γλύκα του φρέσκου καρπού, όταν τα πορτοκάλια βρίσκονται προς το τέλος τους και τα μήλα έχουν πια μαραγκιάσει στα ψυγεία- αποθήκες.
Αρχαίο φυτό η μουσμουλιά, ίσως το αρχαιότερο. Χοντρά δερματώδη φύλλα τα φύλλα της και το καθένα από αυτά μια ποίηση ζωγραφιστή. Δεν την έχουν τραγουδήσει, δεν την έχουν αγαπήσει όπως άλλα και άλλα δέντρα, όπως τη νεραντζούλα τη φουντωτή, την κοντούλα λεμονιά και την κόκκινη μηλίτσα. Την έχουν παινέσει όμως και πονέσει οι άνθρωποι που σκύβουν στη γη, αυτοί που ξέρουν να εκτιμούν τους καρπούς της με ταπεινότητα, και περισυλλογή.
Αρχαίο φυτό και λίγο ξεχασμένο. Όλο και μακραίνουν οι αναμνήσεις μας. Τα περιτριγυρίζαμε μικροί στο περιβόλι του παππού, μικρά αλεπουδάκια και εμείς, και μόλις εντοπίζαμε το κίτρινο και ζουμερό φρούτο το ξεφλουδίζαμε φτύνοντας τα κουκούτσια στη γη. Πιάνει αμέσως. Είτε παραχώνοντας ένα από τα πολλά κουκούτσια του στο χώμα είτε αγοράζοντας ένα έτοιμο μπολιασμένο από φυτώριο. Πιάνει παντού και αντέχει στο κρύο, στη ζέστη, στην ξηρασία. Αρκεί να το περιμένεις, να το κλαδεύεις τα πρώτα τα χρόνια τα επτά της “γρουσουζιάς” του και αφού το καλοσχηματίσεις και καταφέρεις ένα κωνοειδές σχήμα να τα γευτείς τα πρώτα φρούτα σου, στην ταράτσα, στην αυλή και στο πεζοδρόμιό σου. Σαν μικρός βεζίρης θα τα γεύεσαι, θα καμαρώνεις τα φυλλώματα τα γυαλιστερά και θα φτύνεις μακριά τα πολλαπλά κουκούτσια για να φυτρώσουν σε άλλες αυλές. Στολίδια παντοτινά της αυλής και της φυλής σου.
Τα περισσότερα μούσμουλα στον κόσμο παράγονται στην Κίνα. Για σκεφτείτε το κι αυτό, περιμένοντας ν’ ανθίσουν και οι δικές σας μουσμουλιές! Πριν μας έρθουν από την εξωτική Ιαπωνία οι σημερινές ποικιλίες της μουσμουλιάς (Eriobotrya japonica), στην αρχαία Ελλάδα ήταν γνωστό ένα παρεμφερές είδος, το μέσπιλο. Μικρός στρογγυλός σκληρός καρπός τότε. Μεγάλος ωοειδής χυμώδης καρπός ο σημερινός. Και οι δύο με έντονες στυπτικές ικανότητες και πολύτιμες βιταμίνες όπως η Β17.
Αλλά για να μη γυρίζω γύρω-γύρω από το φρούτο, θα ήθελα να σας πω, ότι η μουσμουλιά μου αρέσει γιατί απλά η κορμοστασιά της και τα φυλλώματά της έχουν αγγίξει τη δική μου ψυχή με έναν τρόπο που περιγράφει πολύ όμορφα ο Rainer Maria Rilke σε μια από της επιστολές του προς την γυναίκα του, τη γλύπτρια Clara Westhoff. Επιστολές που έστελνε από το Παρίσι το φθινόπωρο του 1907, εποχή που ο ίδιος είχε ήδη ξεπεράσει την ανάγκη της δημιουργίας ενός ωραίου έργου τέχνης, Kunstwerk, και είχε προχωρήσει στη σύλληψη της δημιουργίας ενός υπαρκτού και αυτονόητου έργου τέχνης του επονομαζόμενου “Kunstding”. Παιχνίδι με τις λέξεις βέβαια όλα αυτά για ένα έργο τέχνης που δεν αποσκοπεί στο να ευχαριστήσει απλά το κοινό, αλλά να φτάσει από έναν άλλο δρόμο στην πεμπτουσία της ευχαρίστησης.
Παρατηρώντας λοιπόν κάποια φύλλα έγραφε…
“Κοίταξε την απόχρωση του πράσινου που έχει μέσα της λίγο χρυσαφί, και το ζεστό καφετί σανταλόξυλο των μικρών κοτσανιών και το σημείο κοπής με το ολόφρεσκο εσωτερικό του σε ανοιχτοπράσινο χρώμα. Αχ, θαυμάζω μέρες τώρα τη λαμπρότητα αυτών των φύλλων και ντρέπομαι αλήθεια που δεν ξεχείλιζα από ευτυχία, όταν μπορούσα να τριγυρίζω μέσα σε όλα αυτά. Είμαστε όμως ολοένα κακοδιάθετοι και απροετοίμαστοι για την κάθε στιγμή, ανίκανοι και διασκορπισμένοι για όλα.”*
Αν έχετε καταφέρει ένα και μόνο φύλλο μουσμουλιάς να σας δώσει αυτή τη μοναδική χαρά χωρίς ερμηνείες και παραπομπές, ανήκετε στους εκλεκτούς αυτού του κόσμου. Για τον άλλο έχει ο Θεός!
* Rainer Maria Rilke, Γράμματα για τον Cézanne, μετάφραση Κωνσταντίνα Ψαρρού, εκδόσεις Ροές.
