Τεστ πολιτικής ευφυΐας. Του Χριστόφορου Κάσδαγλη

Για μένα δεν υπάρχει καλή και κακή βία. Η βία είναι γενικώς ανεπιθύμητη. Υπάρχει βέβαια η δικαιολογημένη βία, πράγμα αυτονόητο. Θα μπορούσα να την προσδιορίσω με μία λέξη: Αυτοάμυνα. Διαχωρίζοντάς την με τρόπο απόλυτο από την αυτοδικία. Υπάρχει φυσικά και η διαφοροποίηση των μορφών βίας, όχι τόσο με βάση την πρόθεση (επισφαλές και υποκειμενικό κριτήριο), αλλά με βάση την έντασή τους. Όπως το είπε απλά η Αλέκα Παπαρήγα τις προάλλες, άλλο το γιαούρτωμα κι άλλο ο φόνος. Απλά μαθήματα ποινικού δικαίου. Ωστόσο, αν με ρωτήσεις αν «καταδικάζω τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται» θα αρνηθώ να συμμορφωθώ για λόγους αρχής – ο τρόπος που τίθεται το ερώτημα παραπέμπει ευθέως σε δήλωση μετανοίας. Εύστοχα έχει χαρακτηριστεί “ασφαλίτικος”. Άλλωστε, όταν μιλάμε για καταδίκη της βίας γενικώς, καλό θα ήταν να ξεκινάμε από την αστυνομική βία. Όποιος παραλείπει να καταδικάσει πρωτίστως τα όργια της αστυνομίας λειτουργεί προσχηματικά. Ενδιαφέρεται για την προάσπιση του κρατικού μονοπωλίου της βίας, όχι για τη δημοκρατική ομαλότητα. Παρόλα αυτά – κι εδώ υπερβαίνω συνειδητά το γράμμα του ερωτήματος – δεν συμμερίζομαι την αμφισημία και τη λογική των συμψηφισμών που εκδηλώνονται από πολλούς αριστερούς όταν διεξάγεται η σχετική συζήτηση. Όταν οι πολιτικές και οι κοινωνικές συγκρούσεις μεταφέρονται στο πεδίο της βίας, αυτός που διαθέτει το απόλυτο πλεονέκτημα είναι οι κατασταλτικοί μηχανισμοί, το παρακράτος, οι ναζιστές, το οργανωμένο έγκλημα. Για ποιο λόγο να επιλέγει η Αριστερά να δώσει τις μάχες της σε αρνητικό έδαφος; Ναι, θα πει κάποιος, αλλά η βία δεν είναι η μαμή της ιστορίας; Τι μας έμαθαν οι κλασικοί; Δεν μου αρέσει η άσκηση πολιτικής με βάση αρχαία τσιτάτα. Η Αριστερά έχει επιλέξει εδώ και δεκαετίες έναν ειρηνικό-δημοκρατικό δρόμο για να αναπτύξει τους αγώνες της. Δεν τo έκανε από ηττοπάθεια, αλλά από ευφυΐα. Η ιδέα είναι απλή: Εδώ δεν πάμε να θυσιαστούμε, δεν πάμε να δημιουργήσουμε ήρωες. Εδώ πάμε για να νικήσουμε – τόσο απλό.

 Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης είναι δημοσιογράφος – συγγραφέας, συντονιστής του www.thepressproject.gr

Τα αυτονόητα. Του Μιχάλη Κωνσταντάτου

Είναι σα να λες ότι υπάρχει καλός και κακός βιασμός. Φυσικά και δεν υπάρχει. Η παραβίαση του χώρου, της φυσικής  και ψυχικής ύπαρξης ενός ανθρώπου είναι δυστυχώς ένα φαινόμενο που αποτελεί συστατικό κομμάτι της κοινωνίας αλλά προσωπικά δεν αποδέχομαι το διαχωρισμό του σε καλό και κακό. Η πρόληψη της βίας είναι κάτι το οποίο θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει για να μιλάμε επί της ουσίας και όχι να μπαίνουμε σε άλλο ένα ψευδοδίλημμα. Αυτή η τακτική των ψευδοδιλημμάτων είναι άλλο ένα παιχνίδι αποπροσανατολισμού. Είναι λυπηρό, ακόμα για τα αυτονόητα μιλάμε.

Ο Μιχάλης Κωνσταντάτος είναι σκηνοθέτης.

Η φτώχεια εκδηλώνει τη μέσα μας βία . Του Ανδρέα Πετρουλάκη

Η βία βρίσκεται μέσα μας.  

Δεν υπάρχει καλή και κακή βία. Αλλά υπάρχει μικρή και μεγάλη βία. Και κάποτε θα πρέπει να κατακτήσουμε το επίπεδο πολιτικού διαλόγου που θα μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε τις ενδιάμεσες αποχρώσεις των εννοιών. Τότε τουλάχιστον πιστεύω θα συνεννοούμαστε μεταξύ μας καλύτερα και ενώ θα αποδοκιμάζουμε, όσοι το κάνουμε, το γιαούρτωμα του πολιτικού , δεν θα το μπερδεύουμε με το ανοιγμένο κεφάλι του Πακιστανού. Γιατί είναι υλικό άλλης συζήτησης το ένα από το άλλο. Δεν πιστεύω στην αυτόματη διάχυση της βίας σε μία κοινωνία, στην ομογενοποίηση, ούτε καν πολύ  στην αλληλεπίδραση. Νομίζω τα πολιτικά στεγανά έχουν λίγες διαρροές, άσχετα με τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα. Οπωσδήποτε υπάρχουν αναλογίες στη δημιουργία των βίαιων προσωπικοτήτων αλλά αυτό είναι θέμα τη ψυχανάλυσης και όχι του κοινωνικού σχολίου. Νομίζω ότι και σε καιρούς ευωχίας και οικονομικής ευμάρειας οι βίαιες ψυχές θα διοχετεύουν τη συσσωρευμένη εσωτερική τους βία, είτε ατομικά στο οικογενειακό τους περιβάλλον, είτε συλλογικά, σε συμμορίες, γήπεδα κλπ. Την βία δεν την δημιουργεί καμία κρίση, καμία ανέχεια εκ του μηδενός. Δεν είναι επιδημία της φτώχειας. Η φτώχεια βοηθά να εκδηλωθεί η προυπάρχουσα μέσα μας βία.

 Ενας  ειρηνικός άνθρωπος δεν πρόκειται, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, να σπάσει τζάμια, αυτοκίνητα, κεφάλια. Ο,τι και να του τύχει, απόλυση, απόγνωση, απελπισία, δεν θα χρησιμοποιήσει βία. Είναι ξένη γλώσσα για αυτόν και δεν διδάσκεται με ταχύρρυθμα μαθήματα. Θα βρεί ή δεν θα βρεί άλλους τρόπους για να εκδηλώσει το θυμό του. Οπωσδήποτε εποχές σαν τη δική μας μπορούν να ανοίξουν την κάνουλα να αναβλύσει  η βία που κρύβουμε μέσα μας. Και τότε θα είμαστε υποχρεωμένοι να την αναγνωρίσουμε, να την ταυτοποιήσουμε και να την ερμηνεύσουμε. 

Να είμαστε πάντα σε θέση να διαχωρίζουμε τη φασιστική βία που στρέφεται εναντίον της ίδιας της ανθρώπινης υπόστασης με στρατιωτικούς σχηματισμούς γιατί αυτή είναι η βία που εκμεταλλεύεται τις κρίσεις πολύ περισσότερο από όσο γεννιέται από τις κρίσεις. Απόδειξη ότι συναντιέται και σε πλούσιους πληθυσμούς. Και χωρίς να επιδοκιμάζουμε, να την διαχωρίζουμε την άλλη  μορφή της βίας που οφείλεται στην απόγνωση, στο αίσθημα αδικίας. Οσο και αν είναι και αυτή εξωτερίκευση της βίας εντός μας. Αποδεκτή βία είναι μόνο η φυσική αυτοάμυνα. Οχι η μεταφορική. (Τη λέξη τη διαστείλαμε πολύ και της στερήσαμε ακρίβεια. Σεξιστικές βίες, λεκτικές βίες, βίες της πείνας και της φτώχειας δεν θα έπρεπε να λέγονται έτσι. Ας λέγονταν κόλαση, φρίκη, τραγωδία. Οχι βία, γιατί δεν υπάρχει άλλος όρος για τη φυσική βία και τώρα που τον χρειαζόμαστε τον βρίσκουμε παραμορφωμένο). Πάντως φοβάμαι ότι και η αυτοάμυνα δεν είναι αρκετά αποτελεσματική αν δεν πολλαπλασιάζεται από κρυμμένη μέσα μας βία.΄Ενας γαλήνιος άνθρωπος υποψιάζομαι ότι δεν θα αμυνθεί το ίδιο καλά. Απαραίτητη για την λειτουργία μιας κοινωνίας βία, με μεγάλη πάντως φειδώ και μετά από καλή εκπαίδευση, είναι εκείνη που μπορεί και πρέπει να ασκηθεί από τα όργανα της τάξης. Και είναι κρίσιμο να πρόκειται για ισορροπημένες προσωπικότητες. Που πιθανόν να είναι λιγότερο αποτελεσματικές στην άσκηση της βίας αλλά πιο σοφές στην αποφυγή της.

Ο Ανδρέας Πετρουλάκης είναι γελοιογράφος στην εφημερίδα «Καθημερινή»

H άγρια χαρά του ποδοπατήματος. Του Δημήτρη Κ. Ψυχογιού

Φυσικά υπάρχει «καλή βία», είναι η βία που ασκούν κάποιοι για να επιβάλουν με τη δύναμή τους τη θέλησή τους πάνω στους άλλους. Είναι πολύ καλή για αυτούς που την ασκούν. Υπάρχει η «αναγκαία βία», αυτή που πρέπει να αντιτάξεις στην «καλή βία» για να μην είσαι θύμα της, «νόμιμη άμυνα» την αποκαλούν στα δικαστήρια. Αλλά μπορεί και να αποτελεί το περικάλυμμα της «καλής βίας», που ντρέπεται να πει το όνομά της και επιζητεί ηθική δικαίωση. Υπάρχει η «υποχρεωτική βία»  της κοινωνικοποίησης, που ασκούν γονείς και σχολεία στα μικρά παιδιά για να ελεγχθεί η αγριότητα που έχουμε όλοι μέσα μας. Αυτή προετοιμάζει το έδαφος για τη «συμβιωτική βία»,  τη συμφωνία για την αναζήτηση ισορροπίας ανάμεσα στη δική μας θέληση και των άλλων. Η άμυνα, η κοινωνικοποίηση, η συμβίωση είναι κακές μορφές βίας γιατί περιορίζουν τη θέληση όλων των μερών. Καλή βία υπάρχει μόνο μία λοιπόν, η πρώτη – και άριστη είναι αυτή που επιπλέον σου δίνει την άγρια χαρά να έχεις ποδοπατήσει τον άλλον. Για τούτο υπάρχουν τόσοι πολλοί θιασώτες της καλής και άριστης βίας, έστω και αν αλλιώς την ονοματίζουν.

Ο Δ.Κ. Ψυχογιός είναι δημοσιογράφος και Πανεπιστημιακός,συγγραφέας του βιβλίου “Η πολιτική βία στην ελληνική κοινωνία”

Η βία δομικού χαρακτήρα και ο περιπετειώδης καπιταλισμός. Του Θοδωρή Ρακόπουλου

Ξεκινώ αμφισβητώντας την παραδοχή που η ερώτηση προτείνει. Η βία δεν είναι συστατικό κομμάτι κάθε κοινωνίας: συνδέεται με την ιδιοκτησία σε ατομικό και με το κράτος σε συλλογικό επίπεδο. Υπήρξαν πολλές κοινωνίες στην ιστορία χωρίς ιδιοκτησία και χωρίς κράτος: οι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες ανά τον κόσμο είναι ένα καλό παράδειγμα. Αυτή είναι βέβαια μια συντηρητική ανάγνωση του Ένγκελς. Μια επίσης συντηρητική ανάγνωση της αντιπαράθεσης Μαρξ – Μπακούνιν στην Α’ Διεθνή κλείνει το θέμα “δημιουργική βία” για την Αριστερά δια παντός, και το αφήνει στους αναρχικούς, οι οποίοι έως και σήμερα αναγνωρίζουν εαυτούς εκτός Αριστεράς. Αυτό που είναι όντως σημαντικό κομμάτι – γιατί όχι και συστατικό – της παρούσας κοινωνίας είναι η ανισότητα: ο καταμερισμός αγαθών, και υπηρεσιών με τρόπο ανισομερή και ανισοβαρή – αν θέλουμε δε να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο αξιολογικό, με τρόπο άδικο. Στην Ελλάδα το πολιτικό σύστημα ανέθρεψε δομικές ανισότητες. Μια τέτοια είναι η αρωγή στην ανάπτυξη μιας βδελλικού τύπου αστικής τάξης: από το καραμανλιστάν του ’60 των φοροαπαλλαγών στους εφοπλιστές ως το σημιτιστάν της ανάδυσης ενός εργολαβικού οπορτουνισμού.  Πρόκειται για μια βία δομικού χαρακτήρα, για τον θρίαμβο της ελληνικής έκδοσης αυτού που στην Ιταλία αποκαλούν capitalismo d’ avventura: περιπετειώδης καπιταλισμός. Λένε πως η αναρχική βία καταστρέφει τις πόλεις μας σήμερα. Την αντιπαθώ, αλλά. Η κριτική για την βία που άσκησε η εργολαβική τάξη στην όψη των ελληνικών πόλεων διαχρονικά από το ’60 κι ως σήμερα, πού είναι; Η κριτική για την βία των πυρκαγιών τα καλοκαίρια (εκείνο το αλήστου 2007…), που και πάλι συνδέονται εν πολλοίς με την εργολαβική αισχροκέρδεια; Συχνά οι ίδιοι που βρίζουν την εφηβική βία στα καφέ, γνωρίζουν πως σερβίρονται από ανασφάλιστους εργαζόμενους και χαριεντίζονται με τον εισφοροδιαφεύγοντα  εργοδότη. Δεν μου αρέσει ο πιτσιρικάς που θέλει να γκρεμίσει μια τράπεζα, αλλά αν τον πιάσει η αστυνομία θα καταλήξει φυλακή. Από την άλλη ο Καραμανλής γκρέμισε όλη τη Σαλονίκη κι έπειτα τον είπαν εθνάρχη και του έστησαν άγαλμα στην παραλιακή.  Η ανισότητα δεν είναι μόνο η βάση για την γέννηση της βίας (αφού η πράξη του πιτσιρικά είναι απελπισμένη – και λανθασμένη – αμφισβήτηση της εξουσίας), είναι άνισοι και οι τρόποι που διαχειρίζεται το Κράτος την απόληξη της βίας. Ως γκαντικός που πιστεύει μόνο στη συλλογική δράση δεν με έθελγε κανενός είδους βία ποτέ. Δεν ξέρω αν υπάρχει “καλή” βία, ξέρω πως η πολιτική δράση καλό είναι να την αποφεύγει. Αλλά ξέρω σίγουρα πως δεν υπάρχει καλός Μάκης Βορίδης, και πως αν αυτός μας ζητά να την καταδικάσουμε, μάλλον θα πρέπει να σκεφτούμε τις προτεραιότητές μας και να καταδικάσουμε αυτόν. Από όπου κι αν προέρχεται: αντιπροχτές από το ΕΠΕΝ, χτες από το ΛΑΟΣ, σήμερα από τη ΝΔ, αύριο από τους πιο βίαιους εφιάλτες μας.

O Θοδωρής Ρακόπουλος είναι ποιητής