Με καταγωγή από πολυνησιακή γλώσσα, η λέξη tatau είχε τη σημασία του «ορθός, έντεχνος». Άλλαξε γραφή και μπήκε στο δυτικό λεξιλόγιο ως “tattoo”, ενώ μέχρι να φτάσει στην Ευρώπη από τους ναυτικούς, το τατουάζ περιγραφόταν ως «τσίμπημα», «ζωγραφική», «χρώση». Η ιστορία του τατουάζ είναι εφάμιλλη με την ιστορία της τέχνης, έτσι τουλάχιστον πιστεύει η πρώτη -στην Αθήνα τουλάχιστον- γυναίκα που όσοι ασχολούνται με το «άθλημα» που περιλαμβάνει μοτεράκια και βελόνες μπορούν να αναγνωρίσουν τη δουλειά της με μια ματιά. Η Vassω διαβάζει συνέχεια για το παρελθόν της δουλειάς που την απασχολεί καθημερινά κι επαγγελματικά τα τελευταία 15 χρόνια αλλά δεν αποστηθίζει ημερομηνίες και γεγονότα. Αυτό που δεν καταλαβαίνει όμως είναι πώς μπορεί κάποιος να μη θυμάται το όνομα του τατουατζή του.
Έχει βρεθεί στο Μεξικό, τις ΗΠΑ, την Ισλανδία, τη Γερμανία, την Ελβετία, τη Γαλλία και την Ιταλία για να γνωρίσει καλύτερα και να εξασκήσει μία από τις αρχαιότερες μορφές τέχνης στην ιστορία της ανθρωπότητας. Πρότυπά της είναι καλλιτέχνες σαν τον Bert Grim, τον Sailor Jerry και τον μαθητή του, Ed Hardy. Την πιο πρόσφατη κάρτα της κοσμεί ένα βάζο γεμισμένο με λουλούδια, μπόλικο χρώμα κι ένα στόμα με κοφτερά δόντια, πάντα σε old school γραμμές.
Αν και η φήμη της προηγείται, την πρωτοείδα στο Eightball, στο υπόγειο ενός εμπορικού κέντρου στην Πατησίων. Τώρα τη συνάντησα σε ένα νέο χώρο λουσμένο με φυσικό φως, κάτι που αποτελεί μεγάλη κι ευχάριστη αλλαγή για την ίδια. Σε ένα κτίριο του 1920 στα σύνορα Θησείου – Άνω Πετραλώνων, η Vassω (κατά κόσμον Βάσω Πολυμενάκου-Poullman) τοποθέτησε την ξύλινη και ζωγραφισμένη πινακίδα που γράφει Electric Mama αφού βρήκε επιτέλους τον χώρο στη γειτονιά που της ταιριάζει: μια συνοικία του κέντρου που διατηρεί στοιχεία από το παρελθόν και παράλληλα παραμένει επίκαιρη – όπως τα τατού που σχεδιάζει.
Άνοιξε την πόρτα στην Popaganda και περιέγραψε όλη την πορεία της, από την Ομάχα των ΗΠΑ στον αριθμό 1 της οδού Τριών Ιεραρχών…
«Το να μη σου έχουν εμπιστοσύνη επειδή είσαι γυναίκα είναι ένα πρόβλημα που το αντιμετωπίζουμε ακόμα, και δεν μιλάω μόνο για τον χώρο του τατουάζ, αλλά για όλους τους εργασιακούς χώρους»
Γεννήθηκα στην Αμερική το 1975, στην Όμαχα. Μεγάλωσα στο Χαλάνδρι, τώρα μένω στο Περιστέρι. Άνοιξα το μαγαζί στα Πετράλωνα στις 2 Ιουλίου, είναι μια περιοχή την επισκέπτομαι από τα 20 μου. Κέντρο-απόκεντρο, ήσυχη συνοικία που παράλληλα έχει πολύ νέο κόσμο και καλά vibes. Ωραία γειτονιά.
Τελείωσα τη σχολή Αργυροχρυσοχοΐας στα ΚΕΤΕΚ Ηρακλείου και το 1999 πήρα μέρος στο tattoo convention που διοργάνωνε η Medusa με τα δικά μου κοσμήματα, έφτιαχνα δαχτυλίδια τότε. Εκεί πρωτογνώρισα ανθρώπους του χώρου, με τους οποίους συνεργάστηκα αργότερα. Στα 21 μου μπήκα στην Καλών Τεχνών, είχα δώσει τέσσερις χρονιές για να περάσω. Την πρώτη χρονιά πήγαινα στο Πολυτεχνείο για τα εργαστήρια της ξυλουργικής και του μαρμάρου που παρακολουθούσα, θυμάμαι γίνονταν σε κάτι υπέροχα πέτρινα υπόγεια. Έπειτα μεταφερθήκαμε στο κτίριο της Πειραιώς, πέρασα φανταστικά – είχαμε τον δικό μας χώρο, πρόσβαση σε μια μεγάλη βιβλιοθήκη, διδάσκοντες γεμάτους όρεξη. Οι συμφοιτητές μου σήμερα κάνουν ατομικές εκθέσεις, κάποιοι ασχολήθηκαν με το κόσμημα, κάποιοι με τα ρούχα, άλλοι διδάσκουν. Επικοινωνώ ακόμα με μερικούς.
Μόλις τελείωσα την Καλών Τεχνών βρέθηκα μαθητευόμενη στο Dermagraphics στον Κορυδαλλό, δίπλα στον Δημήτρη Αρώνη. Δεν είχα όμως κατά νου τον επαγγελματικό μου προσανατολισμό, απλώς έκανα παρέα με ροκαμπιλάδες κι όλη μου η παρέα είχε τατουάζ οπότε σκέφτηκα «ωραίο είναι, underground είναι, γιατί όχι;». Το τατουάζ τότε ήταν περισσότερο ένας χώρος καλλιτέχνικος, με πολλές ευκαιρίες και δυνατότητες. Δεν υπήρχαν πολλοί artists, ο ανταγωνισμός ήταν κατά πολύ μικρότερος. Αν τα τατουατζίδικα είναι τώρα 300 τότε δεν ήταν πάνω από 50.
Είμαι όντως από τις πρώτες γυναίκες που έκαναν αυτή τη δουλειά. Τι θέση έχω ακριβώς δεν ξέρω, γιατί υπήρχαν και κάποιες στη Θεσσαλονίκη που έκαναν την ίδια δουλειά εκείνη την περίοδο – ξέρω την Άννα από εκεί και τη Σουζάνα που έκανε τατού σε μια κατάληψη. Μπορώ όμως να πω ότι μπήκα δυναμικά θέλοντας να δείξω ότι οι γυναίκες πρέπει να έχουν το δικό τους μερίδιο στον χώρο.
Στο Eightball βρέθηκα στο τέλος του 2003, αλλά συνηθίζω να λέω ότι το 2004 έγινα επίσημα επαγγελματίας. Ήμουν 27 ετών, μικροέδειχνα κιόλας. Σήμερα, αν ξεκινήσεις σε αυτή την ηλικία θεωρείσαι μεγάλος. Εννοείται ότι αντιμετώπισα δυσκολίες ως γυναίκα σε αυτόν τον χώρο. Είχα δίπλα μου δύο άντρες επαγγελματίες, τον Τόλη Τσιάμη και τον Τάσο Σγαρδέλη, οπότε συνήθως επέλεγαν εκείνους. Ρωτούσε ο πελάτης «ποιος θα μου κάνει το τατού;», εκείνοι απαντούσαν «η Bάσω» – υπήρξαν μερικοί που είπαν «δεν τη θέλω». Το να μη σου έχουν εμπιστοσύνη επειδή είσαι γυναίκα είναι ένα πρόβλημα που το αντιμετωπίζουμε ακόμα. Και δεν μιλάω μόνο για τον χώρο του τατουάζ, αλλά για όλους τους εργασιακούς χώρους.
Δεν ξεκίνησα κάνοντας old school. Tότε ήταν στη μόδα τα κινέζικα ιδεογράμματα, οι νεραϊδούλες, τα ξωτικά, τα μανιτάρια που σχετίζονταν με τη rave σκηνή, τα tribal. Όλα με βοήθησαν πάρα πολύ να εξασκήσω το χέρι μου, να βρω το δικό μου στυλ, να γίνω καλύτερη τεχνικά.
Έκανα παρέα με ροκαμπιλάδες, όπως είπα πριν, κι αυτή η κουλτούρα αγαπούσε οτιδήποτε παλιομοδίτικο, ας πούμε την σχολή του Sailor Jerry και του Ed Hardy. Όταν ξεκινάς να κάνεις τατού ως επαγγελματίας, συνήθως διαλέγεις να αφιερωθείς σε αυτά που σου αρέσει να έχεις και πάνω σου. Επέλεξα λοιπόν να έχω old school σχέδια στο σώμα μου, τέτοια ήθελα να κάνω και στους πελάτες μου. Το έκανα σε έναν, το είδε κάποιος άλλος, κάπως έτσι έγιναν όλο και πιο πολλοί αυτοί που με επέλεγαν για το στυλ μου.
«Μόλις τελείωσα την Καλών Τεχνών μπήκα μαθητευόμενη στο Dermagraphics στον Κορυδαλλό, δίπλα στον Δημήτρη Αρώνη. Δεν είχα όμως κατά νου τον επαγγελματικό μου προσανατολισμό, τότε έκανα παρέα με ροκαμπιλάδες κι όλη μου η παρέα είχε τατουάζ οπότε σκέφτηκα “ωραίο είναι, underground είναι, γιατί όχι;”».
Δουλεύαμε κυρίως με βιβλία και περιοδικά. Τα περιοδικά τα βρίσκαμε στην Ομόνοια, έχω άπειρα αφού είχα γίνει συνδρομήτρια σε τρία-τέσσερα. Τα έπαιρναν και οι πελάτες κι έτσι βρίσκαμε ιδέες. Το περιοδικό όμως ήταν για μένα, για να ενημερωθώ για τις τάσεις, δεν το έδειξα ποτέ σε κανέναν για του πω «θα κάνουμε αυτό».
Πλέον το τατού έχει αποκοπεί από τη μουσική, δεν είναι πια τόσο στενά συνδεδεμένα. Όταν ήταν, υπήρχε κάτι το ρομαντικό, την εποχή που τα ρούχα και το στυλ μας γενικότερα σχετιζόταν με όσα ακούγαμε. Τώρα βλέπεις έναν μουσάτο με μαλλιά και δεν αποκλείεις να ακούει λαϊκά – φυσικά και δεν έχω κανένα πρόβλημα με αυτό. Απλά, κάποτε αν έβλεπες κάποιον με μαλλί κοκόρι, μπότες και τατού, ήξερες τις μουσικές του προτιμήσεις. Όλα αυτά άλλαξαν με το ίντερνετ και την τηλεόραση, ξαφνικά εμφανίστηκαν ποδοσφαιριστές, σεφ, δημόσια πρόσωπα με τατουάζ – το σχέδιο αποκόπηκε π.χ. δεν εξέφραζε απαραίτητα κάποιο μουσικό ρεύμα. Δεν θεωρώ αυτή τη μετάβαση αρνητική, τα πράγματα αλλάζουν.
Σίγουρα είχε ταυτιστεί το όνομά μου το studio στο οποίο με έβρισκαν για 15 χρόνια, ωστόσο, ο κόσμος επιλέγει πια τον καλλιτέχνη κι όταν θέλει κάποιον συγκεκριμένο θα τον βρει όπου κι αν πάει. Όταν εργάζεσαι σε ένα tattoo studio, πάντα σκέφτεσαι πώς θα έμοιαζε ο δικός σου χώρος. Κι εγώ είχα ένα φανταστικό μαγαζί στο μυαλό μου τόσα χρόνια και το στόλιζα, του έβαζα τα δικά μου κάδρα, δεν είχα πει όμως ποτέ ότι θα φύγω. Με το Eightball είμαστε αγαπημένοι, απλώς ήρθε η ώρα να προχωρήσω σε κάτι δικό μου.
Παρά την ενημέρωση και την απενοχοποίηση του, υπάρχει ακόμα προκατάληψη απέναντι στα τατού, σίγουρα μικρότερη σε σύγκριση με όταν ξεκίνησα. Τότε οι περισσότεροι πελάτες μας είχαν κάνει φυλακή ή ήταν άνθρωποι της νύχτας. Όσο για εκείνους που λένε ότι αν έχεις πάνω σου τατουάζ δεν μπορείς να κάνεις εύκολα μια σειρά από δουλειές, είναι προκατάληψη που δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Λέμε π.χ. ότι στην Αγγλία είναι πιο χαλαρά τα πράγματα αλλά στην πραγματικότητα αυτό ισχύει μόνο για τις μεγάλες πόλεις όπως το Λονδίνο. Ακόμα και στην Αμερική, το τατού δεν είναι παντού αποδεκτό.
Οι tattoo artists είναι δημιουργοί που ανταμείβονται για ό,τι κάνουν. Δεν μπορώ να πω ότι τα τατουάζ στην Ελλάδα είναι ακριβά, εξαρτάται από το που θα πας, μπορείς να το κάνεις και σε ένα σπίτι χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι η πιο ασφαλής λύση. Η μόδα με τα άτσαλα σχέδια δεν μου αρέσει καθόλου αν και οι περισσότεροι έχουμε ένα τέτοιο από κάποιον φίλο. Έχω κι εγώ ένα του κολλητού μου, ο οποίος δεν είναι tattoo artist αλλά κάναμε το ίδιο τατουάζ ο ένας στον άλλον. Μπορεί να μην είναι ωραίο, αλλά είναι ένα από τα αγαπημένα μου.
Είχα κάποτε έναν πολύ ιδιαίτερο πελάτη που ήθελε να γράψει «τζαμάνγκο» στο κεφάλι του και καθώς μου μίλαγε για το σχέδιο έκανε κινήσεις καράτε κι ανάλογους ήχους. Όταν του έδωσα ένα χαρτί για να μου γράψει αυτό που ήθελε -αφού ούτε τη λέξη ήξερα, ούτε τι σημαίνει- μου έδωσε πίσω κάτι σαν μουτζούρα που είχε μέσα και μερικά γράμματα, δεν καταλάβαινα φυσικά αλλα δεν ήθελα και να του αρνηθω γιατί κατά τ’ άλλα τα λέγαμε καλά. Έμενε σε ένα βουνό, στη λίμνη Πλαστήρα και είχε κατέβει στην Αθήνα μόνο και μόνο για να κάνει το τατού – ήθελε μάλιστα να το έχει στο κεφάλι, στο κούτελο συγκεκριμένα. Το σχεδιάζω και μου λέει «μου αρέσει αλλά το θέλω ανάποδα, να κοιτάζομαι στον καθρέφτη και να το διαβάζω». Του το φτιάχνω κι ανάποδα, αλλά του προτείνω να το κάνει στο τριχωτό της κεφαλής μήπως θέλει να το καλύψει κάποια στιγμή, επέμενε όμως, το ήθελε στο κούτελο. Το κάναμε, ήταν πολύ ευγενικός και χαρούμενος, εγώ είχα ολοκληρώσει τη δουλειά μου όσο καλύτερα μπορούσα. Δεν παύει όμως να είναι μια ιστορία αξέχαστη.
«Ένα παιδί που χτυπάει τώρα σπίτι του μπορεί να βρεθεί σε ένα studio και να κάνει καταπληκτική δουλειά. Πάντα συνέβαινε αυτό, μην τρελαθούμε, όλοι από τα σπίτια ξεκίνησαν».
Ο μεγαλύτερος σε ηλικία άνθρωπος που έχω αναλάβει ήταν 82 ετών, μια γυναίκα που συνάντησα στην Ισλανδία κι ήρθε με την κόρη και την εγγονή της. Δεν έκαναν το ίδιο σχέδιο, εκείνη ήθελε ένα σύμβολο που δεν έμαθα ποτέ τη σημασία του.
Ανήλικους δεν αναλαμβάνω γιατί το μετανιώνουν. Όταν οι γονείς συναινούν να κάνει τατού το παιδί τους, ας είναι κάτι πολύ μικρό που δεν θα επηρεάσει μετά τις επιλογές τους. Δεν με χαλάει το γεγονός ότι εξελίσσονται οι τεχνικές αφαίρεσης, ούτε πιστεύω ότι καταστρέφουν το στοιχείο της μονιμότητας που έχει η τέχνη του τατού, ίσα -ίσα. Καλό είναι να εξελιχθούν κι άλλο, άνθρωποι είμαστε και μετανιώνουμε. Από την στιγμή που τα τατουάζ μπήκαν στη ζωή μας τόσο πολύ, οι γυναίκες τολμούν να κάνουν κάτι που στο παρελθόν ορισμένοι θα χαρακτήριζαν ως «αντρικό και μόνο». Επίσης παρατηρώ πολλοί γράφουν πάνω τους και κάτι αστείο, έχουμε ξεφύγει από τη σοβαροφάνεια κι αν είμαστε λίγο χαβαλέδες γιατί να μη το δείχνουμε και με τα τατουάζ μας;
Αρνούμαι επίσης να κάνω τατουάζ εθνικιστικού περιεχομένου.
Βασικός κανόνας για κάθε επαγγελματία που σέβεται αυτό που κάνει είναι να παίρνει ιδέες, αλλά και να δημιουργεί τα δικά του σχέδια. Αν θέλεις να κάνεις ένα τριαντάφυλλο ας μην αντιγράψεις κάποιου άλλου, καλύτερα να πάρεις μια εικόνα από τη φύση και να σχεδιάσεις το δικό σου με τις γραμμές και τις σκιές σου, εγώ τουλάχιστον αυτό κάνω. Δεν θα σου χτυπήσω ποτέ αυτό ακριβώς που μου δείχνεις στο Ιnstagram. Το ίδιο ισχύει και για την υπόλοιπη ομάδα του Electric Mama.
Ίσως το πιο σημαντικό πράγμα σε αυτή τη δουλειά είναι να συνεργάζεσαι με τον πελάτη σου, δεν κάνεις κάτι σε ένα χαρτί ή πάνω σε ένα αντικείμενο, κάνεις κάτι σε έναν άνθρωπο και πρέπει να αναπτύχθει ανάμεσά σας μια σχέση, μια ενεργειακή σχέση θα έλεγα. Αν έχει αρνητική ενέργεια ή άγχος οφείλεις να το αλλάξεις αυτό, η όλη διαδικασία μοιάζει με ένα είδος τελετής. Δίνεις καθημερινά πολύ από τον εαυτό σου, ενώ πάντα υπάρχει και η δική σου σωματική κούραση ή δύσκολα σημεία πάνω στο σώμα του πελάτη (όπως ο λαιμός και η κοιλιά) που σε κουράζουν ακόμα πιο πολύ. Πρέπει να αγαπάς το τατού για να μπορείς να είσαι αυθεντικός και μοναδικός. Που ξέρεις, μπορεί και οι γιοί μου να ασχοληθούν κάποια στιγμή με αυτό!
Εννοείται ότι μπήκε κόσμος στον χώρο γιατί πλέον θεωρείται “cool” δουλειά, θα το αγαπήσουν ή θα το αφήσουν. Σήμερα πάντως είναι ένα επάγγελμα με πολύ μεγάλες απαιτήσεις. Δεν μπορώ να πω για κανέναν κακό λόγο, ένα παιδί που χτυπάει τώρα σπίτι του μπορεί να βρεθεί αύριο σε ένα studio και να κάνει καταπληκτική δουλειά. Μην τρελαθούμε, όλοι από τα σπίτια ξεκίνησαν, αν και πιστεύω ότι ο μόνος σωστός τρόπος για να μάθεις την τέχνη της δερματοστιξίας είναι να μαθητεύσεις δίπλα σε έναν επαγγελματία. Άλλο ο καλλιτέχνης κι άλλο ο τεχνίτης.
Το ερώτημα λοιπόν είναι: «αγαπάς το τατού ή το ροκσταριλίκι;».