«Δεν είναι η πρώτη φορά που η Kαλών Τεχνών κρατιέται ανοιχτή με τη στοιχειώδη λειτουργία. Με ψωμί και με τυρί! Είναι δεδομένο ότι προχωρούμε με εκπτώσεις και με υπερβάσεις ωραρίων. Είμαστε ηρωϊκοί. Και το ‘40 είχαν βρει ένα τρόπο.» Οι συνθήκες που επικρατούν στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών τα τελευταία χρόνια ήταν λίγο έως πολύ γνωστές. Δεν μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση στην κοινή μοίρα (της συρρίκνωσης και της απαξίωσης) που επιφύλαξαν στα δημόσια Πανεπιστήμια οι πρόσφατες κυβερνήσεις. Παρόλα αυτά, είναι σοκαριστικό όταν ο πρύτανης συγκρίνει τη σημερινή δυσχερή συνθήκη με αυτή που επικρατούσε Κατοχικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη συνάντηση των πρυτάνεων με τον νέο υπουργό Παιδείας Αριστείδη Μπαλτά, ο Π.Χαραλάμπους, που «ούτε τους Κομμουνισμούς του μέλλοντος» περιμένει, «ούτε τις Δεύτερες Παρουσίες» αρκέστηκε σε μία φράση, (ανατρέχοντας στον αγαπημένο του Λούκατς): «Είμαστε ένα ξενοδοχείο που δεν μπορεί να λειτουργήσει.» Πριν από ενάμισι χρόνο, ο πρύτανης Γιώργος Χαρβαλιάς δήλωνε: «Η Καλών Τεχνών έχει ένα χρόνο ζωής.» Ήταν διατεθειμένος «για να κρατηθεί η σχολή ανοικτή, να κάνουμε και έργα οδοποιίας.» Τα πράγματα ήταν ήδη οριακά.
Μετά τις τελευταίες πρυτανικές εκλογές (28 Νοεμβρίου του 2014), που δρομολόγησε η αιφνίδια παραίτηση του Μάριου Σπηλιόπουλου, ο νέος πρύτανης Π.Χαραλάμπους –ανέλαβε στις 16 Δεκεμβρίου- παραλάμβανε ένα ίδρυμα βυθισμένο στην κρίση, με ετήσια κρατική επιχορήγηση μόλις 880 χιλιάδες ευρώ (75% «ψαλιδισμένη» από το 2010) και κοστολογημένες ανελαστικές λειτουργικές δαπάνες (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, φύλαξη, σίτιση-στεγαση φοιτητών, εκπαιδευτικά έξοδα κ.ά) 1,4 εκ. ευρώ.
Υπήρχε πάντως ένα «μαξιλαράκι»: ο κουμπαράς με τα ενός εκατομμυρίου αποθεματικά, που, παρ’όλη τη στενότητα, διαφυλάχθηκαν ως κόρη οφθαλμού. Σήμερα η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου τα δεσμεύει.
Τα ερωτήματα είναι και πολλά και δυσάρεστα: Τι προτίθεται να κάνει ο κ.Χαραλάμπους για να κρατηθεί η Καλών Τεχνών ανοικτή; Είναι πρακτικά εφικτό, με την υποχρηματοδότηση; Θα δεχτεί να «αυτοκαταργηθεί», μολονότι φρεσκοεκλεγμένος, προκειμένου να διενεργηθούν εκλογές με τον νέο νόμο που περνάει ο Μπαλτάς; Τρεις –τουλάχιστον- πρυτάνεις αντιδρούν, θέτοντας ζητήματα νομιμότητας.
Η σφραγισμένη από το 2012 βιβλιοθήκη των 5.000 τ.μ., θα λειτουργήσει ποτέ;
Ακόμη ένα ακανθώδες ερώτημα: Ποια είναι η σημερινή έκβαση στην επιχείρηση «κάθαρση», μετά τη διακίνηση ανώνυμων υβριστικών επιστολών που στιγμάτισαν το Ίδρυμα; Βρέθηκαν οι αυτουργοί; Πόσο συνδέονται οι επιστολές με την επεισοδιακή και βραχύβια θητεία του πρύτανη Μάριου Σπηλιόπουλου;
Ποιο είναι το κλίμα, κύριε Χαραλάμπους, στην Καλών Τεχνών; Η έννοια του ψύχους δεν είναι έννοια που αφορά μόνο το σώμα. Δεν υπάρχει ροϊκότητα και θέρμη. Η ψύχρα έχει επικαθίσει στα πράγματα. Πρέπει να σπάσει ο πάγος, να υπάρξουν ροϊκότητες αισθημάτων και υλικών και εντέλει να περάσουμε καλύτερες μέρες. Εκ των πραγμάτων, το άμεσο που εύχομαι στη νεολαιϊστικη φωλιά ιδεών και επιθυμιών, που είναι η Σχολή Καλών Τεχνών, είναι να αλλάξει το κλίμα απελπισίας .
Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό όταν το κλίμα απελπισίας είναι αποτέλεσμα της «εξίσωσης» που πρέπει να «πετύχετε» με έξοδα 1,4 εκ. και έσοδα 880 χιλ. ευρώ; Δεν είναι εύκολο να κλείσεις τη σχολή, παρόλο που το πραγματολογικό δεδομένο σού λέει να κλείσεις τη σχολή!
Δεν αντιλέγω. Αλλά πώς σκοπεύετε να επιβιώσετε; Με εκπτώσεις, με ακρωτηριασμούς; Πόσους μπορείτε να κάνετε; Είναι δεδομένο ότι προχωρούμε με εκπτώσεις, με υπερβάσεις ωραρίων. Είμαστε ηρωϊκοί.
Υπολειτουργείτε; Όχι. Στο δίλημμα «κλείνεις ή όχι τη σχολή» τι κάνουμε; Προσπαθούμε να αναπληρώσουμε το κενό στις εργατοώρες με υπερεργασίες. Αυτό, δυστυχώς, δημιουργεί κουρασμένα παλικάρια. Δεν είναι μόνο οι καθηγητές, υπάρχει μεγάλη έλλειψη και στο διοικητικό προσωπικό. Η Καλών Τεχνών σε συμβολικό πεδίο έχει αναλάβει να αναφέρεται στη δημιουργικότητα της κοινωνίας. Εμείς θέλουμε να διασώσουμε αυτό το δημιουργικό πρόταγμα. Αυτό δεν γίνεται χωρίς λεφτά. Επειδή έχουμε χάσει το 75 %, γίνεται με τα στοιχειώδη. Συνεχίζουμε με εθελοντισμούς. ‘Ολοι βρισκόμαστε μέσα στη σχολή 20 ώρες το 24ωρο, αλλά δεν είναι κατανάγκη καλό. Το άλλο δράμα είναι οι φοιτητές. Το γεγονός ότι κάποιοι από αυτούς για να ζήσουν πρέπει να εργαστούν, δημιουργεί σπουδαστές δυο ταχυτήτων. Βλέπεις εργαστήρια αδειανά, όχι επειδή δεν θέλουν τα παιδιά να έρθουν.
Η προσέλευση σε τι ποσοστό είναι μειωμένη; 50%.
Μπορούσε ούτως ή άλλως να «σηκώσει» τον αριθμό των φοιτητών της η σχολή; Το Πολυτεχνείο, για τον ίδιο λόγο, είναι έτοιμο να «σκάσει». Από το ‘93 και μετά ιδρύθηκαν οι Καλών Τεχνών στη Θεσσαλονίκη, στη Φλώρινα και στα Γιάννενα. Είναι σαν υποκαταστήματα της κεντρικής σχολής. Από το φούρνο στην…κατάψυξη. Το ζήτημα ήταν πολιτικό. Δεν νομίζω ότι η Ελλάδα μπορεί να σηκώσει τόσες σχολές Καλών Τεχνών. Στο μεταξύ, χρόνο με το χρόνο αυξάνεται ο αριθμός των εισακτέων με το άδικο σύστημα να δίνεις για φιλόλογος και να καταλήγεις θεωρητικός της τέχνης, χωρίς να δίνεις τις εξετάσεις που δίνουν οι παθιασμένοι καλλιτέχνες, αυτοί που αποφασίζουν στα 18 να γίνουν καλλοτεχνίτες. Και, για να το πετύχουν, μπορεί να δώσουν και 2 και 3 φορές εισαγωγικές. Αλλά υπολογίστε: είναι 1300 οι καλλοτεχνίτες κατά έτος. Το πρόβλημα είναι τεράστιο διότι χρειάζεται διπλάσιο διδακτικό προσωπικό.
Το επίπεδο της Καλών Τεχνών έχει ες εκ τούτου πέσει; Τίποτα δεν γίνεται ατιμώρητα, αν και γίνεται αναπληρωματικά. Η σχολή βρίσκεται στα πλαίσια μιας κοινωνίας που μαστίζεται. Υποκείμεθα στις κεντρικές πολιτικές. Κι όλα αυτά τα χρόνια βεβαίως το Πανεπιστήμιο κακολογήθηκε.
Από ποιον; Από τις μνημονιακές κυβερνήσεις. ‘Εφτασαν μέχρι του σημείου να πουν ότι είναι άντρο υπόθαλψης εγκληματιών. Ακούστηκε στη Βουλή ότι βρίσκονται στο Πανεπιστήμιο τρομοκράτες. Κι όλα αυτά έγιναν για να επιβληθεί εντέλει η ισοπεδωτική Παιδεία που είχαν στο μυαλό τους. Πρέπει να αγωνιστούμε για τη δημιουργία μιας κοινότητας υπεράσπισης της δημιουργικότητας. Η τέχνη είναι το αντίδοτο της κρίσης. Βεβαίως, η τέχνη δεν είναι ένα καθαρό στοιχείο που κάνει κριτική. Εντάσσεται και στις προθέσεις του οικείου συστήματος. Την τέχνη μπορεί, ρομαντικά και αριστερά, να τη βλέπουμε ως καταφυγή, αλλά στο Νεοφιλελευθερισμό, μέσα από τις αγορές και τα μπλόκα εξουσίας, παίζει το ρόλο της θεραπαινίδος. Ο αγώνας, που είναι μέγιστος πολιτικός, είναι να καταφέρει μια κοινότητα ανθρώπων να αποτρέψει αυτή την κοινωνική και συμβολική ήττα που διαπιστώνω στα παιδιά μας. Οι πιο ευαίσθητοι και ψυλλιασμένοι νέοι επιλέγουν χώρους ανταρσίας. Αυτό υποδηλώνει υγεία. Οι υπόλοιποι τα φορτώνουν όλα στην αισθητική.
Δεν μου απαντήσατε όμως. Πρακτικά, πώς θα επιβιώσετε χωρίς το βασικό «καύσιμο»; Ο λογαριασμός, παρόλους τους εθελοντισμούς, δεν βγαίνει; Υπάρχει η δυνατότητα με τις μικρότερες δυνάμεις να πετύχεις μεγάλες νίκες; Γίνεται, παρόλη την έλλειψη υλικών, να βρεθεί μια Μήτις που να κάνει τα πέντε δέκα; Ψάχνω να βρω τέτοιου είδους ενέργειες και αποθέματα που θα αναπληρώσουν εν μέρει την έλλειψη. Πρέπει να βρεθούν έξυπνοι τρόποι κι αντοχές. Μιλάμε για τη στοιχειώδη λειτουργία. Με ψωμί και με τυρί! Δεν είναι η πρωτη φορά που η σχολή κρατιέται ανοιχτή. Και το ‘40 βρήκαν ένα τρόπο. Είναι θέμα εξυπνάδας και απαντοχής. Σε αυτές τις συνθήκες ψάχνεις πανταχόθεν λύσεις. Θα ζητήσουμε και από τους ιδιώτες στήριξη. Όχι ελεημοσύνη. Χτες είδαμε τον Νίκο Ξυδάκη. Ξεκινάμε όμως σειρά επαφών και με φιλότεχνους, με συλλέκτες. Ζητάμε στήριξη από οποιοδήποτε χώρο. Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο οφείλει να έχει δημόσια σχέση με τους δημόσιους ανθρώπους. Αρα, καθήκον όλων είναι να αφήσουμε ανοικτή τη δημόσια σφαίρα, το δούναι και λαβείν. Χρειάζεται ένα νέο αίσθημα στήριξης. Αυτο θα καλλιεργήσουμε, την ψυχολογική τόνωση. Μεγάλα παιδιά είμαστε, ξέρουμε, φέρουμε τις ήττες μέσα μας, τις δυσκολίες της νεοελληνικής κοινωνίας. Αλλά ποιος δεν έχει καταλάβει ότι τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία είναι αντιφατικά στοιχεία που μέσα από μια δημοκρατική διευθέτηση πρέπει να βρουν την οντολογία τους.
Τι εννοείτε; Ποιος δεν θα’θελε ένα υπουργείο Πολιτισμού το οποίο θα θέσει σε δεύτερη μοίρα τους ιδιώτες; Είμαι υπέρ ενός κράτους δικαίου- διαιτητή, ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με διαιτητική στάση, που δεν κάνει παιχνίδι με τους ιδιώτες. Ζουμε αυτό το μεταδημοκρατικό ιδίωμα, όπου η πολιτική εξοβελίζεται για να επικρατήσουν άλλες τάσεις. Κι αυτό που διαπιστώνω είναι ότι η πολιτική των πολιτών είναι η μόνη ελπίδα. Ούτε τους Κομμουνισμούς του μέλλοντος περιμένω, ούτε τις Δεύτερες Παρουσίες. Ελπίζω μόνο όσο είμαστε ενεργοί και παρόντες. Εμείς! Γιατί έχουμε υποστεί αυτή την ακηδία ως κοινωνία.
Στην πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που διοχετεύει τα αποθεματικά σας σε λογαριασμό κοινής διαχείρισης της Τράπεζας της Ελλάδας οι περισσότεροι πρυτάνεις αντιδρούν.Εσεις; Παίρνουν τα αποθεματικά, αλλά κι αυτά υπό όρους. Τα ΕΛΚΕ (Ειδικός Λογαριασμός Κονδυλίων Ερευνας) δεν τα αγγίζουν.
Το υπό όρους τι σημαίνει; Ανά πάσα στιγμή μπορούμε να πάρουμε τα χρήματα για άμεσες ανάγκες μας.
Εκλεγήκατε πρόσφατα με το νόμο Διαμαντοπούλου. Παλαιότερα, εξαιτίας του ίδιου νόμου, είχατε παραιτηθεί από αντιπρύτανης. Παραιτήθηκα, επί πρυτανείας Χαρβαλιά, γιατί ο νόμος 4009 μας «πέταξε», κι από εκλεγμένους αναπληρωτές πρυτάνεις μας έκανε αναπληρωτές πρυτάνεων. Πράγμα που σημαίνει ότι οποιοσδήποτε πρύτανης μπορεί να μας διορίζει και να μας καταργεί. Κανονικά εκλεγόμασταν από 500 άτομα.
Ο νέος νόμος που, καταργώντας το νόμο Διαμαντοπούλου, περνά το υπουργείο Παιδείας καρατομεί όλους τους πρυτάνεις. Αποδέχεστε την καρατόμησή σας; Παρότι εξελέγησα με το νόμο Διαμαντοπούλου και παρότι τα προϊόντα του είναι νόμιμα, παραμένω πολέμιός του –επειδή, άλλωστε, είναι νόμιμα, οι πρυτάνεις στο Πολυτεχνείο, στο Καποδιστριακό και στο Αριστοτέλειο θέτουν ζητήματα νομιμότητας . Ο νέος νόμος θα αλλάξει το πλαίσιο των πρυτανικών αρχών και των οργάνων διοίκησης, αλλάζει τον τρόπο εκλογών και είναι ανατροπή των βασικών ιδεών του νόμου Διαμαντοπούλου με τα συμβούλια- αντιδημοκρατικά μορφώματα -αποδείχτηκαν χώρος ελέγχου .Ο νόμος Διαμαντοπούλου προϋπόθετε να γίνεται μια προεπιλογή πριν τις εκλογές. Αυτό δεν είναι δημοκρατικό! Δεν γίνεται πουθενά στον κόσμο. Ο νόμος 4009 έχει καταστρέψει τα Πανεπιστήμια, έχει διαλύσει τα Πανεπιστήμια και έχει δημιουργήσει χάος και διάσταση μεταξύ διδασκόντων και φοιτητών. Εχουν βγει πολλοί ενδιαφέροντες καθηγητές με σύνταξη, ενώ λείπει κι η νέα γενιά καλλιτεχνών, κάτω των 45 ετών. Υπάρχει κάτι που δεν αναπληρώνεται: η σχέση των σπουδαστών με τους νέους καθηγητές. Με το νέο νόμο, που θεωρώ ότι βάζει τα πράγματα στη θέση τους και είναι πιο κοντά στο νόμο Γιαννάκου, το εκλογικό σώμα θα είναι μεγαλύτερο και πιο αντιπροσωπευτικό. Προβλέπεται και η συμμετοχή των φοιτητών στα συμβούλια. Είναι υποκρισία να ονομάζεις πολίτες τους φοιτητές, να θέλεις να ψηφίζουν τον Παπανδρέου, και από την άλλη να μην τους επιτρέπεις να εκλέξουν τα όργανά τους.
Συμφωνείτε με το νέο νόμο. Επομένως, σε αντίθεση με τους πρυτάνεις που θέτουν ζητήματα νομιμότητας, δέχεστε να παραιτηθείτε; Ναι. Ο ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα που είναι η σημερινή κυβέρνηση, έχει δικαίωμα να θέτει ζητήματα ριζοσπαστικοποίησης. Από την άλλη, στο χώρο του Πανεπιστημίου αντιλαμβάνομαι μια βιαιότητα που διακρίνουν συνάδελφοι, οι οποίοι εκλέχθηκαν νομίμως και δεν τους επιτρέπεται να κάνουν την τετραετία τους. Μάς έχουν δώσει χρόνο μέχρι τις 1/7 του 2016 για να κάνουμε εκλογές. Το πρόβλημα είναι στα 5 Πανεπιστήμια που πρέπει μέχρι τον Ιούνιο να γίνουν εκλογές. Αναρωτιόμαστε με ποιο νόμο θα γίνουν;
Έχετε επεξεργαστεί καθόλου τον τρόπο που η νέα βιβλιοθήκη σας, παρότι δεν υπάρχει ρευστό ούτε για τον εξοπλισμό ούτε για τα λειτουργικά της έξοδα, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί; Βρισκόμαστε σε συμφωνία με το Ίδρυμα Νιάρχος. Είναι σχεδόν κλεισμένη η παροχή 400.000€.
Αρχές φθινοπώρου του 2014 το όνομα της Καλών Τεχνών συνδέθηκε με οικονομικά και σεξουαλικά σκάνδαλα, μέσω της διακίνησης ανώνυμων επιστολών. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την αναστάτωση και, ταυτόχρονα, την παραίτηση Σπηλιόπουλου; Κάθε φτωχός και η μοίρα του, κακά τα ψέματα. Πίσω από τα οποιαδήποτε αντιθετικά αισθήματα υπάρχουν η ανέχεια κι η ανεπάρκεια. Οπότε τα προβλήματα ξεκινάνε από τις διάφορες θεάσεις που έχει ο καθένας μας. Μέσα στη σχολή, που είναι ένα πεδίο κριτικής ανταγωνιστικό, εκφράζονται οι χαρακτήρες και τα συμφέροντα.
Ποια συμφέροντα οδήγησαν στη διακίνηση των επιστολών; Συνδέεται με την παραίτηση Μ.Σπηλιόπουλου; Δεν θέλω να αναμοχλεύω πράγματα, όχι γιατί τα θεωρώ ασήμαντα, αλλά γιατί ζούμε σε μια στιγμή θεραπείας και επούλωσης.
Υπεκφεύγετε. Δεν θέλω να καλύψω πράγματα, γιατί χύθηκε αίμα, γράφτηκαν συκοφαντικά γράμματα και συνειδήσεις λερώθηκαν. Ζητήσαμε κάθαρση. Είχαμε ζητήσει μια ΕΔΕ, αλλά οι συνάδελφοι δεν συμφωνούσαν.
Ο λόγος; Γιατί είμαστε συνάδελφοι πάνω απ’ όλα και όταν τα πράγματα καταλαγιάζουν προκύπτουν γλυκά αισθήματα.
Η κάθαρση αποτράπηκε εντέλει; Το πρώτο πράγμα που έκανα, αναλαμβάνοντας πρύτανης, ήταν να απευθυνθώ στην προϊούσα Αρχή, το υπουργείο Παιδείας για τις διαδικασίες ελέγχου. Γιατί τρώθηκε από αυτή την ιστορία το κύρος μας, κάτι που διαπιστώνουμε και στις επαφές μας με ιδιωτικούς και δημόσιους χώρους. Αυτή τη στιγμή έχουμε στα χέρια μας μια επιστολή από τις νομικές υπηρεσίες του υπουργείου που δηλώνει ότι καλώς συστήθηκε η εταιρεία. Απευθυνθήκαμε και στον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λ.Ρακιντζή.
Τι αποφάνθηκε; Ότι δεν υπάρχει στοιχείο απάτης στη σύσταση εταιρείας . Το «μέτωπο», δηλαδή, που δημιούργησε και ο Μάριος Σπηλιόπουλος κατέρρευσε και δικαιώθηκε κι ο Χαρβαλιάς, που τον ενέπλεξε στο σκάνδαλο.