Ο κάτω όροφος studio και από πάνω σπίτι. Στο Πέραμα. Αφίσες, σκίτσα, δίσκοι, μηχανήματα, βιβλία και παιδικά παιχνίδια. Η Sadahzinia (των Active Member), η κατά κόσμο Γιολάντα Τσιαμπόκαλου, υποδέχεται την Popaganda στο καταφύγιό της, κάπου ανάμεσα στους απαιτητικούς ρόλους της καθημερινότητάς της. «Να παραδώσω στον εκδότη μου το τελευταίο παιδικό μου παραμύθι, να διαβάσω την κόρη μου, να ταΐσω τον γιο μου, να ηχογραφήσω το Κάρπιμο», όπως τιτλοφορείται ο έβδομος κατά σειρά προσωπικός της δίσκο που μόλις κυκλοφόρησε και τον οποίο θα παρουσιάσει ζωντανά στην Αθήνα στις 22 Απριλίου (Piraeus 117 Academy).
Αλλά με την Γιολάντα, όποια κι αν είναι η αφορμή δεν μπορείς με τίποτα να μιλήσεις για ένα μόνο θέμα: Οι σπουδές της, τα πρώτα στιχάκια, τα παραμύθια, οι Active Member ως αρχή και τέλος, ο Μιχάλης, τα παιδιά, το σχολείο, το Πέραμα.
Κερδισμένοι απ’ την μετάφραση
Με το που τελείωσα το σχολείο πέρασα αγγλική φιλολογία. Την σχολή την αγάπησα και πήρα το πτυχίο μου, αλλά παράλληλα γνώρισα τον Μιχάλη και ξεκίνησε για μένα το κεφάλαιο μουσική. Οπότε δεν μπορώ να σου πω ότι θυμάμαι και πολλά από την φοιτητική μου ζωή, γιατί συνέπιπτε με την καλλιτεχνική μου. Την αγγλική φιλολογία όμως την αγαπούσα γιατί μου άρεσε και ακόμη μου αρέσει να μεταφράζω. Με αυτό το κριτήριο διάλεξα την σχολή.
Για εμένα ένα σημαντικό σημείο στην ζωή μου είναι η κατανόηση, να καταλαβαίνω τι θέλει να πει ο άλλος. Επομένως, στα αγγλόφωνα αναγνώσματά μου έπρεπε να είμαι σε θέση να μπορώ να μεταφράσω και άρα να καταλάβω. Παράλληλα με τα πρώτα χρόνια ως φοιτήτρια ξεκίνησα να γράφω πρώτα στίχους και μετά παραμύθια.
Μου αρέσει πάρα πολύ να κάθομαι και να ακούω ιστορίες, από παππούδες, γιαγιάδες, θείους, ακόμα και από ανθρώπους που έχω μόλις γνωρίσει. Είναι ο δικός μου ιδανικός τρόπος για να καταλάβω τον κόσμο γύρω μου. Όπως καταλαβαίνεις έτσι δένει και η αγάπη μου για τις ξένες γλώσσες. Σε βοηθάνε να ακούσεις όλο και πιο πολλές ιστορίες. Οι λέξεις και οι ήχοι που κάθε λαός χρησιμοποιεί για να περιγράψει κάτι. Να το κάνει ζωντανό και να το μεταφέρει.
Απ’ τον Βύρωνα στο Πέραμα
Το Πέραμα είναι επιλογή μας. Πλέον, το έχω ζήσει και εγώ πάρα πολύ. Είναι που με τον Μιχάλη είμαστε χρόνια μαζί. Μπορεί τώρα να έχει αλλάξει αρκετά, όπως όλα άλλωστε, αλλά παραμένει ακόμα γειτονιά. Θυμάμαι όταν πρωτοήρθα εδώ μου έκανε μεγάλη εντύπωση ότι ενώ πήγαινα να κάνω την πιο απλή δουλειά, ένιωθα και ακόμα νιώθω ότι πρέπει να προσέχω πάρα πολύ το πώς θα πρέπει να εκφραστώ και να μιλήσω στον κόσμο. Και το λέω αυτό με την έννοια ότι όλο και από κάποια μεριά θα είναι γνωστός. Θα ξέρει τον Μιχάλη ή την οικογένειά του. Από την γειτονιά και το Πέραμα όχι απαραίτητα από τους Active Member. Το περίεργο είναι ότι και εγώ σε γειτονιά μεγάλωσα, στον Βύρωνα. Αλλά αυτό εδώ του Περάματος, νομίζω ότι δεν το είχε. Μ’ αρέσει, λοιπόν, που το έχω ζήσει το Πέραμα, από σχετικά παλιά, και μου αρέσει και να ακούω ιστορίες για το πώς ήταν πριν να το γνωρίσω εγώ. Να μου μιλάνε για τα γλέντια που κάνανε, για τα δέντρα και τα πεύκα που ήταν εδώ παλιά και δεν σε άφηναν να δεις τον ουρανό. Γλέντια, χορούς στους δρόμους, φαγητό στην εξοχή. Το Πέραμα ήταν κάποτε εξοχή… Ευτυχώς, η οικογένεια του Μιχάλη με κάθε ευκαιρία έβγαζε πολλές φωτογραφίες. Πραγματικά πολλές.
Φυσικά έχει και το Πέραμα πράγματα που δεν μου αρέσουν. Έχω δει αμέτρητες πολυκατοικίες να σηκώνονται. Σιγά σιγά κρύφτηκε η θάλασσα. Αυτό είναι κάτι που με λυπεί πραγματικά. Ίσως θα μπορούσε να ήταν μια από τις ομορφότερες περιοχές της Αττικής. Άμα το δεις από πάνω αμφιθεατρικά θα μπορούσε πραγματικά να είναι προσανατολισμένο να κοιτάει την θάλασσα. Τώρα εδώ που είμαστε δεν έχω καν την αίσθηση ότι είμαστε κοντά στην θάλασσα. Μόνο από το κλίμα το καταλαβαίνουμε πλέον. Πρέπει να ανεβείς στην ταράτσα για να την δεις. Ή μάλλον καλύτερα στις ταράτσες των οκταόροφων που σηκώθηκαν.
Η Sadahzinia γίνεται Active Member
Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή δεν ένιωθα έτοιμη να μπω στο γκρουπ. Μπορώ να σου πω ότι είχα πρόταση από το 1995, αλλά δεν ήθελα. Τώρα βέβαια το να γράφεις στίχους όταν έχεις δίπλα σου έναν στιχουργό όπως ο Μιχάλης είναι μια πολύ μεγάλη κουβέντα, αλλά εκείνος επέμενε. Του είχα όμως ξεκαθαρίσει ότι δεν ήθελα να βιαστώ. Το θεωρούσα κάτι πολύ μεγάλο για μένα το να γίνω Active Member, ενώ είχα μόλις ξεκινήσει δειλά δειλά να γράφω κάποια τραγούδια. Ήθελα να το ζήσω αλλιώς. Έτσι, φτάσαμε στο να νιώσω επίσημα μέλος των Active το 2002 που βγήκε η «Fiera».
Όλα αυτά τα χρόνια τους ακολουθούσα παντού. Στις συναυλίες πολλές φορές έπαιζα κρουστά ή πλήκτρα – όχι σπουδαία πράγματα – ή έγραφα στίχους. Επίσης, ήμουν συνέχεια στο studio. Μιλάμε για αμέτρητες ώρες. Ήταν και στην ευθεία από το Πανεπιστήμιο μου και έβρισκα τα παιδιά στο «Horizon» στο Παγκράτι. Προσπαθούσα να μάθω και ορισμένα τεχνικά θέματα. Ξεφύλλιζα περιοδικά που κυκλοφορούσαν τότε και ο Μιχάλης ακόμα τα αγοράζει. «Πώς να κάνεις τον ήχο να ακούγεται έτσι, και πώς να κάνεις αυτό το κόλπο και τέτοια». Κράταγα σημειώσεις, διάβαζα, και ως μικρότερη με το καθαρό μυαλό της ηλικίας καταλάβαινα πολλά πράγματα που τώρα μου φαίνονται ένας άλλος μακρινός κόσμος. Η αλήθεια είναι ότι με τα χρόνια αφιερώθηκα όλο και περισσότερο στον στίχο.
Μετά θυμάμαι ξεκίνησαν και οι ηχογραφήσεις στο εξωτερικό. Από το 2001, «Τον καιρό του Αλλόκοτου Φόβου» θυμάμαι ότι τα παιδιά ηχογραφούν τους δίσκους τους εκτός Ελλάδας. Το «Φυσάει Κόντρα» γράφτηκε στο Λονδίνο. Θυμάμαι ακόμα την φάση που το βάλαμε να ακουστεί για πρώτη φορά. Στο Camden Town, σε κάτι βαρύθυμους τύπους με ράστα που δε τους έπαιρνες κουβέντα, που είχαν στημένα υπαίθρια μαγαζιά με κασέτες και CD – άπειρα παρόμοια σε γειτονιές του κέντρου, τότε τουλάχιστον. Το δώσαμε λοιπόν σε αυτούς να το βάλουν να παίζει και θυμάμαι παρόλη τη σοβαρότητά τους – που δεν αφήνει περιθώρια για κουβέντα, το βάλανε τέρμα, πραγματικά πολύ δυνατά και παρότι δεν καταλάβαιναν τον στίχο, γουστάρανε. Αυτή ήταν η πρώτη του φορά που παίχτηκε εκτός studio.
Οι Active Member αισίως ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους πριν λίγο καιρό. Νομίζω λίγο περισσότερο το ήθελε ο Μιχάλης, αυτή είναι η αλήθεια. Αυτός έχει και τον πρώτο λόγο σε αυτό το συγκρότημα. Από καιρό νομίζω ότι το είχε ανάγκη. Εγώ προσωπικά το άκουγα στους στίχους του εδώ και χρόνια να σιγοβράζει. Καμιά φορά μπορεί να μαγκωνόταν να μου το πει ξεκάθαρα, όμως τολμώ να πω ότι το ένιωθα και παρόλο που ήθελα να βρω τρόπο να το αποφύγω, δεν προσπάθησα να το αναβάλλω. Με συγκλόνισε το γεγονός ότι συμφώνησα μαζί του στο τέλος, γιατί είναι κάτι που σημάδεψε την ζωή μου από την εφηβεία μου. Θεωρώ ότι είχαμε ακόμα πράγματα να πούμε, άλλωστε αυτό συνεχίσαμε να κάνουμε και μέσα από άλλα projects, και επιπλέον η δύσβατη και αλλόκοτη καθημερινότητα πάντα θα είχε θέματα για τους Active Member.
Το τελευταίο μας album «Cosmos Alivas» σημαίνει πολλά από τον τίτλο, το εξώφυλλο του Καταγά, τους στίχους και πόσο μάλλον από το γεγονός ότι και αυτό κυκλοφόρησε μόνο σε βινύλιο όπως άλλωστε και η «Διαμαρτυρία», το πρώτο album των Active. Υπάρχουν αφημένα σημάδια και χνάρια στα τραγούδια μας και στη δισκογραφία που ίσως να άξιζε πραγματικά τον κόπο κάποιος να τα μελετήσει τώρα που το ταξίδι αυτό ολοκληρώθηκε. Όσο οι Active Member ήταν ενεργό συγκρότημα δεν υπήρχε χρόνος για πισωγυρίσματα και τέτοιους είδους μελέτες. Μας κυνηγούσε το αύριο. Πράγμα που γίνεται ακόμα εννοείται, αλλά πλέον είμαστε ο B.D.Foxmoor των Active Member και η Sadahzinia των Active Member.
Δεν σου κρύβω ότι μου λείπουν ήδη πολύ. Γιατί για μένα η μεγάλη χαρά είναι η συναυλία και το να τραγουδήσω ή να ακούσω κάποια τραγούδια ζωντανά. Συνειδητοποιώ, λοιπόν, σιγά σιγά ότι πολλά από τα τραγούδια που παίχτηκαν στις 7 Νοέμβρη ήταν για τελευταία φορά. Αλήθεια στο λέω δεν τα έχω χορτάσει ακόμα. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι θα αρχίσουμε τις εκπτώσεις σε αυτό που έχουμε αποφασίσει. Απλώς, θέλω να μοιραστώ ότι πραγματικά και για εμάς τους ίδιους η απόλαυση είναι όταν τα τραγούδια μας τα παίζουμε ζωντανά. Στο studio δεν τα πολυπαιδεύουμε τα πράγματα. Στα live μας παιδεύεται, διαμορφώνεται και παίρνει μια πιο ολοκληρωμένη μορφή το τραγούδι. Αλλάζει. Ζυμώνεται και αποκτά ή όχι διαχρονικότητα. Άλλωστε στο σπίτι ποτέ δεν ακούγαμε τα cd μας. Κυκλοφορούσαν και τέλος. Προχωράγαμε στο επόμενο. Μόνο τώρα που μεγαλώνουν τα παιδιά μας και ζητάνε να τα ακούσουν τους βάζουμε τα τραγούδια μας και τα ακούμε και εμείς. Αλλιώς ποτέ.
Είμαι χαρούμενη που κάποια τραγούδια – από εκείνα που ζυμώθηκαν στα live – όπως «Το Σκιάχτρο» θα συνεχίσω να τα λέω. Είναι σε δίσκο Sadahzinia. Άλλωστε το «Σκιάχτρο» έχει για όλους αυτούς τους λόγους μια ιδιαίτερη σημασία. Πάντα προς το τέλος εκεί που συμβαίνουν οι πραγματικά δυνατές στιγμές μιας συναυλίας. Κι ο κόσμος απλά σηκώνει τα χέρια κι αγκαλιάζει το διπλανό του. Σπουδαίο αυτό… Κι ανίκητο. Είχε πρωτοσυμβεί πριν πολλά χρόνια στο Ρόδον, το ιστορικό club, με το τραγούδι «Μη νοιαστεί κανείς» που επίσης το λέγαμε πάντα στο τέλος… Όταν σηκώσαμε το βλέμμα και αντικρύσαμε τον κόσμο αγκαλιασμένο, θυμάμαι ότι μας κοπήκανε το πόδια και με δυσκολία μπορέσαμε να τραγουδήσουμε από τη συγκίνηση. Τουλάχιστον από την μεριά μας είναι πολύ ξεκάθαρο αυτό.
Ο Μιχάλης θα κρατήσει την απόφασή του. Ξέρεις όλοι μπορεί να λένε «έλα μωρέ κάποια στιγμή θα τα ξαναπεί». Και εγώ σε κάθε συναυλία της τελευταίας περιοδείας έλεγα απ’ το μικρόφωνο «είναι για τελευταία φορά» και θυμάμαι ότι αισθανόμουν πως ο κόσμος δεν μπορούσε να το συνειδητοποιήσει. Από την άλλη, δεν θέλω να περάσει στο άλλο άκρο και αν κάποια στιγμή επειδή το έχει πει και μόνο να μην το ξανακάνει. Δηλαδή, ως Γιολάντα θέλω να τον αισθάνομαι ελεύθερο – όπως ξέρω ότι νιώθει τώρα – και αν έχει την ανάγκη να τα ξανατραγουδήσει στο μέλλον, να το κάνει. Ας μην κλείνουμε τον εαυτό μας σε φυλακές.
Κάποιες φορές δεν μπορείς να προχωρήσεις αν αφήσεις τα παλιά να τριγυρνάνε δίπλα σου. Θα πεις το «Φυσάει Κόντρα», που εγώ ακόμα δεν το έχω χορτάσει, 100 και 200 φορές. Θα γράψεις όμως ξανά κάτι τόσο καλό αν δεν το αφήσεις να φύγει; Δεν απαρνιόμαστε τα τραγούδια μας. Κάνουμε χώρο για τα επόμενα.
Καλλιτεχνικά όμως δεν χωρίσαμε. Εμένα, δεν με ενδιαφέρει να λειτουργήσω μουσικά χωρίς την γνώμη και την φροντίδα του. Έτσι έχω μάθει και έτσι θέλω να λειτουργώ. Μπορώ να δοκιμάσω καινούργια πράγματα, αλλά έχω και την ανάγκη να τον έχω δίπλα μου. Στο «Κάρπιμο» έχει κάνει την παραγωγή. Άρα, δεν έχει κανένα νόημα να λέμε ότι χωρίσαμε καλλιτεχνικά. Είναι πάντα καθοριστική η συμμετοχή του. Με οδηγεί σωστά. Κι ας έχουμε τις έντονες κόντρες μας. Οι παρεμβάσεις του και οι ιδέες του, τόσο αισθητικά όσο και μουσικά, είναι πάντα καίριες και χρειαζούμενες. Τον ευγνωμονώ και τον εμπιστεύομαι.
Η Σχέση με τον Κόσμο
Πάντα είχαμε μια πολύ προσωπική επαφή με τον κόσμο. Στον δρόμο, στα παρασκήνια, παντού. Η σχέση μας με τον κόσμο έχει όμως περάσει και από πολλές φάσεις. Υπάρχουν όλες αυτές οι μικρές ανθρώπινες ιστορίες πίσω από τον καθένα μας. Πίσω από το κάθε τραγούδι. Ο κόσμος έχει μοιραστεί μαζί μας πολλά πράγματα. Από την άλλη δεν σου κρύβω ότι υπάρχουν και στιγμές που έχω απογοητευτεί πολύ. Αυτό γίνεται όταν ανοίγεις την καρδιά σου και δεν κρατάς λίγο αβάντα. Ας πούμε πριν το Outro φάνηκε πόσο υπόγεια και γρήγορα κινείται το σύστημα και φυσικά πόσο εύκολα, ακόμα κι αδόλωτα, είναι πρόθυμοι κάποιοι να εκμηδενίσουν πρόσωπα και καταστάσεις. Αυτό που είχε γίνει με την συνέντευξη σε εσένα, με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, με την «αισθητική» – λέξη που χρησιμοποιεί έτσι κι αλλιώς πολύ συχνά και ορθώς, για όποιον κάνει τον κόπο να το ψάξει – και άλλα απίθανα, και την επίθεση που δέχτηκε, τον είχε ενοχλήσει πολύ.
Στο τέλος, «που είναι όλη η μαγεία» θυμάσαι και στραγγίζεις τα καλά. Θυμάμαι, ας πούμε, την βραδιά μετά την τελευταία μας συναυλία που γυρίσαμε στο σπίτι. Πήραμε τόση αγάπη. Χιλιάδες κόσμου, νοιάξιμο, σεβασμός μέσα σε έναν χώρο και σ’ ένα πλήθος που δεν είναι εύκολο να διαχειριστεί κανείς. Κι όμως, όλα κύλησαν άψογα και τους περισσότερους – αυτό το αισθάνθηκα απόλυτα – τους είχε φέρει εκεί στο ΟΑΚΑ από τόσο πολλά διαφορετικά μέρη, μια μικρή ιστορία. Μια μαγική κλωστή που θα τους ενώνει για πάντα με τους Active Member.
Το Κάρπιμο
«Κάρπιμο» γιατί ήταν και ο τίτλος από το τελευταίο τουρ των Active. Είχα πολλά χρόνια να βγάλω δική μου δουλειά, ουσιαστικά από το 2010. Και η αλήθεια είναι ότι από τότε που απέκτησα παιδιά, η παρουσία μου στους Active Member δίσκους είναι λιγότερο έντονη για πρακτικούς λόγους. Αυτός ο δίσκος όμως φτιάχτηκε κυριολεκτικά μέσα σε έναν μήνα. Μου λείπει πάρα πολύς ύπνος. Μπορεί να παραπονιέμαι γι’ αυτό όταν συμβαίνει, αλλά το σκέφτομαι και συνειδητοποιώ ότι έτσι έχει γίνει με όλους τους δίσκους μου. Μέσα σε σύντομα χρονικά διαστήματα, με πίεση, σαν μια ανάσα.
Πάντα είχαμε μια βιάση. Μια ανάγκη να αποτυπώσουμε γρήγορα όλα όσα συνέβαιναν και μας συμβαίνουν. Ίσως έτσι αποκρυσταλλώνονται καλύτερα μέσα μου ή και σ’ αυτόν που το ακούει, οι στιγμές. Το Κάρπιμο, λοιπόν, κουβαλάει τις στιγμές μιας πολύ συγκεκριμένης φάσης δικής μου, αλλά και μιας ιδιαίτερα παράλογης καθημερινότητας από πολιτική, πολιτιστική, οικονομική, κοινωνική άποψη. Το λέω και σ’ έναν μάλλον τοξικό πλην χαρακτηριστικό στίχο: «…τα κέρατά μου λαμβάνω συστημένα…».
Είναι ο έβδομος προσωπικός μου δίσκος γιατί ακόμα και με τους Active Member ο καθένας μας δεν σταμάτησε να κάνει πράγματα ατομικά, πράγματα που ακολουθούσαν έναν παράλληλο δρόμο. Ο Μιχάλης είχε δουλέψει τις μουσικές από το καλοκαίρι και εγώ τις άκουγα για να γράψω πάνω τους. Συνήθως έτσι κάνουμε, αυτή είναι η διαδικασία. Ξεκινάμε από την μουσική και εν συνεχεία χτίζουμε το παιχνίδι με τους στίχους, τις λέξεις, ή ακόμα και τον ήχο που έχει μέσα η κάθε λέξη, όχι μόνο με την νοηματική της πλευρά.
Έχει τραγούδια μέσα ο δίσκος που δυσκολεύτηκα να γράψω, γνωρίζοντας ότι η κατάσταση είναι τόσο δύσκολη που ένα τραγούδι είναι εντελώς αδύναμο ν’ αλλάξει τα πράγματα. Συχνά αναρωτιέμαι πόσο επικίνδυνο μπορεί να γίνει ένα τραγούδι; Εμείς αυτό επιδιώκουμε. Το «Συγνώμη πνίγηκα» από τον καινούριο δίσκο είναι μια ιστορία για το πως προσπαθώ να αντιληφθώ την προσφυγιά, τα όνειρα που ζυγίζονται σε μεγάλα και μικρά, το πόσο ίδια είναι η ζωή μας με ανθρώπους και το πως μπορεί ν’ αλλάξει απ΄ τη μια στιγμή στην άλλη. Κι αυτό πρέπει να μην το ξεχνάμε. Διάβασα λοιπόν κάπου ένα μικρό απόσπασμα από ένα ποίημα κάποιου που πνίγηκε ή κάποιου που έχασε κάποιον στο ταξίδι της προσφυγιάς. Άγνωστες οι λεπτομέρειες. Κι έκατσα και φαντάστηκα πως θα ήταν η ζωή του κάποτε. Έπιασα την ιστορία απ’ την αρχή, από εκεί που η ζωή του κυλά παράλληλα και παρόμοια με τις δικές μας. Υπάρχει ακόμα ένα τραγούδι, το «Τι περιμένω;» . Ένα τραγούδι τοξικό, που προσπαθώ να περιγράψω όλο τον παραλογισμό που ζούμε τον τελευταίο χρόνο στην Ελλάδα, όλον αυτόν τον εφιάλτη…
Αυτή την φορά άργησα πάρα πολύ να μπω στην διαδικασία και να αφιερωθώ σε αυτό. Δικαιολογώ τον εαυτό μου γιατί έχω δύο παιδιά και δεν είναι καθόλου εύκολο. Όταν τα μεγαλώνεις και θες να είσαι πραγματικά εκεί, κοντά τους, σε κάθε τους στιγμή, είναι πολύ δύσκολο μετά να φορέσεις τον μανδύα του καλλιτέχνη. Το να θέλεις να δείξεις σε ένα παιδί τον κόσμο, στον βαθμό που φυσικά μπορείς, μέχρι να φύγει το χέρι του από το δικό σου, είναι εξουθενωτικό. Με ωραίο τρόπο φυσικά και μοναδικό σαν διαδικασία, αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο μετά να γυρίσεις σε μια δημιουργική δουλειά. Φυσικά δεν είναι μόνο τα παιδιά. Σκέψου, όλη αυτή την καθημερινότητα, τις δουλειές, την οργάνωση που θέλει ένα σπίτι. Όλα όσα έχουν να αντιμετωπίσουν κάθε μέρα οι περισσότεροι άνθρωποι και ακόμα περισσότερο οι γυναίκες.
Ταυτόχρονα προσπαθώ να οργανώσω και όλα αυτά που έχουν γίνει τόσα χρόνια. Ένα αρχείο κυριολεκτικά τεράστιο. Δίσκοι, βινύλια, jam, συναυλίες, θέατρο, ντοκιμαντέρ, ταινίες, συζητήσεις με κόσμο. Πολύ όμορφα πράγματα. Όσο ανοίγω το αρχείο, τόσο θυμάμαι. Ας πούμε τα τουρ που είχε κάνει ο Μιχάλης, «τα Ονειρολόγια Μοτοσυκλέτας», που γύρναγε σε διάφορες μικρές παρέες σε όλη την Ελλάδα. Τον περιμένανε σε σχολεία, σε πανεπιστήμια, σε καπηλειά…και πήγαινε να δει με την μηχανή του την φάση της κάθε παρέας. Όλο αυτό θέλει πολύ συντονισμό. Και είναι και αυτό μια από τις βασικές απασχολήσεις μου. Μακάρι, στην εποχή μας να μπορούσαμε να ξεχάσουμε τον χρόνο, θα είμασταν ευτυχείς. Μακάρι να αντέχαμε να μην τον υπολογίζουμε.
Πες μου ένα παραμύθι…
Η σχέση μου με τα παραμύθια ξεκίνησε από αυτή του ακροατή. Άκουγα με τις ώρες ιστορίες και αφηγήσεις. Στην αρχή δεν έγραφα παραμύθια, αλλά μόνο στίχους. Ο Μιχάλης με έσπρωξε στο γράψιμο των παραμυθιών. Επειδή εγώ είμαι ούτως ή άλλως πιο πολύ του να γράφω από το να μιλάω, γύρισε κάποτε και μου είπε «αφού βγαίνει ένα αλληγορικό, ένα παραμυθένιο στοιχείο στα τραγούδια σου, γιατί να μην γράψεις και δικά σου παραμύθια από το να μεταφράζεις άλλων μόνο;». Έτσι, άρχισα να γράφω.
Συνολικά έχω εκδώσει δέκα δικά μου παραμύθια μαζί με κάποιες μεταφράσεις. Επίσης, έγραφα για χρόνια στους «Ερευνητές», μια παιδική εφημερίδα, και σε ένα περιοδικό για παιδαγωγούς των εκδόσεων Δίπτυχο, το «Σύγχρονο Νηπιαγωγείο». Έγραφα εκεί είτε κάποια θεατρικά έργα για παιδιά, ή κάποια παραμύθια που τα χρησιμοποιούσαν μέσα στην τάξη. Τα θεωρώ παιδιά μου αυτά τα παραμύθια και αλήθεια δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω ποιο από αυτά αγαπώ περισσότερο. Συνήθως λέω με χαρακτηριστική ευκολία όταν με ρωτάνε «το επόμενο». Όμως όσο πιο πολύ το σκέφτομαι τόσο καταλήγω ότι αγαπάω πάρα πολύ το «Ο Κύριος Αλφάλφα». Το συγκεκριμένο παραμύθι έχει εξαντληθεί, δεν ξέρω πότε και εάν θα ξαναβγεί. Είναι ένα από τα πρώτα βιβλία μου, η ιστορία ενός ακροβάτη που μιλάει μόνο με λέξεις που αρχίζουν από «Α». Είναι ένα βιβλίο που το αγαπώ γιατί μαζί του έχω ταξιδέψει πάρα πολύ. Μαζί με μια θεατροπαιδαγωγό, την Εύη Σταθακοπούλου, γυρνάγαμε σχολεία, πλατείες, βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες, παιδικά φεστιβάλ, και κάναμε ένα αυτοσχέδιο θεατρικό. Ντυνόμασταν με κουρέλια, στήναμε κάτι σαν σκηνή. Από το τίποτα. Έχω πάρει πολύ μεγάλη χαρά από αυτό. Κάθε φορά ήταν τελείως διαφορετική. Αυτό που κάναμε τότε δεν ξέραμε καν ότι είναι αυτό που τα τελευταία χρόνια ονομάζουν κατά κόρον «θεατρικό παιχνίδι». Στα πλαίσια ενός δικού μου παραμυθιού, αλλάζαμε τόσο διαδραστικά την ιστορία και αφήναμε την φαντασία των παιδιών να πλάσει καινούριες ιστορίες, ή διαφορετικές συνέχειες.
Μαγεύομαι από την δουλειά του παιδαγωγού και μάλιστα σε ένα σχολείο που μας μαθαίνει ίσως μόνο αυτά που δεν θα έπρεπε. Αυτά που έχουν την μικρότερη αξία. Όμως είναι φορές που σκέφτομαι ότι όσο και να με μαγεύει είναι μια δουλειά που δεν θα μπορούσα να την κάνω. Την θεωρώ πάρα πολύ δύσκολη για να γίνει όπως πρέπει. Και το πλαίσιο γύρω της καθορίζει τα πάντα. Επίσης, είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις τους γονείς. Είσαι υπόλογος αν έχεις τελειώσει την ύλη, αν το παιδί σου έμαθε να διαβάζει. Μια σειρά από πράγματα που δεν μπορώ να τα καταλάβω. Θεωρώ ότι η διαδικασία της μάθησης είναι τελείως διαφορετική σε κάθε παιδί αλλά το εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να το αντιληφθεί αυτό. Δεν θα μπορούσα λοιπόν να την κάνω αυτή την δουλειά. Για εμένα, ας πούμε, η μουσική δεν είναι δευτερεύον, αλλά πρωτεύον μάθημα και δεν το χωράει το μυαλό μου ότι στο σχολείο της κόρης μου δεν έχουν δάσκαλο μουσικής. Η μουσική, η μελέτη περιβάλλοντος, τα καλλιτεχνικά. Αυτά για μένα είναι τα σημαντικά. Και στην φάση που είμαστε είναι σαν τους φτωχούς συγγενείς στο σχολείο. Τα σπρώχνουνε, τα στριμώχνουνε, τα συρρικνώνουνε και τα ξεχνάνε.
Πολλές φορές έχω ξεκινήσει να γράψω ένα τραγούδι και μου βγαίνει εν τέλει παραμύθι, ή και το ανάποδο. Έχει γίνει με το «Ντιριγκόου – Ντιριμπάι» και με τον «Μάγο της Φωτιάς». Το «Ντιριγκόου – Ντιριμπάι» είχε γίνει πρώτα παραμύθι, και αν θυμάμαι καλά είναι και από τα πρώτα παραμύθια που είχα γράψει. Έψαχνα να βρω έναν τρόπο να γλιτώσω από τους εφιάλτες που έβλεπα. Ανακαλύψαμε με τον Μιχάλη αυτή την μαγική λέξη «Ντιριγκόου – Ντιριμπάι» και έφτιαξα έναν ολόκληρο κόσμο γύρω από αυτή. Μετά από πολλά χρόνια το κάναμε και τραγούδι. Τώρα το τραγούδι του Μιχάλη «Οι Μάγοι της Φωτιάς» το πήρα και το έκανα παραμύθι «Ο Μάγος της Φωτιάς». Μάλιστα έγραψα και ένα θεατρικό πάνω σε αυτό. Ήταν ένα τραγούδι με λίγους στίχους και εγώ «γέμισα» την ιστορία κι άλλο. Θέλω πολύ να το κάνω αυτό. Πέρυσι δούλεψα αρκετά με αυτόν το τρόπο. Ήμουν σε ένα χώρο στο κέντρο, ορισμένες ανοιξιάτικες Κυριακές και έκανα εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά. Ήθελα, λοιπόν, να ξεφύγω λίγο από τα βιβλία μου και ήθελα να δώσω καινούργιο υλικό να έχουμε να ασχολούμαστε με τα παιδιά. Έτσι, πήραμε τραγούδια μου. Πήραμε ας πούμε «Το Σκιάχτρο» και εξελίξαμε την ιστορία. Μιλήσαμε για την μοναξιά, για τον εκφοβισμό.
Το λέω καιρό τώρα, υπάρχουν πολλά αξιόλογα τραγούδια μέσα στο low bap και θέλω να φτιάξω μια ενότητα όλων αυτών των τραγουδιών και να κάνω αυτό το πάντρεμα. Αλλιώς είναι ένας στίχος σε ένα τραγούδι και αλλιώς είναι μια ολοκληρωμένη ιστορία. Έχουμε υλικό για τέτοια δουλειά. Να ας πούμε «Η Αλεπού του Βάλτου» του Μιχάλη. Είναι ο πρώτος μου παραμυθάς ο Μιχάλης. Τα βγάζει από μέσα του έτσι αβίαστα. «Η Αλεπού του Βάλτου» είναι ένα παραμύθι που άρχισε να μου λέει μια μέρα και μόλις τελείωσε την αφήγηση σηκώθηκε και πήγε αμέσως και το έκανε τραγούδι.