«Δεν θα είχε κανένα νόημα να αλλάξω το όνομά μου», μάς λέει ο Ράινερ Ες, εγγονός του διαβόητου διοικητή του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες (1901-1947), παρόλο που το όνομά του του δημιουργεί από νωρίς μόνο προβλήματα. Στο σχολείο θυμάται να τον τιμωρούν αναίτια. Αργότερα άρχισε να δέχεται υβριστικά email και ανώνυμα γράμματα. Ακόμη και στο αυτοκίνητό του επιτέθηκαν, κοσμώντας το με σβάστιγκες.
Όταν διάβασε την αυτοβιογραφία του παππού του The Commandant of Auschwitz εγκατέλειψε το σπίτι των γονιών του. Το 1985 διέκοψε κάθε επαφή με όλα τα μέλη της οικογένειάς του και χτύπησε tattoo με την επιγραφή “Never Forget”. Έκτοτε έχει αφιερώσει τη ζωή του στον πολιτικό ακτιβισμό. Οργώνει την υφήλιο και αφυπνίζει για τα δεινά του Ναζισμού και τις απειλές του Νεοφασισμού, ενθαρρύνοντας τον κόσμο να μην απέχει από τις εκλογές, γιατί η Δημοκρατία δεν είναι ποτέ δεδομένη.Οπως μάς εξηγεί “Αυτό που κάνω δεν ευχαριστεί όλους τους Γερμανούς”.
Στις 22 Απριλίου ο Ράινερ Ες θα βρίσκεται στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, για να συζητήσει για το Γ’ Ράιχ και τις σημερινές παραφυάδες του με τον ιστορικό Τάσο Σακελλαρόπουλο (6μ.μ, με ελεύθερη είσοδο).
Πώς είναι να είσαι ο εγγονός του διαβόητου Ες; Πότε και σε ποια ηλικία ανακαλύψατε ποιος είναι ο παππούς σας; Δώδεκα χρονών. Ως τότε δεν είχα ιδέα τι σημαίνει Αουσβιτς ή ποιος ήταν ο ρόλος της οικογένειάς μου σε αυτό. Δεν ήξερα τίποτα από όσα συνέβησαν εκείνη την περίοδο.
Ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματά σας, όταν μάθατε για τη δράση του παππού σας; Αναστάτωση, δυσφορία, σύγχυση, θυμός.
Ποια είναι τα διαφορετικά στάδια που περάσατε μέχρι την τελική απόφαση να κόψετε κάθε επαφή με την οικογένειά σας; Έγινε αργά αλλά σταθερά, σταγόνα τη σταγόνα. Καταρχάς εξαιτίας των συνεχών ψεμάτων και της βίας του πατέρα μου. Δεν μπορούσα πια να τα αποδέχομαι ούτε σωματικά ούτε ψυχολογικά. Ξαφνικά κάτι εξεγέρθηκε μέσα μου. Όταν χτυπάς ένα σκύλο κάποια στιγμή θα σε δαγκώσει. Αυτό συνέβη και με μένα. Δεν μπορώ πάντως να σας περιγράψω τα ακριβή στάδια από τα οποία περνούσα κάθε μέρα και ώρα.
Ένας συνάδελφος σε συνάντηση που είχε παλαιότερα με τη μητέρα του Αντρέας Μπάαντερ τη ρώτησε: «Πότε καταλάβατε ότι το παιδί σας δεν είναι όπως τα άλλα;». Και η γυναίκα τού απάντησε: «Με ρώτησε τι κάνατε στο Γ’Ράιχ και εγώ του είπα “κάναμε ό,τι κάνανε όλοι”». Τότε ο Μπάαντερ την κεραυνοβόλησε: «Επρεπε να ήσασταν νεκροί» είπε και εγκατέλειψε το σπίτι του. Ξέρω ότι κάθε νορμάλ άνθρωπος θα έκανε το ίδιο, εκτός και αν η οικογένεια είχε προλάβει να τον καταστρέψει δημιουργώντας τους επόμενους Νεοναζί.
Από αριστερά: Ο Ράινερ Ες και ο παππούς του, ο διαβόητος διοικητής του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες.
Γιατί δεν γνωρίζατε τίποτα για την περίοδο του Γ΄Ράιχ; Δεν μαθαίνατε στο σχολείο τι είχε συμβεί; Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος δεν συζητιόταν καθόλου στο σχολείο, ήταν ένα συλλογικό ψέμα.
Εσείς πώς μάθατε τι έγινε; Μια μέρα που μαζί με τους τρεις συγκατοίκους μου στο Χριστιανικό Κέντρο Νεότητας κλέψαμε φαγητό απ’ την κουζίνα πιαστήκαμε στα πράσα από την ασφάλεια. Η τιμωρία μας ήταν τρεις βδομάδες δουλειά στον κήπο. Όταν πήγαν τα ονόματά μας στη διεύθυνση εγώ τιμωρήθηκα διαφορετικά. Οι συγκάτοικοί μου μετά από δυο βδομάδες στον κήπο ξεμπερδέψαν. Εγώ έπρεπε να συνεχίσω ακόμη 2 μήνες.
Δεν καταλάβατε το λόγο της ειδικής τιμωρίας; Όχι. Η αιτιολογία τους ήταν ότι πηγαίνω καθυστερημένα και δεν υπακούω στις εντολές. Ήταν η εκδίκησή τους για όλο τον πόνο, τη βία και τα μαρτύρια που έπρεπε να υπομείνουν υπό το καθεστώς που ενσάρκωνε ο παππούς μου. Ο κηπουρός ήταν επιζών του Άουσβιτς. Ήταν ένας από τους 30 κηπουρούς που είχαν επιστρατεύσει ο παππούς και η γιαγιά μου στο στρατόπεδο. Δεν ήταν Εβραίοι αλλά πολιτικοί κρατούμενοι ή Μάρτυρες του Ιεχωβά.
Πόσα χρόνια ερευνάτε για την οικογένειά σας; Είμαι 50 ετών και κάνω περισσότερο από 28 χρόνια έρευνα στο σκοτεινό παρελθόν της. Μετά την τιμωρία ο σύμβουλος στο Χριστιανικό Κέντρο Νεότητας με ρώτησε αν θα ήθελα να επισκεφτώ το στρατόπεδο συγκέντρωσης με το όνομα Νταχάου. Την επόμενη βδομάδα ταξιδεύαμε μαζί για αυτό. Περπάτησα κάτω από την επιγραφή «Αrbeit macht frei» και στον πρώτο στρατώνα που έμοιαζε με μουσείο. Πάνω στον τοίχο είδα μια πλακέτα που έλεγε «ο Ρούντολφ Φράντς Φέρντιναντ Ες ήταν εδώ ως αξιωματικός στο ξεκίνημα της καριέρας του. Αργότερα έγινε ο αρχηγός του μεγαλύτερου στρατοπέδου εξόντωσης στα μέσα του 20ου αιώνα». Έτσι έμαθα!
Η είσοδος του Νταχάου.
Είχατε αισθήματα για τον παππού σας προτού μάθετε ποιος είναι; Κανένα! Ποτέ δεν τον συνάντησα, ποτέ δεν είχα επαφή μαζί του, τον κρέμασαν 20 χρόνια προτού γεννηθώ στον τόπο που δημιούργησε.
Πώς ήταν στην προσωπική ζωή του; Ήταν κανονικός ανθρωπος; Ήταν νορμάλ! Ηταν μέσης ευφυίας, αγρότης και στρατιώτης. Άνθρωπος του καθήκοντος και δεσποτικός ακροατής. Ένας εντολοδόχος που ποτέ δεν έθετε ερωτήματα, απλά εκτελούσε τις διαταγές του Γ’ Ράιχ με απόλυτη αφοσίωση.
Δεν είχε αστάθεια, διαταραχές ή βίτσια; Όχι δεν είχε βίτσια. Όπως έχει καταγραφεί από μαρτυρίες ήταν ένας υγιής και σθεναρός άνθρωπος.
Ανακαλύψατε αν υπάρχει κάποια καλή πλευρά του παππού σας; Αν υπήρξαν στιγμές μεταμέλειας; Όχι. Δεν βρήκα ποτέ κάτι που θα μπορούσε να είναι θετικό. Ποτέ δεν μπόρεσα να βρω ίχνη μετάνοιας, όπως συνέβη με τον Οσκαρ Σίντλερ. Δεν έδειξε ποτέ μεταμέλεια για τα εγκλήματα που διέπραξε ή για τα θύματά του.
Ποια, πιστεύετε, θα ήταν η δική σας αντίδραση αν ζούσατε την εποχή του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου; Δεν ξέρω, η ερώτησή σας ασφαλώς δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Με τη γνώση που έχω σήμερα, θα πολεμούσα στην πλευρά της Αντίστασης.
Ο παππούς σας, ένας κανονικός άνθρωπος, έκανε θηριωδίες. Το ζήτημα δεν είναι όμως τα δικά του πιστεύω και οι δικές του πράξεις , μεμονωμένα, αλλά οι πράξεις και τα πιστεύω ενός ολόκληρου έθνους, το οποίο όχι μόνο αποδέχτηκε τις θηριωδίες του Γ’ Ράιχ αλλά και έγινε εκουσίως και συνεργός του. Γιατί; Δεν ξέρω γιατί είχαμε την ψυχολογία του αρνιού και του βοσκού ή αν πρόκειται για την ψυχολογία που επικρατησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Χίτλερ φαινόταν Μεσσίας στους Γερμανούς. Ό,τι υποσχέθηκε ήταν καλύτερο από εκείνο που είχαν. Είμαι σίγουρος ότι αυτό σχετίζεται και είναι αποτέλεσμα και της ήττας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και του γεγονότος ότι η Γερμανία έχασε τα πάντα. Οι αποζημιώσεις προς τη Γαλλία, τις οποίες οι Γερμανοί αδυνατούσαν να πληρώσουν, είναι ο λόγος που τους δόθηκε όλος ο βιομηχανικός εξοπλισμός μας. Ο Χίτλερ πήρε το παλιό κάρο από το μουσείο και ανάγκασε την γαλλική κυβέρνηση να υπογράψει συνθηκολόγηση όπως έπρεπε να κάνουν οι Γερμανοί μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οφθαλμό αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος! Αυτή ήταν η ψυχολογία.
Σήμερα οι Γερμανοί πώς διαχειρίζονται την ενοχή; Από τον ακτιβισμό μέχρι την άρνηση. Η πλειονότητα των Γερμανών είναι ανοικτοί στη μνήμη και τη διαχειρίζονται. Αλλά όπως στην Ελλάδα έχετε τη Χρυσή Αυγή, έτσι κι εμείς έχουμε το AfD και το NPD. Ο Νεοναζισμός είναι πολύ δημοφιλής σήμερα και αποδεικνύει ότι δεν είναι όλοι πρόθυμοι και ικανοί να μάθουν απ’ την Ιστορία. Πρέπει να κρατάμε τα μάτια και το μυαλό ανοικτά ώστε ανάλογα εγκλήματα κατά των ανθρώπινων ζωών και δικαιωμάτων να μην ξανασυμβούν.
Το «Mein Kampf» («Ο Αγών μου» ) του Χίτλερ ξαναεκδίδεται, απαλλαγμένο από την 1/1/16 από πνευματικά δικαιώματα. Η Δημοκρατία απειλείται, όπως φωνάζουν αρκετοί συμπατριώτες σας; Με κανένα τρόπο! Το βιβλίο του Χίτλερ δεν ήταν μυστικό, εκδιδόταν διεθνώς, νόμιμα ή παράνομα. Αν επομένως κάποιοι θεωρούν ότι θα βλάψει τη Δημοκρατία, είναι το είδος των ανθρώπων που θα ακολουθήσουν όσα λέει το βιβλίο χωρίς να θέσουν μία ερώτηση.
Γιατί η Ακροδεξιά κερδίζει έδαφος πανευρωπαϊκά; Κάποιοι βλέπουν σ’ αυτά τα επιθετικά κινήματα και κόμματα ένα μέλλον. Δυστυχώς, δεν κοιτάζουν στο μέλλον για λογαριασμό του παρελθόντος. Αν το κάνουν θα καταλάβουν ότι μέσα από την Ακροδεξιά θα χάσουν όλα τα δικαιώματά τους. Θα ζήσουν τη μετάβαση από την Δημοκρατία στην Δικτατορία. Αυτά τα κόμματα υπόσχονται πολλά, αλλά δεν είναι σε θέση να τα πραγματοποιήσουν. Το κλειδί της ανόδου τους είναι η κατάσταση που έχουμε στην Ευρώπη, τα οικονομικά προβλήματα και η προσφυγική κρίση. Αν κοιτάξεις πίσω θα δεις φοβερές αντιστοιχίες μεταξύ παρελθόντος και παρόντος. Ξεκινώντας με την προπαγάνδα του μίσους, που είναι πανίσχυρο όπλο ειδικά στις μέρες μας με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και καταλήγωντας στο φόβο. Ο φόβος είναι το ιδανικό εργαλείο για να οδηγήσει τους ανθρώπους σε λάθος κατεύθυνση.
Είμαστε συνένοχοι για την άνοδο της ακροδεξιάς; Φυσικά και είμαστε! Είναι ένα πρόβλημα που γεννιέται από την ίδια την κοινωνία. Είναι η έπαρση, η άγνοια, ο εγωϊσμός… Ο κόσμος ζει στην αμνησία. Αυτό είναι το πρόβλημα. Εχουμε πάψει να σκεφτόμαστε.