Φωτογραφία: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος / FOSPHOTOS
«Τον Ιούλιο πήγα στο γραφείο της Χρυσής Αυγής στον Πειραιά για να δηλώσω συμμετοχή για τις εκδηλώσεις στις Θερμοπύλες. Ζήτησαν το όνομά μου – τους έδωσα ψεύτικο – και το διαβατήριό μου. Ισχυρίστηκα ότι δεν το είχα μαζί μου. Το βρήκαν ψάχνοντας την τσάντα μου. Κατά τη διάρκεια της διάλεξης για τον Λεωνίδα, είδα τον επικεφαλής του γραφείου να γκουγκλάρει μανιωδώς σε ένα κλειστό γραφείο. Ορισμένα μέλη της οργάνωσης πήγαν κοντά του και συζητούσαν έντονα. Ο ομιλητής ολοκλήρωσε βιαστικά τον υπόλοιπο λόγο του. Τότε είδα τον επικεφαλής να σηκώνει το τηλέφωνο. Άρπαξα την τσάντα μου, προσπέρασα βιαστικά τους “στρατιώτες”, κατέβηκα γρήγορα τη σκάλα και έτρεξα στο δρόμο. Πήρα τρία διαφορετικά ταξί για να γυρίσω στο σπίτι. Από τότε δεν έχω επιστρέψει». Με αυτή τη γλαφυρή περιγραφή της σχεδόν κινηματογραφικής, τελευταίας εξόδου από το στόμα του λύκου τη στιγμή που οι Χρυσαυγίτες κατάλαβαν ποιος πραγματικά είναι, ολοκληρώνει το ρεπορτάζ του, που δημοσιεύτηκε στο βρετανικό περιοδικό London Review of Books, ο Αμερικανός δημοσιογράφος (και συνεργάτης της εφημερίδας Καθημερινή) Alexander Clapp.
Αυτής της «σεκάνς» είχαν προηγηθεί αρκετές εβδομάδες κατά τη διάρκεια των οποίων – ακριβώς γιατί συστήθηκε όχι ως δημοσιογράφος, αλλά ως «Αμερικανός νεο-φασίστας» – απέκτησε πρόσβαση στη λαϊκή βάση της εγκληματικής οργάνωσης, μέσα από συνεχείς επισκέψεις σε κατά τόπους γραφεία και εκδηλώσεις, αλλά και στην «αδούλωτη Μάνη», τόπο καταγωγής του προφυλακισμένου Μιχαλολιάκου και προπύργιο της Χρυσής Αυγής, όπως επιβεβαιώνουν τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα και όχι μόνο. Εκεί, μάλιστα, έφτασε μέχρι το σπίτι του «αρχηγού», στο χωριό Κορογονιάνικα, συνοδευόμενος από έναν ανηψιό του που εκτός όλων των άλλων του είπε ότι «οι Μανιάτες είναι μία οικογένεια, σαν τη μαφία. Αν φύγεις από τη Μάνη, σημαίνει ότι είσαι ηλίθιος». Στην Popaganda ο Clapp εξηγεί τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε το ρεπορτάζ και αναδεικνύει τα πιο χρήσιμα, για όλους μας, συμπεράσματά του.
Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Alexander Clapp.
Πόσο καιρό διήρκεσε το ρεπορτάζ; Όλα ξεκίνησαν τον περασμένο Ιούνιο. Και στις έξι εβδομάδες που ακολούθησαν, είχα πρόσβαση σε γραφεία της Χρυσής Αυγής σε πολλά μέρη της Πελοπονήσου, αλλά και στην Αττική.
Ποιες ήταν οι πρώτες αντιδράσεις των Χρυσαυγιτών όταν τους προσέγγισες; Πόσο καιρό χρειάστηκες για να τους πείσεις ότι ήσουν ένας «Αμερικανός νεο-φασίστας με έντονο ενδιαφέρον στην ελληνική ιστορία»; Ήταν μεν προσεκτικοί απέναντί μου, αλλά ούτε στιγμή εχθρικοί, φαίνονταν ότι είχαν τη διάθεση να με δεχθούν κοντά τους. Οι Χρυσαυγίτες υποτίθεται ότι πρώτα και πάνω απ’ όλα αυτοπροσδιορίζονται ως «Έλληνες εθνικιστές». Εφόσον δεν είμαι Έλληνας, έπρεπε να «πουλήσω» ένα φασιστικό προφίλ. Είχα προετοιμαστεί ώστε να μπορώ να μιλήσω ως φασίστας, αλλά δεν με πίεσαν, δεν με εξέτασαν. Αυτό που τελικά λειτούργησε πιο καθοριστικά ήταν το επιτυχημένο σερί επαφών. Όταν τους έπειθα σε ένα γραφείο, τηλεφωνούσαν στο επόμενο και ενημέρωναν ότι ήμουν καθοδόν. Ήταν κάπως σαν να έκανα couchsurfing. Επίσης βοήθησε το ότι μπορούσα να τους μιλήσω για την ελληνική ιστορία, την οποία σπούδασα στο πανεπιστήμιο. Οι Χρυσαυγίτες λατρεύουν να μιλάνε για τους αρχαίους Έλληνες.
Με την ιλιγγιώδη άνοδο της Χρυσής Αυγής τα τελευταία χρόνια, δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι είναι παιχνιδάκι να γίνει κάποιος μέλος της νεοναζιστικής οργάνωσης. Ότι μπορείς απλά να μπεις σε ένα γραφείο τους και να πάρεις κάρτα μέλους. Ακόμη κι αν δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα, από το ρεπορτάζ σου αποκόμισες μια πιο καθαρή ιδέα της απαιτούμενης διαδικασίας για κάποιον που θέλει όχι απλά να γίνει μέλος, αλλά να ενεργοποιηθεί στις τάξεις της οργάνωσης, ή ακόμη και να ενταχθεί στις «παραστρατιωτικές» ομάδες; Στο ρεπορτάζ έγραψα ότι «έγινα Χρυσαυγίτης», για να ολοκληρωθεί όμως η ένταξη ενός νέου μέλους, η διαδικασία παίρνει συνήθως περισσότερο χρόνο και είναι αρκετά συγκεκριμένη κι επίσημη. Καταρχάς απαιτεί τουλάχιστον δώδεκα μήνες παρουσίας στις συναντήσεις και απόλυτη αφοσίωση στις διάφορες δεσμεύσεις που επιβάλλει το κόμμα. Τότε μόνο σου δίνουν κάποιες αρμοδιότητες. Η Χρυσή Αυγή είναι πολύ προσεκτική ώστε να εντοπίζει όσους γίνονται μέλη της για λάθος λόγους. Έχουν, μάλιστα, μία ειδική ομάδα που ερευνά το παρελθόν του κάθε ενδιαφερόμενου. Όσον αφορά το παραστρατιωτικό σκέλος της οργάνωσης, νομίζω ότι έχει να κάνει περισσότερο με τον σωματικό όγκο και την προθυμία. Στις τάξεις των Χρυσαυγιτών, βέβαια, και τα δύο αυτά βρίσκονται σε αφθονία. Όταν, πάντως, τους ρώτησα αν θα μπορούσα να πάρω μέρος σε μία επιδρομή, μου το αρνήθηκαν.
Τώρα που ο Μιχαλολιάκος και τα περισσότερα από τα πρωτοκλασάτα μέλη της οργάνωσης βρίσκονται στη φυλακή, μέσα από την έρευνά σου παρατήρησες κάποια απόκλιση από το κλασικό αρχηγικό μοντέλο της Χρυσής Αυγής; Ο Μιχαλολιάκος έχει ακόμη τον απόλυτο έλεγχο, ώστε να μπορεί να δίνει εντολές πίσω από τα κάγκελα; Όλοι οι Χρυσαυγίτες θα σου πουν ότι ο Μιχαλολιάκος ακόμη ελέγχει απόλυτα το «πλοίο». Τηλεφωνεί τους κατά τόπους γραμματείς της οργάνωσης μία φορά την εβδομάδα, και είναι σε επικοινωνία με τους βουλευτές σχεδόν καθημερινά. Η παρουσία του ακόμη επισκιάζει τα πάντα. Ολόκληρες συναντήσεις είναι αφιερωμένες σε αναλύσεις διαφόρων άρθρων του. Στους Χρυσαυγίτες αρέσει πολύ ακόμη και να δείχνουν με τα κινητά τους τις ομιλίες του Μιχαλολιάκου στη Βουλή. Βέβαια, η δική μου αίσθηση είναι ότι έχουν αρχίσει να φαίνονται κάποιες ρωγμές σε αυτή την αψεγάδιαστη βιτρίνα. Η Χρυσή Αυγή λειτουργεί ως πυραμίδα. Κατά το «Führerprinzip» πρότυπο του τρίτου ράιχ. Η κορυφή της πυραμίδας τώρα είναι απούσα. Μπορεί η οργάνωση να έχει ελαττώσει τις βίαιες επιθέσεις και γενικά να προσπαθεί να μην διατυμπανίζει το ναζιστικό της χαρακτήρα ώστε να κερδίσει ψήφους, αλλά υποψιάζομαι ότι αυτό έχει να κάνει και με το ότι ο ηγέτης τους είναι εκτός κάδρου. Υπάρχουν και άλλες εσωτερικές ρήξεις. Ο Κασιδιάρης, για παράδειγμα, μάλλον έχει εκνευρίσει πολλά από τα παλαιότερα μέλη. Πιστεύουν ότι είναι υπερβολικά ριψοκίνδυνος. Είναι όμως εξαιρετικά δημοφιλής στις τάξεις των νεαρών Χρυσαυγιτών, που προσπαθούν να μιμηθούν ακόμη και τον τρόπο που μιλάει.
Φωτογραφία: Γιάννης Παπανίκος / FOSPHOTOS
Για όσο καιρό ήσουν μαζί τους, η αίσθηση που αποκόμισες είναι ότι παρά όσα έγιναν τον τελευταίο χρόνο, παραμένουν βέβαιοι ότι η δημοτικότητά τους θα συνεχίσει να μεγαλώνει; Σίγουρα. Ειδικά μετά από τις τελευταίες εξελίξεις, όπως ήταν η φυλάκιση πρωτοκλασάτων στελεχών, είναι πιο πεπεισμένοι από ποτέ πως η ρητορική τους – ότι δηλαδή είναι θύματα μιας άδικης κρατικής πολιτικής και των προκατειλημμένων ΜΜΕ – άπτεται της πραγματικότητας. Μην ξεχνάς ότι τα media κάθε άλλο παρά με τη δέουσα σοβαρότητα έχουν χειριστεί το όλο ζήτημα, προσπαθώντας κιόλας μερικές φορές να ξεγράψουν τη Χρυσή Αυγή ως απλώς ένα κακό σύμπτωμα της οικονομικής και πολιτικής κρίσης στην Ελλάδα. Προφανώς, δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Δεν είναι μόνο αυτός ο λόγος που στις πιο πρόσφατες εκλογές ήταν τόσο υψηλά τα ποσοστά τους. Κατά τη γνώμη μου, ειδικά μετά από όσα έγιναν τον τελευταίο χρόνο, η ιδεολογία των μελών έχει γίνει ακόμη πιο συγκροτημένη. Για παράδειγμα, μιας και το κόμμα δεν λαμβάνει πια κρατική χρηματοδότηση, για να καλυφθούν τα διάφορα έξοδα, από τα ενοίκια μέχρι την εκτύπωση των φυλλαδίων, όλοι οι Χρυσαυγίτες, ακόμη και οι άνεργοι, πρέπει να «τσοντάρουν» 10-15 ευρώ κάθε μήνα. Ενώ γνώρισα και πολλούς Χρυσαυγίτες που μου έλεγαν με περηφάνια ότι έχουν σταματήσει να πηγαίνουν στις παραλίες ή να πίνουν φραπέ, και περνάνε τις μέρες τους διαβάζοντας ελληνική ιστορία και κάνοντας γυμναστική.
Κατά τη γνώμη σου, τουλάχιστον η ηγετική «ιντελιγκέντσια» της οργάνωσης, νιώθει τρόπον τινά άτρωτη, ορμούμενη από τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα και από γεγονότα όπως είναι η αποδεδειγμένα υψηλή δημοτικότητά τους σε συγκεκριμένα κομμάτια της ελληνικής κοινωνίας, όπως είναι τα σώματα ασφαλείας; Δε θα το έλεγα. Όπως προανέφερα, η ρητορική τους έχει πάντα να κάνει με το ότι η Χρυσή Αυγή είναι το θύμα. Οι Χρυσαυγίτες, για παράδειγμα, αρέσκονται στο να συγκρίνουν τις δολοφονίες του Καπελώνη και του Φουντούλη με αυτή του Παύλου Φύσσα. Όπως ξέρουμε, η δολοφονία του Φύσσα ήταν το γεγονός που οριοθέτησε τις εξελίξεις εναντίον της οργάνωσης. Κατά τη γνώμη τους, όμως, τίποτα δεν έχει γίνει σχετικά με τις δολοφονίες των μελών τους. Επίσης, οι Χρυσαυγίτες τονίζουν το πολιτικό όφελος που θα αποκομίσει ο Σαμαράς αν το κόμμα χάσει το παιχνίδι. Και πάντα μιλάνε για το ρόλο των Αμερικανοεβραίων. Κατανοούν ότι βρίσκονται σε δύσκολη θέση, αν και από την άλλη μεριά, αυτό λειτουργεί και ως μέσο αυτοεπιβεβαίωσης της μεγάλης σημασίας των πιστεύω τους.
Τι πιστεύουν τα «απλά» μέλη της Χρυσής Αυγής ότι θα συμβεί τελικά στους φυλακισμένους ηγέτες τους; Θα έλεγα ότι τον μέσο Χρυσαυγίτη θα τον ικανοποιούσαν και τα δύο σενάρια: αν κάποιος σαν τον Κασιδιάρη καταδικαστεί, αυτό θα τους πείσει ακόμη περισσότερο ότι το κόμμα βρίσκεται υπό πολιορκία. Κάτι τέτοιο δηλαδή, θα ισχυροποιούσε την υπάρχουσα ρητορική του κόμματος και θα πάθιαζε ακόμη περισσότερο τους υποστηρικτές του. Από την άλλη, αν ο Κασιδιάρης αθωωθεί, θα τον υποδεχθούν ως ένα ήρωα που κατάφερε να αποφύγει μία καλά σχεδιασμένη επίθεση από το κράτος.
Μετά από τις έξι εβδομάδες της έρευνας, σου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι η οργάνωση θα προσπαθήσει να μετριάσει κι άλλο το χιτλερικό της προφίλ; Είναι πολύ πιθανό. Κατά τη γνώμη μου, η Χρυσή Αυγή είναι πιο αφοσιωμένη στο να κερδίσει ψήφους παρά στο να αποδειχθεί τύπος και υπογραμμός απέναντι στην ιστορική της ιδεολογία. Ο χιτλερισμός της ήταν πολύ έντονος κυρίως στα 80s. Σήμερα, οι ίδιοι οι βουλευτές της τον απαρνιούνται δημοσίως. Σίγουρα όμως υπάρχουν στις τάξεις της οργάνωσης πάρα πολλοί λάτρεις, ακόμη και σε επίπεδο αποκρυφισμού, του Τρίτου Ράιχ.
Φωτογραφία: Άγγελος Χριστοφιλόπουλος / FOSPHOTOS
Ακόμη και αν κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ δεν είδες με τα μάτια σου τις συνήθεις παράνομες δραστηριότητες της Χρυσής Αυγής, με πρώτη και κύρια τις βίαιες επιθέσεις κατά μεταναστών, ήταν ανάμεσα στα θέματα που τα μέλη της συζητούσαν στα διάφορα γραφεία που επισκέφτηκες; Τα λογύδρια κατά των μεταναστών είναι κάτι συνηθισμένο, αλλά όχι, οι έκνομες δραστηριότητες δεν συζητιούνται ανοιχτά. Είναι σαν να υπάρχει μία συμφωνημένη μυθολογία στις τάξεις των Χρυσαυγιτών που όλοι την πιστεύουν και προσπαθούν να τη διαφυλάξουν: «είμαστε εθνικιστές, όχι ρατσιστές».
Για τον Παύλο Φύσσα συζητούσαν καθόλου στις συναντήσεις που παρευρέθηκες; Φυσικά. Μιλάνε για αυτό περιστατικό πολύ συχνά, συνήθως όμως συνθηματικά. Η δολοφονία του έχει τρομάξει αρκετά τα μέλη της οργάνωσης. «Κάτι πήγε στραβά εκείνο το βράδυ», μου έλεγαν συνέχεια. Όπως και ότι το κόμμα δεν ήθελε να δολοφονήσει τον Φύσσα, αλλά υπήρξε κάποια παρεξήγηση στην επικοινωνία των διαφόρων εμπλεκομένων. Αναφέρονται δηλαδή σε αυτό σαν ένα παράδειγμα διαστρέβλωσης της κομματικής πειθαρχίας, που διακινδύνευσε την ίδια την ύπαρξη της οργάνωσης.
Το ρεπορτάζ σου τελειώνει με εσένα να φεύγεις τρέχοντας από τα γραφεία της Χρυσής Αυγής στον Πειραιά, όταν συνειδητοποίησες πως κατάλαβαν ότι είσαι δημοσιογράφος. Από τότε μέχρι σήμερα υπήρξαν στιγμές που να φοβήθηκες για την ασφάλειά σου; Δύο μέρες μετά το συμβάν στον Πειραιά, πέταξα τα τηλέφωνα μου και μετακόμισα εκτός Ελλάδας για μερικές εβδομάδες. Από τότε που γύρισα, ευτυχώς είναι ήσυχα τα πράγματα…
Διαβάστε επίσης:
#JailGoldenDawn: Αυτοί είναι οι δικηγόροι που θέλουν να βάλουν φυλακή τη Χρυσή Αυγή.