Ο Ευθύμιος Κωστόπουλος, ένας απλός άνθρωπος από ένα χωριό της Φωκίδας, μετανάστης – εργάτης στην Αμερική, όταν αποχαιρετούσε τα παιδιά του τον περασμένο Αύγουστο και ανέβαινε στο αεροπλάνο για Νέα Υόρκη πίστευε ότι θα ξανασυναντηθούν όλοι μαζί το επόμενο καλοκαίρι στην Ιτέα. Σε λιγότερο από ένα μήνα γύρισαν με τη γυναίκα του στην Ελλάδα. Για να θάψουν τον Ζακ, τον Ζαχαρία – όπως τον φώναζε η οικογένεια του.
Δεν ήταν ατύχημα, δεν ήταν αρρώστια, δεν ήταν η ώρα του. Ήταν μια βάρβαρη , φασιστικού τύπου δολοφονία στο κέντρο της Αθήνας που έριξε τις μάσκες της κοινωνικής υποκρισίας και αποκάλυψε το πρόσωπο της φρίκης. Δεν ξεχνιέται εκείνο το μεσημέρι στη Γλάδστωνος που η αξία της ανθρώπινης ζωής συνθλίφτηκε κάτω από τις μπότες ιδιοκτητών και αστυνομικών.
Από καμία και κανέναν δεν ξεχνιέται, πόσο μάλλον από τους γονείς που παρακολουθούσαν 33 χρόνια ένα πλάσμα να μεγαλώνει, να ανθίζει και να δημιουργεί και τώρα συνομιλούν με την απουσία του.
Έξι μήνες μετά τη δολοφονία του Ζακ, ο πατέρας του επέστρεψε στην Ελλάδα για να κάνει το μνημόσυνο του γιου του, για να θυμίσει στους δολοφόνους και σε όσους τους υποστήριξαν πως «ποτέ δε φεύγουν τα νεκρά παιδιά από τα σπίτια τους» *, πως οι οικογένειες τους και οι φίλοι τους θα αγωνίζονται πάντα για τη μνήμη τους.
Πότε είδατε τελευταία φορά τον Ζακ; Τέλη Αυγούστου. Είχαμε έρθει για καλοκαίρι στην Ελλάδα κι είχαμε μαζευτεί όλη η οικογένεια στο χωριό, στην Ιτέα. Την τελευταία μέρα, μάλιστα, είχαμε πάει στο πανηγύρι του χωριού οι δυο μας. Ήταν αισιόδοξος γιατί θα έπαιζε ξανά στο θέατρο φέτος, έκανε σχέδια για ντοκιμαντέρ και βιβλία , γενικά προχωρούσε καλά στα επαγγελματικά του. Την επόμενη φύγαμε για Αμερική. Θα επιστέφαμε ξανά το επόμενο καλοκαίρι. Του είχα πει να ψάξει να βρει ένα διαμέρισμα να του αγοράσω. Αλλά η ζωή τα έφερε αλλιώς.
Πως ενημερωθήκατε για το θάνατο του; Μας ειδοποίησε η αδερφή της συζύγου μου που ζει στην Ελλάδα. Η δολοφονία έγινε την Παρασκευή. Εκείνη το έμαθε Σάββατο και μας κάλεσε. Πέσαμε από τα σύννεφα. Βγάλαμε εισιτήρια με το πρώτο αεροπλάνο που έφευγε και την Κυριακή φτάσαμε στην Ελλάδα. Για να θάψουμε το παιδί μας.
Το πρώτο σενάριο που αρθρώθηκε για τη δολοφονία του Ζακ ήταν ότι επρόκειτο για απόπειρα κλοπής. Πως το ακούσατε; Δεν το πιστέψαμε ούτε για ένα δευτερόλεπτο. Εγώ ο ίδιος φεύγοντας για Νέα Υόρκη του είχα αφήσει χρήματα. Έπαιρνε το επίδομα του, έκανε τις δουλειές του, δεν αντιμετώπιζε οικονομικό πρόβλημα. Επίσης, ήξερα καλά το παιδί μου. Ποτέ δεν υπήρξε βίαιος και επιθετικός. Τα εξήγησα όλα αμέσως στον ανακριτή, του είπα ότι δεν έστεκε αυτό το πράγμα. Ο Ζαχαρίας δεν έπαιρνε μαχαίρι ούτε για να κόψει ψωμί. Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να πήγε μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας για να κλέψει. Και βεβαία, αποδείχτηκαν όλα αυτά. Δε βρέθηκαν δικά του δαχτυλικά αποτυπώματα στο μαχαίρι. Εγώ είμαι σίγουρος ότι κυνηγημένος έφτασε εκεί. Του έχει ξανασυμβεί να του επιτεθούν και να τον τρομοκρατήσουν. Ήταν γνωστός για τους αγώνες του. Μια φορά είχαν χτυπήσει άσχημα έναν φίλο του. Κυνηγημένος ήταν αλλά έπεσε σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Δε μπορώ να το αποδείξω αλλά πιστεύω ότι αυτοί γνώριζαν ή έμαθαν εκείνη τη στιγμή την ταυτότητα του γιου μου και αποφάσισαν να τον σκοτώσουν.
Τα βίντεο της επίθεσης είναι ιδιαίτερα σκληρά. Τα είδατε; Δυστυχώς τα είδα. Η γυναίκα μου δεν αντέχει να τα δει και καλά κάνει. Εγώ τα είδα και το μετάνιωσα. Συχνά δε μπορώ να κοιμηθώ, βλέπω εφιάλτες, γυρίζει το μυαλό μου συνέχεια εκεί. Δε μπορώ να στο εξηγήσω, πετάγομαι, φωνάζω, είναι τρομακτικό. Και να θεωρούσε ότι ήταν κλέφτης, αφού τον είχε εγκλωβίσει μέσα στο μαγαζί, γιατί δεν περίμενε να έρθει η Αστυνομία; Γιατί έσπασε ο ίδιος το μαγαζί του; Είναι προσχήματα αυτά. Είναι δυνατόν να χτυπάς με τόση βαρβαρότητα ένα παιδί πεσμένο κάτω, στην ηλικία του δικού σου παιδιού; Γιατί εγώ είδα στα κανάλια το γιο του κοσμηματοπώλη, ήταν στην ίδια ηλικία με τον Ζαχαρία. Όσο μίσος και να έχεις δε φτάνεις σε αυτό το σημείο. Αυτές οι πράξεις δείχνουν έλλειψη ανθρωπιάς.
Τη στάση της Αστυνομίας στη συγκεκριμένη υπόθεση πως την αξιολογείτε; Εγώ δεν έχω ξαναδεί άνθρωπο αιμόφυρτο και ημιθανή να είναι δεμένος με χειροπέδες στο φορείο. Τον χτύπησαν, τον έδεσαν κι έτσι του ακύρωσαν κάθε προοπτική σωτηρίας. Αν το παιδί μου έστω κι εκείνη τη στιγμή λάμβανε τη φροντίδα που χρειαζόταν, μπορεί να υπήρχε άλλη εξέλιξη.
Το γεγονός ότι τελικά δεν προφυλακίστηκε κανένας από τους κατηγορούμενους , θεωρείτε ότι είναι μια αναντίστοιχη απόφαση για το έγκλημα που διέπραξαν; Ε, βέβαια. Άνθρωπος πέθανε. Μου φαίνεται ξεκάθαρα μια λάθος απόφαση. Ακόμα κι αν στην αρχή δεν το έκαναν γιατί περίμεναν το τελικό ιατροδικαστικό πόρισμα, θεωρώ ότι μετά την έκδοση του έπρεπε να το κάνουν. Αφού είναι πλέον σαφές σε όλους ότι ο Ζαχαρίας πέθανε από τα χτυπήματα.
Ο τρόπος που η πλειονότητα των ΜΜΕ επέλεξε να σκιαγραφήσει τον Ζακ ως επικίνδυνο άτομο και να δικαιολογήσει την επίθεση, σας πλήγωσε; Ναι, με στεναχώρησε πάρα πολύ. Τώρα οι περισσότεροι τα χουν κόψει αυτά για το «πρεζάκι» ή τον «ληστή». Απορώ, όμως, πως είναι δυνατόν να έβγαλαν τόσο εύκολα και γρήγορα συμπεράσματα , χωρίς καν να περιμένουν τα αποτελέσματα των τοξικολογικών εξετάσεων.
Οι δύο ιδιοκτήτες – κατηγορούμενοι ακόμα και τώρα αμφισβητούν το ιατροδικαστικό πόρισμα, επιμένουν στους αρχικούς τους ισχυρισμούς, αμαυρώνουν μέσω παρεμβάσεων στα Μέσα ή στα social media τη μνήμη του Ζακ. Αυτό κατά την άποψη σας, δείχνει έλλειψη οποιασδήποτε μεταμέλειας; Ξεκάθαρα. Δεν υπάρχει ίχνος μετάνοιας. Αποδείχθηκε ότι το παιδί μου ούτε κλέφτης ήταν, ούτε τοξικοεξαρτημένος – που δεν έχεις κανένα δικαίωμα να φερθείς με τόση αγριότητα ούτε στους κλέφτες, ούτε στους τοξικοεξαρτημένους – κι αυτοί αντί να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να ζητήσουν συγνώμη, εξακολουθούν να τον συκοφαντούν. Θέλω να πιστεύω ότι στο τέλος η δικαιοσύνη θα κάνει τη δουλειά της.
Γνωρίζουμε καλά ότι τη στιγμή της δολοφονίας ήταν παρόντες δεκάδες αυτόπτες μάρτυρες αλλά ελάχιστοί έχουν πάει στον ανακριτή να καταθέσουν. Τι θα λέγατε σ’ αυτούς τους ανθρώπους; Εγώ καταλαβαίνω ότι δε θέλει ο άλλος να μπλέξει. Φοβάται μη χάσει τη δουλειά του, μη στοχοποιηθεί. Υπάρχει ένα κλίμα τρόμου στην περιοχή. Αλλά αύριο – μεθαύριο θα βρεθεί κάποιος άλλος στη θέση του Ζαχαρία, αν επικρατήσει η σιωπή. Τραβούσε τόσος κόσμος με το κινητό. Τουλάχιστον ας στείλουν αυτό το υλικό στην πλατφόρμα που έχει φτιαχτεί ανώνυμα. Ας κάνουν έστω αυτό. Αλλά και η αστυνομία δε βοηθάει. Τόσες κάμερες υπήρχαν και δε μάζεψε το υλικό. Δεν έψαξε για μάρτυρες. Υπάρχει ένας τύπος με κίτρινο μπλουζάκι που είναι από την αρχή της υπόθεσης. Φαίνεται να εμποδίζει το γιο μου να μπει στο Βενέτη, στη συνέχεια παρακολουθεί όλη την επίθεση, μιλάει διαρκώς στο τηλέφωνο. Φαίνεται καθαρά το πρόσωπο του. Ζητήσαμε μέσω των δικηγόρων μας να εντοπιστεί κι απάντησε η Αστυνομία μέσα σε μια ημέρα ότι είναι αδύνατο να εντοπιστεί. Εντοπίζονται άλλοι με πολύ λιγότερα στοιχεία, γιατί δε μπορεί να εντοπιστεί αυτός; Εγώ πιστεύω ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος είναι αστυνομικός. Δεν το γνωρίζω αλλά οι κινήσεις του αυτό δείχνουν. Αν ήταν ένας απλός πολίτης θα πήγαινε να καταθέσει ή θα τον έβρισκαν.
Από την πρόταση της ΕΔΕ για τους αστυνομικούς είστε ικανοποιημένος; Θεωρώ ότι είναι μια δίκαιη πρόταση , γιατί το παιδί μου πέθανε στα χέρια τους. Είναι όλοι συναυτουργοί στο έγκλημα και οι πολίτες αλλά και οι αστυνομικοί. Και οι δικές τους ενέργειες να τον χτυπήσουν και να τον δέσουν ήταν εγκληματικές. Περιμένουμε , όμως, και την επίσημη ενημέρωση από το Υπουργείο για να δούμε τελικά αν θα ισχύσουν αυτές οι ποινές.
Ο Ζακ βγάζει τον Σνούπι βόλτα.
Ποια είναι η προσδοκία σας για τη δίκη που θα γίνει, όταν αυτή οριστεί; Εμείς σαν οικογένεια ελπίζουμε σε μια δίκαιη δίκη και σε μια καταδικαστική απόφαση. Δεν είναι ο λόγος μας εναντίον του λόγου των κατηγορουμένων. Υπάρχουν στοιχεία και ντοκουμέντα. Είναι μια σημαντική δίκη που αφορά όλη την ελληνική κοινωνία. Εμένα το παιδί μου δε γυρίζει πίσω αλλά είμαι υποχρεωμένος να παλέψω μέχρι τέλους για να δικαιωθεί η μνήμη του. Δε θα το αφήσω έτσι. Θα αγωνιστώ με όλα τα μέσα που μου δίνει ο νόμος σε Ελλάδα και Ευρώπη. Για να μη θρηνήσουν κι άλλοι γονείς τα δικά τους παιδιά.
Γύρω από το αίτημα απονομής δικαιοσύνης για τη δολοφονία του παιδιού σας συσπειρώθηκε ένα μεγάλο κίνημα στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς. Αυτό σας δίνει κουράγιο; Πάρα πολύ. Με συγκινεί. Είναι πολιτισμός. Στην Αμερική ενδιαφέρθηκαν δύο μέλη του Κογκρέσου, μας ρώτησαν αν μπορούν να κάνουν κάτι να βοηθήσουν, γιατί ο Ζαχαρίας ήταν και αμερικανός πολίτης. Ο πρέσβης επικοινώνησε μαζί μας.
Εκτιμάτε ότι αν δεν υπήρχε αυτό το ενδιαφέρον, ενδεχομένως να είχε περάσει στα ψιλά ο θάνατος του Ζακ και να μην έφτανε στη δικαιοσύνη; Είμαι σίγουρος ότι εάν ο Ζαχαρίας δεν είχε τόσους ανθρώπους να τον αγαπούν και μια οικογένεια που νοιάζεται και το κυνηγάει, όλη αυτή η προσπάθεια συγκάλυψης που έκαναν θα είχε πετύχει.
Είχαμε αντιδράσεις διάφορων διαβαθμίσεων από τα πολιτικά κόμματα. Ο Σύριζα για παράδειγμα, το Ποτάμι , το ΚΚΕ καταδίκασαν την επίθεση που δέχτηκε ο Ζακ. Η Νέα Δημοκρατία δεν έκανε κάτι αντίστοιχο. Αντίθετα τρεις δικηγόροι – μέλη του κόμματος έχουν αναλάβει την υπεράσπιση ορισμένων από τους κατηγορούμενους. Σας προξενεί άσχημη εντύπωση αυτό; Μόνο μια λέξη βρίσκω κατάλληλη: Ντροπή. Είναι σα να επικροτούν τη βία. Ο γιος μου έγραφε κάποτε ότι ευθύνες για τη βία δεν έχουν μόνο αυτοί που την ασκούν αλλά κι αυτοί που την ανέχονται. Η Νέα Δημοκρατία με τη στάση της δείχνει ανοχή στη βία που δέχτηκε ο Ζαχαρίας. Έτσι θα κυβερνήσουν; Η αξία της ανθρώπινης ζωής θα έπρεπε να είναι σημαία για όλα τα πολιτικά κόμματα.
Πως σας επηρέασε η απώλεια του Ζακ σαν οικογένεια; Τα πάνω – κάτω έφερε. Άλλα ήταν τα σχέδια μας κι άλλα έρχονται. Εμείς ξαναπήγαμε στην Αμερική για να δουλέψουμε κι είχαμε αποφασίσει να κάτσουμε μέχρι να βγάλει και η γυναίκα μου σύνταξη. Ε τώρα μάλλον θα γυρίσουμε πρόωρα. Δε μας χωράει ο τόπος. Εγώ δυσκολεύομαι πολύ. Ο καθένας μπορεί να χάσει έναν δικό του άνθρωπο κι αυτό πάντα πονάει. Αλλά να βλέπεις να πατάνε το κεφάλι του παιδιού σου κάτω σα να είναι οχιά, να βλέπεις να τον σκοτώνουν στο ξύλο, να τον βασανίζουν για τόση ώρα, είναι ασήκωτο. Δε μπορώ να ησυχάσω με τίποτα. Είναι μαρτύριο. Κανένας γονιός εύχομαι να μη το ζήσει αυτό. Μας έχει κάνει μεγάλη ζημιά αυτή η ιστορία. Δεν ξέρω που βρέθηκε τόση κακία και απανθρωπιά.
Ο Ζακ με τη δράση του άφησε μια παρακαταθήκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα; Εγώ αισθάνομαι περήφανος για το γιο μου και τους αγώνες του για ανθρώπινα δικαιώματα και ισότητα. Ήταν ένα διαφορετικό παιδί, καλόψυχο και με συμπόνια. Καμιά φορά ανησυχούσα και του έλεγα: «Δε θα σώσεις εσύ τον κόσμο, βλέπεις σε κυνηγάνε, σε πληγώνουν». Αυτός , όμως, πάλευε με αποτέλεσμα σε κάποιους να μην αρέσει και να τον σκοτώσουν. Αυτή είναι η αλήθεια. Το γιο μου τον σκότωσαν, γι’ αυτά που αγωνίζονταν. Είναι θύμα της ρατσιστικής βίας.
Τι σας λείπει περισσότερο από εκείνον; Αυτή η ιστορία που έλεγε πάντα στο οικογενειακό τραπέζι και γελάγαμε.
*Από το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Σχήματα της Απουσίας ΙΙ»