Η πρώτη φορά που άκουσα για τον Χάρη Τζωρτζάκη, ήταν από τον πατέρα μου, ο οποίος συμμετείχε στο συνεργείο που είχε κάνει ανακαίνιση στο yoga reatreat hotel του ηθοποιού στην Εύβοια. Αυτό συνέβη πριν από περίπου τρία χρόνια, από τότε όμως, κάθε φορά που ο Χάρης παίζει στην τηλεόραση, μας φωνάζει γεμάτος περηφάνια να τον δούμε. Ο πατέρας μου σπάνια είναι τόσο περήφανος για ανθρώπους που δεν είναι χρόνια φίλοι του ή οικογένειά του. Ο Χάρης όμως κατάφερε να τον κερδίσει γιατί, όπως λέει, είναι καλό παιδί. Κι αν το καλό παιδί είναι υποκειμενικό, το μαχητικός δεν μπορεί να του το αρνηθεί κανείς. Από την πρώτη μέρα που άνοιξε ο ασκός των καταγγελιών για παραβιαστικές συμπεριφορές στον χώρο του θεάτρου, ο Χάρης Τζωρτζάκης διατύπωσε άποψη.
«Το περί δικαίου αίσθημα εξέφρασε με αφοπλιστική ειλικρίνεια και πηγαίο λόγο ο αξιέπαινος κύριος Τζωρτζάκης», έγραφε ένα σχόλιο κάτω από το post της Popaganda στο Facebook, για τα όσα είπε ο Χάρης Τζωρτζάκης καλεσμένος σε εκπομπή του ΣΚΑΪ. Είτε συμφωνεί, είτε διαφωνεί κάποιος με τα λεγόμενά του, αλλά και τα όσα γράφει στις προσωπικές του σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν μπορεί παρά να του αναγνωρίσει το γεγονός ότι έχει το θάρρος της γνώμης του και δεν φοβάται να μιλήσει για τα όσα θεωρεί κακώς κείμενα, τόσο στον χώρο του θεάτρου, αλλά και την κοινωνία γενικότερα.
Ήρθε ένα μεσημέρι στα γραφεία της Popaganda και μιλήσαμε για το θέατρο και το μέλλον του, την κοινωνία, την αλλαγή που περιμένουμε να έρθει, αλλά και τον φόβο που μπορεί να κρύβεται πίσω από κάθε άποψη που εκφράζει και μοιάζει θαρραλέα.
Θα ξεκινήσω κατευθείαν από τα βαθιά. Όταν εγινε η αποκάλυψη για τον Κώστα Ζάππα, αν θυμάμαι καλά εκείνη την ημέρα ήσουν ο πρώτος που έγραψε το όνομά του από κάτω. Ήταν κάτι που σκεφτόσουν καιρό ή ήταν μια απόφαση της στιγμής; Τι ήταν αυτό που σε έκανε να το πεις; Ήταν μια αυθόρμητη στιγμή που διάβασα στο Facebook έναν συνάδελφο να περιγράφει παρόμοιο περιστατικό με το δικό μου και έγραψα το όνομά του έτσι απλά. Ότι αυτός λοιπόν, έκανε το ίδιο και σε μένα και από ότι έχω καταλάβει και σε πολλούς άλλους. Χρησιμοποίησε δηλαδή τον όρο ακρόαση προκειμένου να ασκήσει εξουσία, γιατί σεξουαλική παρενόχληση σε μένα, νομικά τουλάχιστον και δικαστικά δεν υπάρχει. Υπάρχει όμως ένα μοτίβο που οδηγεί προς έναν εξευτελισμό της εργασίας σου και της προσωπικότητας σου. Αυτό βέβαια, λειτούργησε αποκαλυπτικά για τη συνέχεια, στο δημόσιο βίο του θεάτρου σε σχέση με τις αποκαλύψεις που έγιναν για βιασμούς και παιδοβιασμούς. Αυτή τη στιγμή το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών δέχεται ακόμα καταγγελίες και φτιάχνουν τους φακέλους και αποδίδουν τις κατηγορίες σε αυτούς που κατηγορούνται. Θέλω να πω ότι μπορεί να ήταν μία αυθόρμητη στιγμή, όμως δεν έγινε μη γνωρίζοντας του τι μπορεί να ακολουθήσει. Θα ήθελα να τονιστεί αυτό. Νομίζω ότι ήταν ένας τρόπος να μιλήσουν και τα αγόρια, γιατί μέχρι τότε είχαν μιλήσει μόνο κοπέλες για παραβιαστικές συμπεριφορές, σεξουαλικές παρενοχλήσεις και για κακοποιήσεις, μέχρι και απόπειρες βιασμού. Έχουν ακουστεί πολλές διαφορετικές κατηγορίες. Επομένως το δικό μας νομίζω ότι βοήθησε κάποια παιδιά να πάρουν και αυτοί το θάρρος να μιλήσουν για τις πολύ σοβαρότερες κατηγορίες. Για τα πολύ σοβαρότερα αδικήματα τα οποία διαπράχθηκαν εις βάρος τους.
Θεωρείς πως είναι πιο δύσκολο για έναν άνδρα να μιλήσει; Δηλαδή ακόμα και στο θέμα του βιασμού δυστυχώς, περιμένουμε ότι αυτό συμβαίνει μόνο σε γυναίκες. Φέρνει δηλαδή, ένα άλλους είδους στίγμα το να είσαι άντρας και να έχεις δεχτεί σεξουαλική κακοποίηση, είτε ως μικρό παιδί δυστυχώς αλλά ακόμα και ως ενήλικας; Νομίζω έτσι κι αλλιώς το να αποκαλύψεις έναν βιασμό είναι εξαιρετικά δύσκολο, είτε είσαι άντρας είτε είσαι γυναίκα. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να το διαχειριστείς όλο αυτό, γιατί το ίδιο το κράτος σε αποτρέπει από το να καταγγείλεις αυτά τα τα ειδεχθή εγκλήματα. Και πώς σε αποτρέπει; Υπάρχει η νοοτροπία στην αστυνομία να είναι εκ πρώτης αποτρεπτικοί, αντί να αγκαλιάσουν τον καταγγέλλοντα, πραγματικά να τον αγκαλιάσουν και να τον πάρουν από το χέρι, να τον οδηγήσουν στην αποκάλυψη της φρίκης που έζησε και μετέπειτα στην σύλληψη του δράστη. Θέλω να είμαι ξεκάθαρος σε αυτό. Έχουν ειπωθεί πάρα πολλά πράγματα, έχουν βγει πάρα πολλές μαρτυρίες γυναικών, οι οποίες είναι δημοσιευμένες, που καταγγέλλουν αυτό ακριβώς. Ότι πήγαν να καταγγείλουν στο αστυνομικό τμήμα μία απόπειρα βιασμού ή και έναν βιασμό και η αντιμετώπιση που είχαν ήταν έως και εχθρική. Η αστυνομία αντιπροσωπεύει το κράτος, άρα το επίσημο κράτος αποτρέπει τους ανθρώπους να καταγγείλουν αυτά τα περιστατικά. Βλέπουμε τι έχει συμβεί και με την υπεράσπιση του κυρίου Λιγνάδη, με τον δικηγόρο του τον κύριο Κούγια, να αποδίδει ευθύνες και χαρακτηρισμούς μειωτικούς απέναντι στους καταγγέλλοντες, ενώ υπάρχει και διασυρμός μετά από τα μέσα ενημέρωσης. Άρα ένας άνθρωπος έχει να αντιμετωπίσει όλο αυτό, ο οποίος άνθρωπος τις περισσότερες φορές δεν είναι ο Χάρης ο Τζωρτζάκης, που μπορεί να έχει παίξει και σε δύο σειρές και να έχει και ένα δημόσιο βήμα, γιατί τότε είναι λίγο πιο εύκολο να ακουστείς σε αυτή την κοινωνία. Μπορεί όμως να είναι η Μαρία, ο Νίκος, ο Κώστας. Άνθρωποι εργαζόμενοι, που ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα. Γιατί παίζει και αυτό ρολό στο τί θα καταγγείλεις και ποιος θα σε ακούσει. Αν είσαι φτωχός ή πλούσιος σε αυτή την κοινωνία. Όσο πιο φτωχός είσαι, τόσο πιο δύσκολα ακούγεσαι. Υπάρχει τεράστιο έλλειμμα δικαιοσύνης αυτή τη στιγμή.
Έκανε την αρχή με πολύ θάρρος η Σοφία Μπεκατώρου, αλλά δεν έχουν βγει άνθρωποι από άλλους κλάδους να καταγγείλουν τόσο μαζικά. Θεωρείς ότι έχει πέσει ένα δυσανάλογα μεγάλο βάρος στις πλάτες του ελληνικού θεάτρου αυτή τη στιγμή; Το θέατρο δεν κινδυνεύει από τίποτα. Είναι μία αρχαία τέχνη, η οποία έχει επιβιώσει μέσα στις χιλιετίες από Ιερά Εξέταση, από παγκόσμιους πολέμους, από φυσικές καταστροφές. Δεν κινδυνεύει το θέατρο επειδή αυτή τη στιγμή βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας αυτές οι ιστορίες, ίσα-ίσα, γιατί το θέατρο είναι οι άνθρωποι του. Δεν είναι κάτι γενικό, δεν είναι μία ιδέα. Το θέατρο είναι κάθε φορά οι άνθρωποι, οι οποίοι φέρουν αυτή την τέχνη και το κοινό που βλέπει αυτή την τέχνη και συμμετέχει σε αυτήν, γιατί το κοινό είναι συμμετοχικό στο θέατρο. Αν οι άνθρωποι του νιώθουν πιο ασφαλείς, το θέατρο θα είναι πιο ελεύθερο να μεγαλουργεί. Άρα δεν νομίζω ότι μας έχει πέσει κάποιο βάρος. Απλώς ο τρόπος που φτάνουν κάποιες ιστορίες στον κόσμο, τον κάνουν να τσουβαλιάζει και να γενικοποιεί τα κακώς κείμενα. Γιατί ο κόσμος έχει μάθει τον εύκολο δρόμο. Τον έχουνε μάθει… έχει μάθει; Εν πάση περιπτώσει πρέπει να πω τα πράγματα με το όνομα τους από δω και πέρα. Έχει πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης και ο κόσμος και εγώ που μιλάω φυσικά, δεν είμαι κάποιος άγιος. Αλλά ο κόσμος έχει πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης για το ότι επιλέγει τον εύκολο δρόμο, την εύκολη ενημέρωση, την εύκολη κρίση, την εύκολη άποψη. Πρέπει να αλλάξουμε ρότα σαν κοινωνία. Πρέπει να σταματήσουμε να αποζητάμε την μετριότητα. Πρέπει να αναζητήσουμε την ομορφιά και η ομορφιά έρχεται με κόπο και με μόχθο. Με πολύ μόχθο.
Μίλησες πρόσφατα στον ΣΚΑΪ σε ένα πάνελ που εγώ το αισθάνθηκα λίγο εχθρικό και ειρωνικό απέναντι σου. Παρόλα αυτά όμως, δεν έβαλες τελεία, με την έννοια ότι αυτά που είχες να πεις τα είπες. Πόσο εύκολο ήταν εκείνη την ώρα να κρατήσεις τις σκέψεις σου δομημένες, ενώ είχες άλλους τέσσερις-πέντε ανθρώπους απέναντί σου να λένε τα ακριβώς αντίθετα ή να προσπαθούν, εντός κι εκτός εισαγωγικών, να χειραγωγήσουν τον λόγο σου και να κατευθύνουν αλλού την κουβέντα; Έχω δώσει κατά καιρούς διάφορες τηλεοπτικές συνεντεύξεις, όχι πολλές, μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού. Ήταν η πρώτη φορά που ήμουν μπροστά σε κάμερα και μπόρεσα σε κάποιο βαθμό να πω αρκετά από τα πράγματα που ήθελα. Νομίζω συνέβη γιατί ο ΣΚΑΪ είναι ένα εχθρικό μέσο ενημέρωσης απέναντι στην κοινωνία ή απέναντι σε μένα καλύτερα, γιατί δεν θέλω να μιλάω εκ μέρους της κοινωνίας. Για τη δική μου λογική και για τον δικό μου αξιακό κώδικα σαν άνθρωπος, είναι ένα εχθρικό μέσο. Θεωρώ δηλαδή, ότι με κοροϊδεύουν όταν μου μεταφέρουν ειδήσεις, όταν μου μεταφέρουν πολιτική άποψη, θεωρώ ότι με κοροϊδεύουν με σκοπό να με παραπλανήσουν και να βγάλω ένα συμπέρασμα για τα γεγονότα, τα οποία όμως είναι αναληθή έτσι όπως λέγονται. Με σκοπό στην πραγματικότητα να εκμαιεύσουν μία ψήφο προς την κατεύθυνση που έχουν αποφασίσει τα επιχειρηματικά συμφέροντα που εκπροσωπούνται εκεί μέσα. Δεν ήταν παντα έτσι τα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα. Αυτό έχει συμβεί τα τελευταία δέκα χρόνια, από τα μνημόνια και μετά. Όχι ότι πριν είχαμε καμία ελευθεροτυπία ή μαχητικότητα στα μέσα ενημέρωσης, αλλά υπήρχε μία λίγο μεγαλύτερη πολυφωνία, το οποίο από μόνο του δημιουργεί κάποιες ρωγμές και μπορούν να ακουστούν πράγματα. Αυτή τη στιγμή είναι σαν να υπάρχει ένα μοναδικό μέσο. Αυτό το τηλεοπτικό μέσο που υπάρχει ονομάζεται προπαγάνδα, η οποία χρησιμοποιήθηκε από όλα τα απολυταρχικά καθεστώτα. Γιατί στις δημοκρατίες υποτίθεται ότι θέλουμε την πολυφωνία. Αυτό που κάνει η δημοκρατία είναι να σέβεται την μειοψηφία, γιατί η πλειοψηφία είναι πάντα δυνατή. Αυτό που θα έπρεπε να κάνει μία δημοκρατία είναι να σέβεται την μειοψηφία. Εδώ πρώτον δεν μας κυβερνάει καμία πλειοψηφία πλέον, δηλαδή το εκλογικό σύστημα που έχουμε δεν προωθεί την πλειοψηφία. Στην πραγματικότητα είναι ισχνές μειοψηφίες που κυβερνάνε με μπόνους. Ευθύνεται βέβαια και ο κόσμος. Επειδή όμως, έμπλεξα σε πάρα πολλά τη σκέψη μου, το βασικό που ήθελα να πω, είναι ότι είπα αυτά που ήθελα να πω εκεί πέρα, γιατί αποφάσισα να είμαι ο εαυτός μου και να είμαι δίκαιος και τίμιος με τον εαυτό μου, γιατί ξέρεις, κάθε φορά προσπαθείς λίγο να μετριάσεις τα λόγια σου, γιατί φοβάσαι κιόλας. Κι όσο κι αν μου λένε όλοι «καλά που μιλάς», φοβάμαι που μιλάω. Φοβάμαι. Δεν μιλάω ούτε γράφω αυτά που γράφω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς φόβο και πάθος. Τα γράφω με πολύ φόβο και πολλές φορές το πληρώνω και με κόστος πραγματικό. Αλλά κάτι πρέπει να κάνουμε σε αυτή τη ζωή, πρέπει να πάρουμε ένα ρίσκο και να είμαστε τίμιοι απέναντι σε αυτά που πιστεύουμε, να μην νερώνουμε το κρασί μας συνέχεια, γιατί μετά δεν μένει ούτε στο ελάχιστο κρασί και θα φύγουμε από αυτή τη ζωή κενοί και άδειοι. Νομίζω είναι λυτρωτικό να έχεις πίστη σε κάτι. Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα στο αγαπημένο μου έργο του Τσέχωφ, τον «Γλάρο». Λέει ότι «το σημαντικό είναι να έχεις πίστη, κάπου να πιστεύεις και όταν πιστεύεις σε αυτό το κάτι μπορείς να να κάνεις τα πάντα γι’ αυτό», και το έχουμε δει στην ιστορία. Ε, λοιπόν ήρθε η ώρα να γίνουμε εμείς η ιστορία.
Επειδή αναφέρθηκες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θεωρείς ότι ευτυχώς που τα έχουμε; Δηλαδή θα γινόταν όλο αυτό που έγινε τώρα εάν δεν υπήρχαν; Είναι δίκοπο μαχαίρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Από τη μία δίνουν κάποια ελευθερία στους πολίτες να μεταφέρουν πράγματα ευρύτερα και μέσω βίντεο. Είδαμε αυτό που έγινε στην πλατεία της Νέας Σμύρνης. Στην αρχή το Αθηναϊκό Παρακτορείο Ειδήσεων είπε πως 30 τύποι επιτέθηκαν σε αστυνομικούς και τραυμάτισαν δύο, ενώ μετά βγήκαν τα βίντεο από την πλατεία και είδαμε απλά αστυνομικούς να συλλαμβάνουν και να χτυπάνε αλύπητα ανθρώπους. Ανθρώπους χωρίς κράνη, χωρίς παλούκια, χωρίς σημαίες, με τα σώματά τους μόνο. Αυτό είδαμε. Κι ενώ το είδαμε αυτό το πράγμα, ακόμα προσπαθούν να διαψεύσουν αυτό που είδαμε. Αυτό κάνει η προπαγάνδα, σου κάνει το άσπρο μαύρο και το μαύρο άσπρο. Αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, προσπαθεί να γίνει το άσπρο μαύρο. Αλλά για να επανέλθω στην ερώτηση για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από τη μία λοιπόν, μπορούμε και εμείς να γράφουμε πέντε πράγματα που θεωρούμε ότι τα διαβάζουν κάποιοι, αλλά δεν είναι πολλοί γιατί ο αλγόριθμος είναι συγκεκριμένος. Μεταξύ μας τα διαβάζουμε και λίγο άμα ξεφύγει κάτι και γίνει κάπως viral θα το διαβάσουν και δέκα παραπάνω. Αλλά μας κρατάει εγκλωβισμένους σε αυτό το πράγμα, γιατί εκτονώνεται μία οργή στο γράψιμο και στο ποστάρισμα και σε μία ηδονή των like, που την έχω και εγώ έτσι; Υπάρχει ένας εθισμός σε αυτό. Εθίζεσαι στην πραγματικότητα στο να είναι η γνώμη σου και η άποψη σου αρεστή. Εγώ πολλές φορές προσπαθώ και προβοκάρω τον ίδιο μου τον εαυτό, δηλαδή όντως γράφω κάτι που ξέρω ότι αυτό που θα γράψω τους μισούς από αυτούς που μου λέγανε μπράβο στον ΣΚΑΪ, τώρα θα μου πουν «πόσο μαλακας είσαι», αλλά αυτό είμαστε. Δεν μπορούμε συνεχώς να είμαστε αρεστοί. Και όσο περισσότερο αρεστοί είμαστε σε περισσότερο κόσμο, τόσο σε χειρότερο δρόμο βαδίζουμε. Το να είσαι αρεστός έτσι, όχι το να έχεις μία άποψη. Εγώ προσωπικά θέλω να με αγαπάνε και να με σέβονται οι φίλοι μου πρώτα. Αυτοί είναι οι πιο δύσκολοι κριτές μου.
Με όλες τις αποκαλύψεις των τελευταίων εβδομάδων, είδαμε κάποια «ιερά τέρατα» του χώρου να αποκαθηλώνονται. Θεωρείς ότι τώρα θα γεννηθεί ένα νέο ελληνικό θέατρο; Ότι θα δοθεί χώρους σε νέους δημιουργούς; Όχι δεν θα δούμε κανένα νέο ελληνικό θέατρο, ούτε θεωρώ ότι έχουν αποκαθηλωθεί τα ιερά τέρατα και ούτε πρέπει να αποκαθηλωθεί κάποιο ιερό τέρας. Δεν είναι αυτός ο σκοπός, τουλάχιστον όχι ο δικός μου. Σκοπός δεν είναι να αποκαθηλώσουμε κανέναν, σκοπός είναι να οριστεί το επάγγελμα, να υπάρχουν εργασιακές συνθήκες αξιοπρεπείς για τους ανθρώπους που εργάζονται πολύ σκληρά πάνω σε αυτόν τον τομέα. Γενικότερα στις τέχνες, ας μην περιοριστούμε στο θέατρο. Αυτό που ίσως άμεσα αλλάξει, είναι ότι κάποιοι άνθρωποι που ενδεχομένως είχαν στο μυαλό τους ή ακόμα ακόμα κάνανε παρόμοια πράγματα και για κάποιο λόγο βέβαια δεν έχουν καταγγελθεί, θα το σκεφτούν 10, 20 και 100 φορές περισσότερο να κάνουν αντίστοιχα πράγματα σε συναδέλφους τους, σε εργαζόμενους του θεάτρου γενικότερα. Αυτό ναι νομίζω θα αλλάξει, αλλά δεν θα αλλάξει κανένα ελληνικό θέατρο. Το θέατρο καθρεφτίζει κάθε φορά την κοινωνία που έχουμε. Όταν υπάρχει άνθηση στην κοινωνία, υπάρχει και άνθηση στις τέχνες, όταν η κοινωνία είναι σε έναν βάλτο, σε έναν βούρκο, αντίστοιχη τέχνη θα παράξει. Τουλάχιστον σε συλλογικό επίπεδο, γιατί ατομικά μπορούν να υπάρξουν σπουδαία πράγματα μέσα από αυτόν τον βούρκο.
Είναι ο πολιτισμός στην Ελλάδα μία γενικότερα πονεμένη υπόθεση και συζήτηση; Δεν έχουμε πολιτισμό στην Ελλάδα. Αυτή είναι η αλήθεια και δεν είμαι ισοπεδωτικός. Δεν λέω ότι δεν υπάρχει τέχνη στην Ελλάδα, λέω ότι δεν έχουμε πολιτισμό. Ο πολιτισμός σημαίνει συντονισμένη προσπάθεια προώθησης των Τεχνών. Δεν εννοώ μαρκετινίστικα, εννοώ ουσιαστικά. Τώρα το γιατί… γιατί έχουμε ένα διεφθαρμένο κράτος και κανένα διεφθαρμένο κράτος δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για τις τέχνες και τον πολιτισμό. Χρησιμοποιούν τους ηθοποιούς ως βιτρίνα του κόμματος τους. Του εκάστοτε κόμματος. Θέλουν να φωτογραφίζονται δίπλα στους ηθοποιούς μόνο για το image τους, έρχονται στις παραστάσεις μας και φεύγουν στο διάλειμμα, αφού βγάλουν τις φωτογραφίες. Όχι όλοι, αλλά οι περισσότεροι. Επομένως δεν ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό στην Ελλάδα. Ποιο πολιτισμό; Εδώ τσιμεντώθηκε η Ακρόπολη, έχουνε γίνει αίσχη και βγήκαν καλλιτέχνες να στηρίξουν αυτή την Υπουργό πολιτισμού ως άξια. Και εντάξει εμάς αυτοί οι 56 μας γράφουν στα παλιά τους τα υποδήματα. Είναι σχεδόν σύσσωμος ο καλλιτεχνικός χώρος που φωνάζει εδώ και ένα χρόνο για την ανυπαρξία του Υπουργείου Πολιτισμού και την στήριξη απέναντι στους καλλιτέχνες, τους μουσικούς, τους ηθοποιούς, τους ζωγράφους. Για τους ζωγράφους δεν μιλάει κανένας. Αυτοί οι 56 λοιπόν, βγήκαν να υπερασπιστούν την υπουργό πολιτισμού ως άξια «επαγγελματία» δεν ξέρω πώς να το πω, γιατί μιλήσανε για το σπουδαίο έργο της. Και λες να δούμε το έργο παιδιά, να δούμε το έργο, γιατί έχουμε για παράδειγμα το τσιμέντωμα της Ακρόπολης, δήθεν για τα άτομα με αναπηρίες. Εγώ έχω άτομο στην οικογένειά μου τετραπληγικό και όχι στην Ακρόπολη δεν μπορεί να πάει, δεν μπορούμε να βγούμε από το πεζοδρόμιο του σπιτιού μας για να πάμε στο αμάξι. Ποια Ακρόπολη; Που για να την πάμε στην Ακρόπολη χίλιες φορές να την πάρουμε αγκαλιά. Υπάρχουν τρόποι να γίνουν πράγματα για τους ανθρώπους με αναπηρίες, όχι όμως να χρησιμοποιείς αυτό το άθλιο κατασκεύασμα προσχηματικά για να μιλήσεις για τους ανθρώπους αυτούς. Είναι χυδαίο αυτό το πράγμα. Τους θυμούνται, όταν χρειάζονται πρόσχημα για τα εκτρώματα που κάνουν. Δείτε την πόλη μας πώς είναι. Ξέρετε τι λένε σε αυτούς τους ανθρώπους; Να πεθάνετε σπίτια σας ή σε κάποιο ίδρυμα, να πεθάνετε, αυτό τους λένε. Δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι τους να πάνε στο φούρνο, όχι στην Ακρόπολη. Ελάτε στην Καισαριανή που μένω εγώ. Τα πεζοδρόμια είναι 20 και 30 πόντους. Εγώ που έχω μικρό παιδί με καροτσάκι δεν μπορώ να κατέβω, όχι κάποιος άνθρωπος με αναπηρία. Επομένως, δεν ξέρω πραγματικά, ειδικά γι’ αυτούς τους 56 δεν έχω λόγια και κάποιος από αυτούς τους είχα και σε εκτίμηση. Ούτε για φτύσιμο. Ντροπή. Ή μη μιλάς κύριε, γιατί είσαι εχθρικός απέναντί μου με αυτό το κείμενο που βγήκε. Είσαι εχθρικός. Φτύνεις όλους εμάς. Πώς θα έρθουμε αύριο μεθαύριο να δουλέψουμε μαζί, όταν μας έχεις φτύσει με αυτό το κείμενο; Γιατί αυτό κάνανε με αυτό το κείμενο, μας έφτυσαν στη μούρη όλους εμάς που είπαμε δύο αλήθειες, που είπαμε ασχοληθείτε με το θέατρο, ασχοληθείτε με τον πολιτισμό ουσιαστικά, μην κάνετε έργα για το φαίνεσθαι. Κάντε ουσιαστικά πράγματα. Ακούστε μας εν πάση περιπτώσει.
Ίσως με εξαίρεση αυτούς τους 56, βλέπουμε ότι η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων του θεάτρου, αλλά και των Τεχνών γενικότερα, είναι σαν μία γροθιά. Σου δημιουργεί αυτό μια αισιοδοξία για το μέλλον, ότι ίσως θα μπει ένα τέλος σε αυτή τη ρομαντικοποίηση του σκληρού σκηνοθέτη, της διάνοιας πού έχει και μερικές ιδιοτροπίες, οπότε «Ναι μωρέ, ας τον συγχωρέσω άμα με βρίσει»; Θεωρείς ότι έρχονται καλύτερες μέρες; Το θέατρο δεν μπορεί να υπάρξει άμα γίνει αποστειρωμένο. Δηλαδή διάβασα κάπου ότι υπάρχει επαγγελματίας ο οποίος οδηγεί τους ηθοποιούς στις σεξουαλικές σκηνές, έτσι ώστε να είναι προστατευμένοι και να μην νιώσουν ανασφάλεια. Εγώ αυτό το θεωρώ γελοίο γιατί οι άνθρωποι δεν χρειαζόμαστε πάντα ένα μπάτσο, για να είμαστε και να παραμένουμε άνθρωποι. Οι άνθρωποι μπορούμε να είμαστε άνθρωποι όταν τίθεται ένα πλαίσιο πάνω στο οποίο γνωρίζει ο καθένας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του. Αυτό το πλαίσιο να είναι απαράβατο και με το που ξεπεραστεί να υπάρχει διωγμός. Όταν λοιπόν δίνεται αυτό το πλαίσιο και ως καλλιτέχνης είσαι δημιουργός, παίρνεις την ευθύνη του σώματός σου και την εμπιστοσύνη του συμπαίκτη σου. Δεν χρειάζεσαι κανένα μπάτσο να σου πει αν θα πιάσεις το βυζί ή άμα θα σου πιάσει τον πούτσο. Γιατί μπορεί να γίνουν και τα δύο και να είναι αριστουργηματικά. Δεν θεωρώ ότι οι άνθρωποι του θεάτρου είναι στην πλειοψηφία τους μία γροθιά. Όλα γίνονται μόδα ως έναν βαθμό. Δεν θεωρώ ότι είμαστε όλοι μαζί και δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι μαζί. Θέλουμε πολυφωνία και σεβασμό στη μειοψηφία για να λειτουργήσουμε και στο θέατρο, αλλά και ως κοινωνία, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε αποστειρωμένοι στο θέατρο. Και θα βριστούμε και θα μαλλιοτραβηχτούμε. Ενδεχομένως μπορεί να παρεξηγηθεί αυτό που λέω, αλλά έτσι είναι. Μπορεί να γίνει και αυτό. Μπορεί να γίνει μία μόνο φορά όμως, και να συγχωρεθεί. Όταν είναι μοτίβο, τότε πρέπει να πεθαίνει. Σε οποιονδήποτε χώρο, πόσο μάλλον στο θέατρο. Στο θέατρο πρέπει να υπάρχει ελευθερία. Τώρα όποιος θέλει να ορίσει τι σημαίνει ελευθερία και τι σημαίνει ασυδοσία, να πάει στο δημοτικό και να τα ξαναμάθει από την αρχή. Στο θέατρο είμαστε ενήλικες, επαγγελματίες άνθρωποι. Αυτό για το οποίο μπορούμε να παλέψουμε είναι να έχουμε ένα ορισμένο πλαίσιο, να είναι επαγγελματικό και μέσα σε αυτό το ορισμένο πλαίσιο, να ξέρει ο καθένας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του και να λειτουργήσουμε ελεύθερα. Να κάνουμε την τέχνη μας.