Γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό Σφενδάμη Πιερίας. Ως μαθήτρια της τρίτης γυμνασίου, συμμετείχε στο πρόγραμμα «Μαθητική Εικονική Επιχείρηση» του Σωματείου Επιχειρηματικότητας Νέων/Junior Achievement Greece και ίδρυσε – μαζί με την ομάδα της – την «Smileybin» με «έξυπνους» κάδους ανακύκλωσης.
Το προϊόν ξεχώρισε σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, αποσπώντας το «Βραβείο Καινοτομίας», ενώ η ίδια διακρίθηκε και με το «Πανευρωπαϊκό Βραβείο Ηγετικής Προσωπικότητας» ανάμεσα σε 425.000 συνυποψηφίους της. Πέρυσι, ως επιπλέον επιβράβευση, της χορηγήθηκε και η πρώτη μαθητική υποτροφία του ΣΕΝ/JA Greece, ύψους 20.000 ευρώ.
Η 18χρονη Μαρία Κοκάλα είναι μια κοπέλα με σπάνια ευφυΐα, εντυπωσιακή ευχέρεια λόγου και έμφυτη ευγένεια.
Αυτά τα χαρακτηριστικά, μαζί με τις διακρίσεις που έχει αποσπάσει έως τώρα, είναι οι λόγοι για τους οποίους προσκλήθηκε στη φετινή γενική συνέλευση του Συνδέσμου Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), προκειμένου να μιλήσει για τους προβληματισμούς της γενιάς της.
Επί είκοσι λεπτά, λοιπόν, βρέθηκε στη σκηνή της εκδήλωσης μαζί με τον πρόεδρο του συνδέσμου, Θεόδωρο Φέσσα, και τον ομότιμο καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Θεοδόση Τάσιο, κερδίζοντας τις εντυπώσεις των πολιτικών και των επιχειρηματιών που βρίσκονταν στο κοινό, καθώς και των συνομιλητών της.
Στο πλαίσιο της γενικής συνέλευσης του ΣΕΒ, αναφέρθηκες κατ’ αρχάς στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που θεωρείς ότι πρέπει να γίνουν σε αυτό; Αναμφισβήτητα, μου έχει προσφέρει πολλά θετικά στοιχεία όσον αφορά τις γνώσεις και την ηθικοποίηση του χαρακτήρα μου. Ωστόσο, υπάρχουν πληγές, οι οποίες δεν επουλώνονται, απλώς καταπραΰνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πανελλήνιες εξετάσεις. Οι μαθητές, από την πρώτη λυκείου κιόλας, αναγκάζονται να δώσουν έμφαση σε εξειδικευμένη ύλη και δεν ασχολούνται ιδιαίτερα με τα μαθήματα γενικής παιδείας. Πρόκειται για μια χρησιμοθηρική συμπεριφορά που αποσκοπεί στην εισαγωγή στο πανεπιστήμιο, αλλά λειτουργεί εις βάρος της ευρύτερης μόρφωσης. Όσον αφορά το περιεχόμενο των εξετάσεων, δεν λαμβάνονται υπόψη οι ικανότητες που απαιτούνται για τη φοίτηση σε κάθε τμήμα ξεχωριστά, παρά μόνο η απόδοση σε ορισμένα μαθήματα. Συνεπώς, δεν υπάρχει αξιοκρατία στη διαδικασία επιλογής των φοιτητών, ενώ τα πανεπιστήμια δεν έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε αυτήν. Παράλληλα, στο μεγαλύτερο μέρος της σχολικής εκπαίδευσης, η αποστήθιση τυποποιημένων γνώσεων υπερισχύει της κριτικής σκέψης, παρότι στην αγορά εργασίας και, γενικότερα στη ζωή, η αξιολόγηση καταστάσεων και η λήψη των κατάλληλων αποφάσεων αποτελούν δεξιότητες καθοριστικές για την ατομική και συλλογική πρόοδο.
Επιπλέον, μίλησες για την οικονομική κρίση και την υψηλή ανεργία των νέων ως συνέπεια αυτής. Πώς αντιμετωπίζεις το ενδεχόμενο η γενιά σου να έχει λιγότερες ευκαιρίες επαγγελματικής αποκατάστασης και ανέλιξης μέσα στα επόμενα χρόνια λόγω των δυσμενών συνθηκών στη χώρα; Νομίζω ότι ευκαιρίες υπάρχουν πάντα, παρότι έχουν μειωθεί. Επικρατεί σχεδόν… θρήνος για τους νέους σήμερα με το επιχείρημα ότι δεν τους παρέχονται ευκαιρίες για να εργαστούν και να εξελιχθούν. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι δεν υπάρχει μόνο ανεργία, αλλά και αεργία. Βεβαίως, αρκετοί δυσκολεύονται να βρουν απασχόληση συμβατή με το αντικείμενο των σπουδών και τα ενδιαφέροντά τους. Ωστόσο, όλοι πρέπει να ξεκινήσουμε από κάπου. Προσωπικά, δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι, μόλις βγω στην αγορά εργασίας, θα προσληφθώ απευθείας σε μεγάλη επιχείρηση. Εκεί αποσκοπώ, αλλά, προηγουμένως, θα χρειαστεί να κάνω πρακτική άσκηση και, πιθανόν, να πειραματιστώ με δουλειές που δεν θα μου αρέσουν. Το σημαντικό, όμως, είναι να μην απογοητευόμαστε. Αντιθέτως, να μαθαίνουμε από την οικογένεια και το σχολείο να είμαστε ευπροσάρμοστοι μπροστά στις δυσκολίες και να αναζητούμε λύσεις.
Έχεις γεννηθεί και μεγαλώσει στη Σφενδάμη Πιερίας, ένα χωριό με χίλιους κατοίκους. Θεωρείς ότι οι νέοι που ζουν μακριά από τα αστικά κέντρα έχουν εντονότερη ανησυχία όσον αφορά την εκπαίδευση και την επαγγελματική αποκατάστασή τους; Σαφώς. Τα παιδιά που κατοικούν σε τέτοια μέρη πρέπει να καταβάλουν πολλαπλάσια προσπάθεια, ακόμη και για την πιο απλή δραστηριότητα. Είτε για να πάνε στο σχολείο και στο φροντιστήριο, είτε για να ασχοληθούν με κάποιο χόμπι, καλούνται να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις με λεωφορείο ή αυτοκίνητο. Αντιθέτως, τα παιδιά των αστικών κέντρων διαθέτουν δίπλα τους όλα αυτά. Για παράδειγμα, στη δική μου περίπτωση, μόνο το δημοτικό σχολείο βρισκόταν κοντά στο σπίτι μου, ενώ για το γυμνάσιο και το λύκειο έφευγα πολύ νωρίτερα το πρωί και επέστρεφα πολύ αργότερα το μεσημέρι σε σχέση με άλλους μαθητές, λόγω της χρονοβόρας μετακίνησης με τη συγκοινωνία. Επίσης, δεδομένου ότι ασχολήθηκα με αρκετές εξωσχολικές δραστηριότητες, οι γονείς μου έπρεπε να με πηγαίνουν στην Κατερίνη, την πιο κοντινή πόλη, για να έχω αυτή τη δυνατότητα.
Επομένως, οι εν λόγω τοποθεσίες παρέχουν λιγότερες ευκαιρίες και, για να κάνει κάποιος όσα χρειάζεται και επιθυμεί, επιβαρύνεται σε χρόνο, κόπο και οικονομικό κόστος. Δεν είναι ανέφικτο μεν, αλλά είναι πιο δύσκολο. Το πρόβλημα είναι ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, τα πρακτικά εμπόδια λειτουργούν αποθαρρυντικά για τον νεότερο πληθυσμό των τοπικών κοινωνιών με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται συνεχώς. Σκεφτείτε ότι στο δημοτικό σχολείο του χωριού μου υπάρχουν μόνο τρεις τάξεις και μια δασκάλα πλέον. Υπό αυτές τις συνθήκες, όση θέληση κι αν έχει ο εκπαιδευτικός, είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει σωστά το μάθημα. Πολλά ζευγάρια, λοιπόν, επιλέγουν να δημιουργήσουν οικογένεια αλλού, προκειμένου να προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες και ανέσεις στα παιδιά τους.
Από αριστερά: Θεοδόσης Τάσιος η Μαρία και ο πρόεδρος του ΣΕΒ Θεόδωρος Φέσσας.
Κατά την ομιλία σου, αναφέρθηκες και στη φυγή χιλιάδων επιστημόνων στο εξωτερικό για αναζήτηση εργασίας. Θεωρείς ότι υπάρχει τρόπος το brain drain να μετατραπεί σε brain gain; Νομίζω ότι αν κανείς βρει ικανοποιητική εργασία και επίπεδο ζωής στο εξωτερικό, είναι δύσκολο να επιστρέψει στην Ελλάδα της κρίσης και να ξεκινήσει από το μηδέν. Εξάλλου, η κατάσταση παραμένει τόσο ρευστή, που μια τέτοια απόφαση εμπεριέχει μεγάλο ρίσκο. Από την άλλη πλευρά, αν όλοι φεύγουμε με σκοπό να μη γυρίσουμε ποτέ και να μην προσφέρουμε τίποτα εδώ, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για την πατρίδα μας. Με προβληματίζει, πάντως, ότι πολλοί νέοι αποφασίζουν να εγκαταλείψουν τη χώρα χωρίς καν να προσπαθήσουν σε αυτήν. Κατά τη γνώμη μου, θα ήταν προτιμότερο να δοκιμάσουν να ξεκινήσουν κάτι εδώ και, αν δεν εξελιχθεί όπως θα ήθελαν, να πάνε κάπου αλλού για να πάρουν νέες ιδέες και, έπειτα, να επιστρέψουν. Μια επιχείρηση που μπορεί να πετύχει στο εξωτερικό, πιθανόν να πετύχει και στην Ελλάδα, έστω και σε μικρότερο βαθμό. Εξάλλου, η ζωή έξω έχει τις δικές της δυσκολίες. Αν ρωτήσετε εμένα τι σκοπεύω να κάνω, δεν γνωρίζω να σας απαντήσω. Ελπίζω ότι κατά τα χρόνια των ακαδημαϊκών σπουδών μου, θα ξεκαθαρίσει περισσότερο η σκέψη μου ως προς αυτό το ζήτημα. Σε περίπτωση, όμως, που διαπιστώσω ότι δεν έχω τη δυνατότητα να ζήσω στην πατρίδα μου όπως επιθυμώ, θα αναγκαστώ να φύγω. Ας προσπαθήσει και η Ελλάδα να κάνει κάτι για εμάς, όχι μόνο εμείς για την Ελλάδα.
Ένα ακόμη ζήτημα που σε απασχολεί είναι η ανισότητα μεταξύ των δύο φύλων στην αγορά εργασίας. To γεγονός ότι, όταν ξεκινήσεις να εργάζεσαι, υπάρχει πιθανότητα να έχεις χαμηλότερο μισθό ή λιγότερες ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης σε σύγκριση με τους άνδρες συναδέλφους σου σε αποθαρρύνει ή σε πεισμώνει για αλλαγή της κατάστασης; Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό θέμα, διότι, παρότι σε θεωρητικό επίπεδο οι διακρίσεις εις βάρος των γυναικών έχουν εκλείψει, σε πρακτικό δεν ισχύει το ίδιο. Στην Ελλάδα, π.χ., παρατηρώ λίγες γυναίκες σε υψηλόβαθμες θέσεις και, όσες βρίσκονται εκεί, έχουν κάνει πολλές θυσίες για να το καταφέρουν. Παράλληλα, υπάρχουν ορισμένες που διοικούν ακόμη και πολυεθνικές εταιρείες πιο αποτελεσματικά από τους άνδρες, αλλά λαμβάνουν χαμηλότερες οικονομικές απολαβές. Κατά τη γνώμη μου, η ανισότητα εξακολουθεί να υπάρχει διότι οι άνδρες φοβούνται τις γυναίκες. Φοβούνται, δηλαδή, να διοικούνται από αυτές, διότι έχουν ακόμη τη νοοτροπία της δικής τους υπεροχής. Όμως, βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα πλέον και τέτοιες αντιλήψεις είναι εντελώς παρωχημένες. Το γυναικείο φύλο έχει κάνει αγώνες για να κατακτήσει σημαντικές θέσεις και είμαι βέβαιη ότι θα κατακτήσει ακόμη περισσότερες. Σκεφτείτε ότι παραλίγο να έχουμε γυναίκα πλανητάρχη σήμερα, κάτι που σημαίνει ότι οι ορίζοντές μας έχουν αρχίσει να διευρύνονται. Συνεπώς, η υπάρχουσα ανισότητα δεν με αποθαρρύνει καθόλου. Το μόνο που με προβληματίζει είναι πώς θα συνδυάσω καριέρα με οικογένεια, αλλά νομίζω, ότι, έχοντας τους κατάλληλους ανθρώπους δίπλα μου, θα τα καταφέρω. Κατά τα άλλα, θέλω να πετύχω τους επαγγελματικούς στόχους μου, ώστε να διαπιστώσουν και οι νεότερες κοπέλες από εμένα ότι μπορούν να πετύχουν κι εκείνες τους δικούς τους – ενδεχομένως, καλύτερα κι από τους άνδρες.
Ο Θεοδόσης Τάσιος, κατά τη διάρκεια της δικής του ομιλίας στην εκδήλωση του ΣΕΒ, επεσήμανε την ανάγκη για ήθος και αξίες, προκειμένου να οδηγήσουμε τη χώρα σε ένα καλύτερο μέλλον. Συμμερίζεσαι την άποψή του; Απολύτως. Πρώτα είμαστε άνθρωποι και μετά επαγγελματίες. Επί της ουσίας, προοδεύει όποιος λειτουργεί με βάση ηθικές αρχές και έχει ενεργό κοινωνικό ρόλο. Όπως τόνισε ο κ. Τάσιος, αλλά και η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ παλαιότερα, ο σημαντικότερος φορέας εκπαίδευσης είναι το νηπιαγωγείο, διότι εκεί γαλουχείται ο χαρακτήρας μας και μαθαίνουμε βασικούς κανόνες συμπεριφοράς. Η ηθική διαπαιδαγώγηση των μαθητών, λοιπόν, ξεκινάει από τα πρώτα σχολικά χρόνια και, δυστυχώς, σταματά περίπου στο γυμνάσιο. Όμως, οι έφηβοι είναι εκείνοι που τη χρειάζονται περισσότερο, καθώς, έχοντας από τη φύση τους την τάση προς την αντίδραση και την επαναστατικότητα, έχουν επίσης ανάγκη για καθοδήγηση για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Αλλιώς, καταφεύγουν σε ανεξέλεγκτη συμπεριφορά και φθοροποιούς συνήθειες. Βεβαίως, η οικογένεια παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο στο συγκεκριμένο ζήτημα. Όμως, με τους εντατικούς ρυθμούς της σύγχρονης ζωής, το χάσμα μεταξύ γονέων και παιδιών μεγεθύνεται και οι νέοι κλείνονται στον εαυτό τους. Θεωρώ ότι είμαστε η γενιά με τα περισσότερα μέσα επικοινωνίας, αλλά, τελικά, με τη λιγότερη ουσιαστική επικοινωνία. Το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι πώς θα δείξουμε ευτυχισμένοι και όχι πώς θα γίνουμε ευτυχισμένοι. Αυτό, αναπόφευκτα, μας γεμίζει με θλίψη και εκεί έγκειται ο ρόλος των γονέων και των δασκάλων, προκειμένου να λάβουμε τη σωστή καθοδήγηση.
Σε διεθνές επίπεδο, υπάρχουν ορισμένα εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα σήμερα, όπως η κλιματική αλλαγή, η οικονομική κρίση, το προσφυγικό ζήτημα. Προβλήματα τα οποία οι προηγούμενες γενιές αφενός προκάλεσαν και αφετέρου αδυνατούν να επιλύσουν. Είσαι αισιόδοξη ότι η δική σου γενιά θα αποφύγει να επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος και θα καταφέρει να διαχειριστεί τόσο κρίσιμα θέματα με πιο αποτελεσματικό τρόπο; Είμαι πολύ αισιόδοξη. Για την ακρίβεια, είμαι βέβαιη. Έχουν ήδη συντελεστεί αρκετές θετικές αλλαγές. Ας πάρουμε για παράδειγμα την προστασία του περιβάλλοντος. Πολλοί άνθρωποι έχουν μειώσει την κατανάλωση κρέατος ή έχουν γίνει χορτοφάγοι, έχουν περιορίσει τη χρήση πλαστικής σακούλας, αποφεύγουν να αγοράσουν πλαστικά καλαμάκια, συμμετέχουν στην ανακύκλωση και, γενικά, έχουν αναπτύξει περιβαλλοντική συνείδηση. Φυσικά, η ανάγκη για δράση έχει γίνει επιτακτικότερη σε σύγκριση με το παρελθόν, αλλά τέτοιες πρωτοβουλίες δίνουν ελπίδα. Επίσης, υπάρχουν κινήματα που με χαροποιούν πολύ. Π.χ., κινήματα για τα δικαιώματα των γυναικών στις χώρες του τρίτου κόσμου, ισότητα στην εκπαίδευση, καταπολέμηση της παιδικής εργασίας, προστασία των ζώων. Νομίζω ότι κινούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση πλέον. Τα βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να διαθέτουμε από εδώ και στο εξής είναι ανιδιοτέλεια, ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπο και, βεβαίως, να απαλλαγούμε από την εγωιστική ψευδαίσθηση ότι ο πλανήτης μάς ανήκει. Αν συνειδητοποιήσουμε τον βαθμό στον οποίο έχουν βλάψει οι προηγούμενες γενιές τις επόμενες, η κατάσταση θα βελτιωθεί.
Παρατηρείς τους συνομηλίκους σου να ενημερώνονται ήδη για τα σύγχρονα προβλήματα και να αναλαμβάνουν δράση για την αντιμετώπισή τους ή επιλέγουν την αποστασιοποίηση και την αδιαφορία; Κάποιοι δείχνουν απάθεια ή υιοθετούν απόλυτες απόψεις, θεωρώντας ότι οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες. Έχω παρατηρήσει, όμως, και πολλούς συμμαθητές μου να ενημερώνονται σε καθημερινή βάση για ό,τι συμβαίνει σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο και, έπειτα, να επεξεργάζονται τις πληροφορίες που συλλέγουν. Θεωρώ ότι οι νέοι σήμερα είναι πιο ενεργοί από ποτέ άλλοτε, τόσο στην πολιτική ζωή της χώρας μέσω της ψήφου στις εκλογές, όσο και στις κοινωνικές δράσεις. Για παράδειγμα, συμμετέχουν στον καθαρισμό ακτών, προσφέρουν είδη πρώτης ανάγκης στους πρόσφυγες, ανακυκλώνουν, συλλέγουν καπάκια για να αγοραστούν αναπηρικά αμαξίδια. Στο σχολείο μας, είχαμε διοργανώσει πολλές τέτοιες δράσεις. Επίσης, μου έκανε εντύπωση η τεράστια κινητοποίηση μετά την πυρκαγιά στο Μάτι. Από τη μία πλευρά, στεναχωρήθηκα για τις ανθρώπινες απώλειες και θύμωσα καθώς θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί και, από την άλλη, χάρηκα που γίναμε επιτέλους όλοι ένα για να βοηθήσουμε όσους κατάφεραν να σωθούν. Εκεί, κατάλαβα ότι είμαστε ενωμένος λαός, απλώς δεν πρέπει να το δείχνουμε μόνο στα δύσκολα. Νομίζω, πάντως, ότι όταν κανείς μυείται στην προσφορά προς τον συνάνθρωπο, μετά από λίγο … εθίζεται σε αυτόν τον τρόπο συμπεριφοράς και τον υιοθετεί για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Κατά τα μαθητικά χρόνια σου, είχες πολύ καλές επιδόσεις τόσο στο σχολείο όσο και σε εξωσχολικές δραστηριότητες. Ωστόσο, στη χώρα μας διεξάγεται μια μεγάλη συζήτηση περί αριστείας και, συχνά, αμφισβητείται η αξία της. Ποια είναι η δική σου άποψη για την αριστεία και, κατ’ επέκταση, για την αξιοποίηση των άριστων, δηλαδή την αξιοκρατία; Κατ’ αρχάς, θεωρώ ότι η αριστεία στις σχολικές επιδόσεις εμπεριέχει υποκειμενικότητα. Για παράδειγμα, ο άριστος μαθητής σε ένα μικρό σχολείο διαφέρει από εκείνον σε ένα μεγαλύτερο. Όμως, όταν ένα παιδί κατακτά υψηλή θέση σε έναν συγκεκριμένο τομέα (αθλητισμό, μουσική, ζωγραφική κτλ) χρειάζεται όχι μόνο τυπική επιβράβευση, αλλά και περαιτέρω πρακτική υποστήριξη από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς. Για παράδειγμα, εγώ έλαβα πολύ σημαντική βοήθεια από το ΣΕΝ, προκειμένου να συμμετάσχω στον διαγωνισμό μαθητικής επιχειρηματικότητας και να βραβευτώ σε εθνικό και πανευρωπαϊκό επίπεδο. Γιατί, όμως, όσοι καταφέρνουμε να αποσπάσουμε τέτοιες διακρίσεις να μην μοριοδοτούμαστε για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο ή να μην αποκτούμε χορηγούς που θα στηρίξουν τις μελλοντικές προσπάθειές μας; Αυτά παρέχονται ήδη στους αθλητές, αλλά όχι σε όσους ξεχωρίζουν σε άλλους τομείς. Ωστόσο, είναι απαραίτητα για να συνεχίσουμε την πορεία μας και να επιτύχουμε ακόμη υψηλότερους στόχους.
Νομίζω, πάντως, ότι όταν κανείς μυείται στην προσφορά προς τον συνάνθρωπο, μετά από λίγο … εθίζεται σε αυτόν τον τρόπο συμπεριφοράς και τον υιοθετεί για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται το ταλέντο που πολλοί νέοι διαθέτουν. Για παράδειγμα, ένας συμμαθητής μου έχει εξαιρετική κλίση στη μουσική, αλλά ίσως να μην έχει γράψει καλά στις πανελλήνιες εξετάσεις και να μην καταφέρει να σπουδάσει μουσικολογία όπως επιθυμεί. Αντιστοίχως, στον τομέα της μαθητικής επιχειρηματικότητας, πιθανόν κάποια παιδιά να είναι πιο άξια από εμένα, απλώς εγώ είχα την τύχη να λάβω την κατάλληλη καθοδήγηση και υποστήριξη. Υπάρχουν, λοιπόν, πολλοί ταλαντούχοι νέοι στην Ελλάδα και πρέπει το κράτος να εντοπίζει, να αναδεικνύει και να αξιοποιεί τις ιδιαίτερες ικανότητές τους για να μην χάνονται.
Δεδομένου ότι επιθυμείς να σπουδάσεις στο τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και να ασχοληθείς επαγγελματικά με το επιχειρείν, πώς φαντάζεσαι την επιχείρηση του μέλλοντος; Σε τι θα ήθελες να μοιάζει και σε τι να διαφέρει από τη σημερινή; Λέγεται ότι, στα επόμενα χρόνια, σημασία θα έχει πρωτίστως ο χαρακτήρας του επιχειρηματία και όχι τα πτυχία του. Διότι πτυχία διαθέτουν σχεδόν όλοι πλέον. Αυτό που θα μετράει, λοιπόν, για την πρόοδο μιας εταιρείας – είτε μικρότερης, είτε μεγαλύτερης – είναι η διαφάνεια και η ειλικρίνεια προς τον πελάτη. Παράλληλα, η ανθρωποκεντρική στάση της, ο κοινωνικός ρόλος της, η ενσωμάτωση νέων τεχνολογικών μεθόδων και η εξωστρέφεια θα αποτελούν εξίσου σημαντικά στοιχεία. Επιπλέον, η προσοχή στρέφεται ήδη όχι τόσο στην προσφορά προϊόντων, αλλά υπηρεσιών – και, κυρίως, εμπειριών. Με άλλα λόγια, από τον πρωτογενή και τον δευτερογενή τομέα παραγωγής μεταβαίνουμε στον τριτογενή. Νομίζω ότι οι επιχειρήσεις που θα διαθέτουν αυτά τα χαρακτηριστικά, θα γνωρίσουν μεγάλη ανάπτυξη στο μέλλον.
Οι νέοι είμαστε αγανακτισμένοι με πολλά θέματα και θέλουμε να το επισημαίνουμε δημοσίως μήπως καταφέρουμε να γίνει κάποια αλλαγή.
Στη φετινή γενική συνέλευση του ΣΕΒ, σου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσεις μπροστά σε πολιτικούς και επιχειρηματίες της χώρας. Θεωρείς ότι η γενιά σου πρέπει να εκπροσωπείται συχνότερα σε τέτοιες εκδηλώσεις; Κι αν ναι, ποια θα είναι τα οφέλη για τους συμμετέχοντες; Κατά τη γνώμη μου, ο ΣΕΒ πήρε … μεγάλο ρίσκο που με κάλεσε στη συνέλευση των μελών του. Διότι, ουσιαστικά, ζήτησε από μια 18χρονη να μιλήσει για τις ανησυχίες της χωρίς καλά-καλά να γνωρίζει το περιεχόμενο της ομιλίας της. Ήταν, λοιπόν, μια πρωτοποριακή κίνηση εκ μέρους του. Σαφώς, εύχομαι οι νέοι να δίνουν συχνότερα το «παρών» σε τόσο μεγάλες εκδηλώσεις. Διότι είμαστε αγανακτισμένοι με πολλά θέματα και θέλουμε να το επισημαίνουμε δημοσίως μήπως καταφέρουμε να γίνει κάποια αλλαγή. Για παράδειγμα, όλοι έχουν άποψη για το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, αλλά ποιος ρωτά τους ίδιους τους μαθητές; Επομένως, είναι απαραίτητο η γενιά μου να εκφράζεται για τα ζητήματα που την απασχολούν και την αφορούν άμεσα, ώστε να μην λαμβάνονται αποφάσεις ερήμην της.
Πρόσφατα, συνάντησες την Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, η οποία, αφού σε συνεχάρη για την πορεία σου μέχρι σήμερα, σε συμβούλεψε να μη γίνεις μόνο decision maker, αλλά κυρίως … dream maker. Τι όνειρα έχεις, λοιπόν, για τον εαυτό σου και για την Ελλάδα σε χρονικό ορίζοντα δεκαετίας; Σε προσωπικό επίπεδο, θα ήθελα να έχω ολοκληρώσει μεταπτυχιακές σπουδές και ενδεχομένως να εργάζομαι σε κάποια επιχείρηση στον τομέα της τεχνολογίας και της πληροφορικής. Επίσης, να ασχολούμαι με ορισμένα χόμπι (π.χ. κιθάρα και αγωνιστικό καράτε). Αν θα βρίσκομαι εδώ ή στο εξωτερικό, εξαρτάται από τις συνθήκες όπως θα έχουν διαμορφωθεί έως τότε. Όσον αφορά την Ελλάδα συνολικά, θα ήθελα μια χώρα σε καλύτερη οικονομική κατάσταση, με λιγότερη υπογεννητικότητα και περισσότερη εξωστρέφεια. Εύχομαι να βρίσκεται στην ακμή της πλέον και να έχει αφήσει πίσω της την παρακμή του σήμερα.