Κωνσταντίνα Κούνεβα: Τους ανθρώπους και το νερό δεν μπορείς να τους σταματήσεις

Χαρακτηρίζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα «μεγάλο τσίρκο», «ντροπή» αυτό που συμβαίνει με το προσφυγικό και δηλώνει απογοητευμένη -όχι θυμωμένη- με την ανατροπή της δικαίωσής της για την εναντίον της δολοφονική επίθεση.

Η Κωνσταντίνα Kούνεβα, η γυναίκα, η μάνα, η μετανάστρια, η εργαζόμενη, η συνδικαλίστρια, ο άνθρωπος που μάς δίδαξε τι θα πει ψυχικός σθένος πρόσφατα κέρδισε μια ιστορική για τα ευρωπαϊκά δεδομένα νίκη, την οποία διαδέχτηκε η απρόβλεπτη δικαστική απόφαση του Εφετείου. Η έκθεση τομή της ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ για τα δικαιώματα των οικιακών βοηθών και του προσωπικού φροντίδας της Ε.Ε. υπερψηφίστηκε από την Επιτροπή των Δικαιωμάτων των Γυναικών και Ισότητας Φύλων. Λίγες μέρες μετά από αυτή την επιτυχία, τρία χρόνια από την απόφαση του δικαστηρίου που τη δικαίωνε κι οκτώ από την δολοφονική επίθεση, το Εφετείο ανέτρεψε την πρωτόδικη απόφαση.

Καταρχάς, πώς νιώθετε, κυρία Κούνεβα, για την ανατροπή της πρωτόδικης απόφασης από το Εφετείο; Με ξάφνιασε η απόφαση, όπως όλους φαντάζομαι. Είχαμε μια πολύ καλή πρωτόδικη απόφαση, η οποία είχε σημασία όχι μόνο για τη δική μου υπόθεση αλλά για κάθε εργαζόμενο που διώκεται από την εργοδοσία του επειδή διεκδικεί τα δικαιώματά του. Η πρώτη απόφαση βασίστηκε σε δεκάδες μαρτυρίες συναδέλφων μου, συνδικαλιστών, φίλων, ακόμη και ανθρώπους της εργοδοσίας. Αποδεικνυόταν με στοιχεία ότι η OIKOMET μού έκανε τεράστιο πόλεμο για χρόνια, λόγω της συνδικαλιστικής μου δράσης. Το δικαστήριο δέχτηκε ότι αυτό το κλίμα εις βάρος μου οδήγησε στην δολοφονική επίθεση. Τώρα το εφετείο, ενώ τα γνώριζε όλα αυτά, όπως και το ότι λίγες μέρες πριν από την επίθεση είχα πει σε ένα δημοσιογράφο ότι δεχόμουν απειλές για τη ζωή μου -η συνέντευξη είχε μεταδοθεί- αγνόησε όλα τα στοιχεία. Δεν ξέρω γιατί.

Υποπτεύεστε το λόγο; Δεν θα ήθελα να το σχολιάσω αυτό. Αλλά είναι πολύ άσχημο το μήνυμα που δίνεται προς την κοινωνία με την απόφαση. Σα να λέει στους εργοδότες «καλά κάνετε, καταπατώντας τα εργασιακά δικαιώματα και την νομοθεσία». Αυτή η απόφαση αυτό λέει σε μένα.

Είστε θυμωμένη; Απογοητευμένη; Δεν είμαι θυμωμένη. Είμαι απογοητευμένη. Η κοινωνία μου έχει δείξει εμπιστοσύνη, με έστειλε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να τη στηρίξω, υπάρχει μια μεγάλη αγάπη προς το πρόσωπό μου από την κοινωνία της Ελλάδας. Και σκέφτομαι τους εργαζόμενους, αυτούς που βρίσκονται σε πολύ άσχημη κατάσταση στη χώρα με πόση θλίψη υποδέχτηκαν την είδηση του Εφετείου. Μου γράφουν, μου στέλνουν μηνύματα όλοι σα να έχει πεθάνει δικός τους άνθρωπος.

Τι λένε τα μηνύματα; «Λυπούμαστε πάρα πολύ», «Δεν το πιστεύουμε αυτό που συνέβη», «Δεν είναι δυνατό να βγαίνουν τόσο αντιφατικές αποφάσεις».

Τι σκοπεύετε να κάνετε; Το επόμενο βήμα είναι ο Αρειος Πάγος.

Πιστεύετε ότι θα δικαιωθείτε; Καταρχάς, πιστεύω ότι ο Αρειος Πάγος θα αντιδράσει με διαφορετικό τρόπο. Δεν θα αναγνωρίσει ο Αρειος Πάγος τα δικαιώματα των εργαζομένων;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Εχετε κάνει έρευνα για την παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα η αυθαιρεσία των εργοδοσιών και οι παραβιάσεις της νομοθεσίας είναι συνηθέστερες από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες; Γενικότερα, στον ευρωπαϊκό νότο είναι πολύ χειρότερες οι συνθήκες από το βορρά. Και από τον ευρωπαϊκό νότο η Ελλάδα είναι η χώρα που βρίσκεται στην πιο δύσκολη θέση. Είναι πιο δύσκολα και από την Ιταλία και από την Ισπανία. Στην Ελλάδα δεν τηρείται η εργατική νομοθεσία, οι εργαζόμενοι χάνουν ολοένα τα δικαιώματά τους, μισθοί διαρκώς μειώνονται. Η συνδικαλιστική δράση διώκεται σε όλη την Ευρώπη. Οι χώρες του ευρωπαϊκού βορά -Βέλγιο, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Αγγλία, Δανία, σκανδιναβικές χώρες- έχουν πολύ καλύτερο συνδικαλιστικό νόμο. Εκεί είναι πολύ πιο δύσκολο να καταπατηθεί η εργατική νομοθεσία.

Στην Ελλάδα σε τι ποσοστό παραβιάζονται τα εργατικά δικαιώματα; Εχει καταμετρηθεί; Με βάση τα τελευταία στοιχεία του ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας), καταγράφεται ένα ποσοστό περίπου 20% ανασφάλιστη εργασία, ενώ μαζί με άλλες παραβάσεις της εργατικής νομοθεσίας το ποσοστό εργοδοτικών παραβάσεων είναι πάνω από 30%. Κι αυτό αφορά μόνο τις ελεγχθείσες επιχειρήσεις.

Ο συνδικαλισμός στην Ελλάδα έχει πεθάνει; Οχι, δεν έχει τελειώσει ο συνδικαλισμός. Μπορεί να είναι μια συνολική εικόνα που δίνεται. Αλλά επειδή εγώ συνομιλώ και συνεργάζομαι με συνδικαλιστές, ξέρω ότι υπάρχουν και ισχυρά σωματεία και συνδικαλιστές που πραγματικά ζουν τον συνδικαλισμό με την καρδιά τους. Και ένας, μόνο ένας να υπάρχει είναι αρκετός να ανανεώσει ξανά το συνδικαλιστικό αγώνα.

Εχει επιδεινωθεί η κατάσταση μέσα στην κρίση, το άλλοθι πολλών εργοδοσιών; Ναι, η μη καταβολή των αμοιβών, η απαίτηση να επιστραφεί ο μισθός, η μη καταβολή των εισφορών στα ταμεία, η ψευδής εμφάνιση της καταβολής των επιδομάτων είχαν ξεκινήσει με τις καθαρίστριες και τους security. Τώρα αυτό έχει εξαπλωθεί στους περισσότερους κλάδους. Ολοένα και περισσότεροι εργαζόμενοι εξαναγκάζονται να υπογράψουν λευκά χαρτιά.

Στον αγώνα που κάνατε για τις οικιακές βοηθούς πέσατε σε τοίχο ή βρήκατε συμμαχίες στο Ευρωκοινοβούλιο; Πόσο τροχοπέδη  είναι η γραφειοκρατία του; Το Ευρωκοινοβούλιο μοιάζει σαν ένα μεγάλο τσίρκο, ένα θέατρο. Ο καθένας μπορεί να κάνει και να λέει ό,τι θέλει. Εμείς από την πλευρά της Αριστεράς δουλεύουμε προς όφελος των εργαζομένων, προς όφελος της κοινωνίας. Ο,τι κάνουμε γίνεται με την εμπειρία, τον πόνο της ζωής. Ομως παρατηρώ πως όποτε κλίνεις προς τα Δεξιά η Ευρωβουλή θυμίζει τσίρκο. Γιατί οι δεξιοί δεν έχουν στόχο να βοηθήσουν την κοινωνία. Οπότε όταν πρέπει να παράγουμε συγκεκριμένο έργο και να νομοθετούμε, τα πράγματα γίνονται δύσκολα και αναδύονται οι μεγάλες αντιθέσεις ανάμεσα στις συντηρητικές και τις προοδευτικές δυνάμεις. Αυτό φάνηκε και στο προσφυγικό και σε άλλα ζητήματα.

Όπως ποια; Οι συντηρητικοί δεν θέλησαν να ψηφίσουν την έκθεσή μου για το οικιακό προσωπικό. Δεν θέλουν να ληφθούν νομοθετικά μέτρα για να στηριχθεί αυτή η ομάδα εργαζομένων. Η έκθεση αφορά το οικιακό προσωπικό και τους εργαζόμενους στη φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων, αναπήρων κλπ. Με βάση τα στοιχεία του Eurofound, ερευνητικού φορέα της Ε.Ε., οι πρώτοι (οικιακοί βοηθοί) υπολογίζονται σε 2-2,5 εκατ. και οι δεύτεροι σε 20,5 εκατ. Άρα, στο σύνολό της η κατηγορία αριθμεί περίπου 22-23 εκατ. άτομα. Σε ποσοστό 85% είναι γυναίκες, κυρίως μετανάστριες. Ο μισθός που παίρνει ένας εργαζόμενος ως οικιακός βοηθός για τη φροντίδα των αρρώστων, των ηλικιωμένων ή των παιδιών είναι μέρος της ευρωπαϊκής παραοικονομίας. Φυσικά οι δεξιοί δεν έχουν καμία επιθυμία να τερματίσουν την παραοικονομία. Τους ενδιαφέρει να αυξηθεί. Η έκθεση προσπαθεί να ρυθμίσει ένα κλάδο που είναι έξω από την εργατική νομοθεσία, που κρατάνε το νοικοκυριό, κρατάνε παιδιά, ηλικιωμένους , αρρώστους. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα. Συχνά γίνονται θύματα εκμετάλλευσης και κακοποίησης. Τι λέμε λοιπόν στην έκθεση;Οτι αυτές οι γυναίκες πρέπει να αποκτήσουν πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, όπως όλοι οι εργαζόμενοι. Το επάγγελμά τους πρέπει να κατοχυρωθεί, γιατί προφανώς δεν μπορεί να το κάνει οποιοσδήποτε. Η έκθεση θα υποβληθεί προς ψήφιση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Απρίλιο. Χρειάζεται πολύ μεγάλη προετοιμασία για να ψηφιστεί, γιατί οι συντηρητικοί ευρωβουλευτές αντιδρούν ακόμα και σε πράγματα που φαίνονται αυτονόητα. Τώρα είμαστε στο επίπεδο των μεταξύ μας συζητήσεων για να ξεκαθαρίσουμε ότι αν θέλουμε να έχουμε μια Ευρώπη με ανθρώπινα εργασιακά δικαιώματα, αξιοπρεπή εργασία, πρέπει να στηρίξουνε αυτή την υπόθεση.

Οι εκτιμήσεις ποιες είναι; Θα περάσει τον Απρίλιο η έκθεση; Αυτό θα φανεί την ημέρα της ψηφοφορίας. Εύχομαι με όλη μου την καρδιά να περάσει

Από τις δυνάμεις του Ευρωκοινοβουλίου, ποια τάση εμφανίζεται πιο ισχυρή; Δεν θέλω να κάνω καθόλου προβλέψεις. Εύχομαι, ελπίζω να περάσει.

Επικρατεί παρ’όλα αυτά η αντιδραστική Ευρώπη ή η ουμανιστική; Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των ευρωβουλευτών στηρίζουν την ιδέα της Ε.Ε. Αλλά αν δεν προχωρήσουμε σε ένα ενιαίο πολιτικό σύστημα δεν θα μπορούμε να υποστηρίξουμε πραγμματικά την Ε.Ε. Κάποια στιγμή η Ευρώπη θα πέσει από μόνη της!

Ποια θα είναι η επόμενη διεκδίκησή σας; Ποιος είναι ο επόμενος αγώνας; Η δουλειά δεν σταματάει. Τώρα έχουμε μια έκθεση για την αναπηρία και την εργασία. Εκκρεμεί η εκπαίδευση των χωρών επάνω σε μια πλατφόρμα που σχετίζεται με την αδήλωτη και μαύρη εργασία. Δουλέψαμε το θέμα και δημιουργήθηκε μια πλατφόρμα για ελέγχους και τρόπους συνεργειών ώστε να εξαλειφθούν. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το προωθήσουμε. Υπάρχουν πολλά, σε σχέση με τις ανάγκες της κοινωνίας. Τις τελευταίες βδομάδες όπου και να πας συζητιέται όμως το προσφυγικό.

«Τι θα γίνει στην Ειδομένη όπου είναι μαζεμένοι πάνω από 10 χιλιάδες πρόσφυγες από προχτές. Αν ρίξουν τους φράχτες; Μπορούν να το κάνουν. Τους ανθρώπους και το νερό δεν μπορείς να τους σταματήσεις.»

Την ακροδεξιά στροφή σε σχέση με το προσφυγικό πώς τη βιώνετε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Είναι αληθινά ντροπή αυτό που γίνεται. Η Ευρώπη συμπεριφέρεται σαν να μην έχει μάθει τίποτα από τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Τα κλειστά σύνορα είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Τι θα γίνει στην Ειδομένη όπου είναι μαζεμένοι πάνω από 10 χιλιάδες πρόσφυγες από προχτές. Αν ρίξουν τους φράχτες; Μπορούν να το κάνουν. Τους ανθρώπους και το νερό δεν μπορείς να τους σταματήσεις. Ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό σημαίνει συγκεκριμένα πράγματα: ασφαλείς δρόμους διέλευσης, δίκαιη κατανομή των προσφύγων σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης, ανάλογα με τις δυνάμεις κάθε μιας, και παύση του πολέμου στην Συρία, για να μπορούν οι άνθρωποι να μείνουν στη χώρα και στα σπίτια τους και να μην ξεριζώνονται. Αλλά αυτό είναι πολύ δύσκολο να το κατανοήσουν κάποιες χώρες που είναι τόσο μακριά από αυτά τα προβλήματα κι αυτές τις εικόνες. Οι επιτροπές που έρχονται στην Ελλάδα και επιστρέφουν στην Ευρωβουλή περιγράφουν με αληθινό πόνο όλα αυτά που ζούνε οι πρόσφυγες μαζί με τα προβλήματα της Ελλάδας. Ακούγονται κάποιες φωνές που λένε «δεν πρέπει να αφήνουμε την Ελλάδα μόνη της. Πρέπει να βοηθήσουμε». Είναι πολύ μεγάλη η γραφειοκρατία και δυσκίνητος ο μηχανισμός. Μέχρι να γίνει αυτό θα πάρει χρόνο. Το προσφυγικό δεν είναι ελληνικό είναι ευρωπαϊκό ζήτημα. Είναι παγκόσμιο πρόβλημα. Εχουνε μάθει τελευταία να κοιτάζουν μόνο το κέρδος και αδιαφορούν για την ανθρώπινη ζωή.

Στην ημερίδα για τις συλλογικές συμβάσεις που διοργανώνετε στην Αθήνα παρουσιάσατε την έκθεση για τις οικιακές βοηθούς; Όχι. Οι συλλογικές συμβάσεις είναι ένα ξεχωριστό θέμα που δουλεύουμε. Είναι το επόμενο θέμα στις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης με τους δανειστές. Θέλουμε να προετοιμάσουμε το έδαφος, να υπάρξει ένας κοινωνικός διάλογος, να δούμε τι βγαίνει απ’ αυτή την ιστορία. Η κατάσταση είναι δραματική στην Ελλάδα, και πολύ ανησυχητική σε όλη την Ευρώπη.Οι συμβάσεις έχουν δεχτεί πολλά χτυπήματα. Στην Ελλάδα με τα Μνημόνια. Σε άλλες χώρες με κυβερνητικά μέτρα. Η προώθηση των ατομικών συμβάσεων είναι μια εξέλιξη που αποδυναμώνει και τα συνδικάτα. Είναι ο λόγος που λιγότερο από το 20% των εργαζομένων είναι μέλη συνδικάτων.Αυτή είναι η νέα κατάσταση που αντίκειται στο ευρωπαϊκό δίκαιο. Πρέπει και τα ευρωπαϊκά συνδικάτα και η κυβέρνησή μας να παλέψουν για τις συλλογικές συμβάσεις.

Η κυβέρνηση έχει κάνει μεγάλη μερίδα των πολιτών, ακόμη και ψηφοφόρους της, να αμφισβητούν ότι είναι μια αριστερή κυβέρνηση. Εγώ συνεργάζομαι με το ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν είμαι κομματικό πρόσωπο. Τον υποστηρίζω όμως γιατί αυτό που βλέπω είναι ότι κάνει διαπραγμάτευση μέσα από μια αριστερή συλλογιστική. Η προσπάθεια της κυβέρνησης είναι πραγματικά αξιοπρεπής. Δίνουν μεγάλο αγώνα -και ξανά και ξανά διαπραγματεύσεις-, για να καταφέρουν και το λίγο προς όφελος της κοινωνίας. Τώρα έχουμε μπροστά μας πολύ χειρότερους θεσμούς που δεν έχουν εμπιστοσύνη και σε αυτή την κυβέρνηση επειδή είναι αριστερή. Είναι η πρώτη αριστερή κυβέρνηση της Ευρώπης. Κι υπάρχει μεγάλη αντίσταση.

Είστε ένας αισιόδοξος άνθρωπος, κυρία Κούνεβα; Είμαι, ναι, αισιόδοξη.

Αυτό σας έχει κρατήσει όρθια; Η αισιοδοξία είναι, ναι. Αλλά γενικότερα ως άνθρωπος έψαχνα σε όλη τη ζωή μου τι είμαι, τι ύπαρξη είμαι και πώς πρέπει να ζήσω. Αναρωτιόμουν τι είναι αυτή η ζωή που έχω και πώς πρέπει να την χειριστώ. Τι με κάνει ευτυχισμένη. Αυτό είναι που με κράτησε και έχω μια ψυχική ισορροπία.

Τι νοσταλγείτε από τη χώρα σας; Αυτά που νοσταλγώ είναι τα σπίτια των παπούδων και των γιαγιάδων μου, ο παπούς και η γιαγιά, που έχουν φύγει απ΄τη ζωή, είναι το ποτάμι τη πόλης που ζούσα, ο Δούναβης. Πηγαίναμε κάθε μέρα να κάνουμε βόλτα στο πάρκο, ένα τεράστιο πάρκο. Μου λείπει η πόλη μου, η Σιλίστρα, η άνοιξη που έχει, οι συγγενείς μου, οι φίλοι. Στις Βρυξέλλες τώρα μου λείπει ο ήλιος της Ελλάδας, η αγάπη της Ελλάδας.

Στην Ελλάδα τι αγαπήσατε περισσότερο; Εχω δει ένα πολύ μικρό κομμάτι της χώρας, ούτε ένα 10% δεν έχω δει. Μόνο μερικές πόλεις. Αλλά είναι πολύ όμορφη χώρα. Εχει πολύ καλούς ανθρώπους. Εχει πολύ σοφούς ανθρώπους. Εχω αποκτήσει πολλές φιλίες.

Εχετε μετανιώσει ποτέ που ήρθατε σ’ αυτή τη χώρα; Οχι, δεν έχω μετανιώσει ποτέ. Εγώ ήρθα στην Ελλάδα για να σώσω το παιδί μου. Και η Ελλάδα με βοήθησε. Ο γιος μου μεγάλωσε, είναι καλά. Νιώθω μια τεράστια στήριξη. Και μετά την επίθεση δεν έμεινα απομονωμένη με το πρόβλημά μου. Με στήριξαν όλοι, μου δώσαν αγάπη.

Δεν μετανιώσατε που ήρθατε, στη χώρα που δεχτήκατε τη δολοφονική επίθεση; Δεν μου έχει περάσει ποτέ από το μυαλό ότι θα ήταν καλύτερα αν είχα παραμείνει στη Βουλγαρία.

Είσαστε συμφιλιωμένη με τη νέα εικόνα σας; Ξέρετε, ο άνθρωπος είναι ο νους. Κι ο νους που έχω εγώ είναι ο ίδιος που είχα και πριν. Την εμφάνισή μου τώρα τη βλέπετε εσείς. Εγώ δεν την βλέπω.

Πόσο έχει αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεστε τα πράγματα το γεγονός ότι έχει πληγωθεί η όρασή σας; Υπάρχει μια μικρή αργοπορία στην αντίληψη. Απαξ και στρώσει η αντίληψη, προχωράω δυναμικά.

Ετυχε να παρακολουθούμε μαζί στη Στέγη την «Καθαρή Πόλη», μια παράσταση των Αζά-Τσινικόρη, με πρωταγωνίστριες μετανάστριες οικιακές βοηθούς. Ενθουσιάστηκα τόσο πολύ με την παράσταση που την είδα δυο φορές και γνωρίστηκα και με τις γυναίκες που παίξανε τόσο αληθινά. Η παράσταση έδειξε με ένα ολοζώντανο τρόπο αυτά που προσπαθούμε να περιγράψουμε κι εμείς στην έκθεση για το οικιακό προσωπικό. Η τέχνη έχει αυτή τη δύναμη. Η τέχνη περιγράφει πολύ γρήγορα αυτό που συμβαίνει στη ζωή των ανθρώπων. Στο σωματείο καθημερινά γίνονταν καταγγελίες από γυναίκες που δούλευαν ως οικιακό προσωπικό. Εχω κλάψει μαζί τους, έχω δει όλη την ταλαιπωρία τους. Μου είναι πολύ γνωστά όσα είδαμε στην παράσταση, γιατί είναι αληθινά. Υπάρχουν και πολύ πιο άγριες σκηνές που δεν εμφανίζονται στη σκηνή. Ηταν σημαντικό να τα συναντήσει όλα αυτά η ελληνική κοινωνία μπροστά της.

Μιλήσατε για τη δύναμη της τέχνης. Η σχέση σας μαζί της ποια είναι; Πήγαινα στο θέατρο, σε συναυλίες, σε όπερες, σε κονσέρτα με συμφωνικές ορχήστρες. Από πολύ μικρή, ως τα 30 μου, έπαιζα στο θέατρο και τραγουδούσα στη χορωδία. Χόρευα και χορούς. Ημουνα καλλιτεχνική φύση.

Περιγραφετε χαρούμενα παιδικά και νεανικά χρόνια. Ναι, ήταν πολύ χαρούμενα πραγματικά. Από την 6^η Δημοτικού μέχρι που τέλειωσα και το Λύκειο έπαιζα στο Δημοτικό Θέατρο. Αποφάσισα ότι δεν θα γίνω ηθοποιός στην τελευταία τάξη του σχολείου.

Μέχρι τότε ηθοποιός θέλατε να γίνετε; Ηθοποιός ήθελα να γίνω.

Είχατε ταλέντο; Είχα ταλέντο.

Η στροφή προς την εθνογραφία πώς έγινε; Απογοητεύτηκα βλέποντας πόσο κουραστικός είναι ο κλάδος. Είχα δει και μια ηθοποιό πολύ μεθυσμένη και δεν μου άρεσε καθόλου. Εγώ ήθελα να κάνω οικογένεια, να γίνω μητέρα, να κάνω πολλά παιδιά. Έβλεπα ότι το επάγγελμα του ηθοποιού δεν σου δίνει τέτοια δυνατότητα. Και το ξανασκέφτηκα. Εγώ πρόσεχα πάρα πολύ στη ζωή μου. Ποτέ δεν ήμουνα εξαρτημένη από κάτι.

Δεν κάνατε ποτέ καταχρήσεις; Κάπνιζα κάποια στιγμή.

Αναφέρεστε σε μια νόμιμη κατάχρηση. Για μένα δεν είναι ούτε το τσιγάρο νόμιμο.

Οι σπουδές εθνογραφίας πώς προέκυψαν, όμως; Οι γιαγιαδες μου ασχολιόντουσαν με την παραδοσιακή ιατρική, την οποία ηθελα να ερευνήσω.

Το ασκήσατε το επάγγελμα του ιστορικού επιστήμονα; Εχω κάνει μελέτες μόνο. Δεν είχα την ευκαιρία να εργαστώ μετά τις σπουδές.

Πώς βιοποριζόσασταν; Δούλευα στο εμπόριο, σε καταστήματα. Μετά είχα και το παιδί και έφυγα. Έχω δουλέψει πολύ λίγα χρόνια στη Βουλγαρία.

Ήταν θαρραλέα απόφαση να πάρετε το παιδί και να έρθετε στην Ελλάδα; Ηταν ακραία απόφαση, αλλά στην Βουλγαρία υπήρχε μεγάλη κρίση.

Η καθημερινότητά σας στις Βρυξέλλες είναι ευχάριστη; Ζω μια οργανωμένη ζωή. Είναι τόσο οργανωμένη! Είναι το ξύπνημα, το αυτοκίνητο, κάθε λεπτό ξέρω που θα είμαι, πότε θα μιλήσω, πότε θα πάω να κοιμηθώ.