Το τελευταίο τσιγάρο με τον Γιαν Φαμπρ

Κάτω από τον αττικό αίθριο ουρανό, ο Βέλγος προβοκάτορας δεν υποπτευόταν ότι θα έφευγε νύχτα. Τα πάντα όμως προμήνυαν τις αντιδράσεις που θα έρχονταν. Εν μέρει ακόμα και την αιφνιδιαστική… διαφυγή του. Την παραίτησή του. Τον ρώτησα αν σκόπευε να εξαντλήσει, με κάθε κόστος, την τετραετία της θητείας του, ακόμη και αν συγκρουόταν με την ελληνική γραφειοκρατία ή αν το Φεστιβάλ ξέμενε από λεφτά. «Αν οι Έλληνες είναι ευθείς μαζί μου και δίκαιοι θα παραμείνω και τα τέσσερα χρόνια. Αν μου πουν ψέματα θα φύγω». Ήταν ειλικρινέστατος. Πήρε λευκή επιταγή από το υπουργείο Πολιτισμού: «Διαφορετικά δεν θα αποδεχόμουν την πρόταση», λέει χαρακτηριστικά. Συνθήκη που ανατράπηκε άρδην μετά τις φωνές, ακόμη και του ίδιου του πρωθυπουργού, που τελικά τον υποχρέωναν να υποχωρήσει ξανανοίγοντας το φεστιβάλ στον βασικό αιμοδότη του: στους Έλληνες καλλιτέχνες.

Το ενδεχόμενο προσωπικής αποτυχία στο Φεστιβάλ το αντιμετώπιζε με ιδιοσυγκρασιακό τρόπο: «Είμαι ο αυτοκράτορας της απώλειας», διαπίστωνε αυτάρεσκα ανάμεσα στους τουρίστες που έπιναν ουζάκι ή καπουτσίνο. «Επιλέγω να αποτυγχάνω γιατί είναι όμορφο, έχει ποιητικότητα».

Αλλά ας πάρουμε τη συνάντηση από την αρχή. Πώς αισθανόταν κάτω από την Ακρόπολη, στο Νέο Μουσείο της, με μια νέα ιδιότητα, αυτή του (βραχύτερου, όπως θα αποδεικνυόταν) διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου; «Είμαι ενθουσιασμένος. Είναι η αρχή μιας περιπέτειας. Είμαι έτοιμος να αποτύχω». (Γέλια)

Γιατί είπατε «ναι» στην πρόταση του υπουργείου Πολιτισμού; Γιατί μ’ αρέσουν οι περιπέτειες. Μου αρέσει η πόλη, η Αθήνα, η βαθιά αρχαία παράδοση. Για μένα η Αθήνα είναι σχεδόν η αρχαία πλατφόρμα της Δημοκρατίας και της Ευρώπης. Είναι μια συναρπαστική πόλη. Ειδικά με την κρίση που ζούμε σήμερα στην Ευρώπη. Πιστεύω, ότι ιστορικά πάντα η κρίση συνέβαλε στα νέα ξεκινήματα.

Αν είχε προσκληθεί στη Σόφια η στο Βερολίνο μας διαβεβαιώνει ότι θα αρνιόταν να αναλάβει το αντίστοιχο φεστιβάλ. «Δεν θα δεχόμουν αυτή τη στιγμή. Το έκανα ήδη στην Αβινιόν, στη Σλοβενία, στη χώρα μου και τώρα στην Ελλάδα. Είναι η τέταρτη φορά που το αποδέχομαι. Για μένα η κρίση είναι ιστορική. Εν μέσω κρίσης μπορείς να κάνει τα πιο όμορφα πράγματα και επανεκκινήσεις».

Ωραία. Κλήθηκε σε μια χώρα που βιώνει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις στη νεότερη ιστορία της, με το βρόγχο του προσφυγικού στο λαιμό. Παρ’ όλα αυτά η κρίση αυτή δεν τον συγκίνησε καθόλου. Δεν σχεδίαζε να συνδέσει το εθνικό (βελγικό) φεστιβάλ του με την περιρρέουσα κατάσταση. Και ως προς αυτό η προσωπική κοσμοθεωρία του δίνει την απάντηση: «Το φεστιβάλ πρέπει να ασχοληθεί με την τέχνη και την ομορφιά. Πάντα πρέπει ένας τέτοιος θεσμός να υπερασπίζεται την τέχνη και την ομορφιά γιατί είναι εύθραυστες, όπως πρέπει να υπερασπιζόμαστε και την ανθρωπότητα. Δεν είμαι πολιτικός. Οι πολιτικοί πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους κι εγώ ως καλλιτέχνης τη δική μου.»

Φιλοδοξία του δεν ήταν να αλλάξει κάτι με το τετραετές φεστιβάλ του στην ελληνική κοινωνία. «Αυτό που θέλω να γίνει είναι ένας διάλογος και οι νέες γενιές καλλιτεχνών σας να δουν σημαντικές διεθνείς δουλειές. Ειδικά όταν οι Έλληνες δεν μπορούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Το εξωτερικό θα τους το φέρουμε εμείς». Δυστυχώς, δεν του έδωσε κανείς από το υπουργείο το φάκελο με το πρόγραμμα των τελευταίων φεστιβάλ, να δει πόσες και ποιες ξένες δυνάμεις εκπροσωπούνταν στο θεσμό.

Δυσανασχετεί όταν αναφέρω ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες έχουν εκδιωχθεί από το φεστιβάλ: «Όχι, δεν είναι αλήθεια, διάλεξα για φέτος την παράδοση. Το Εθνικό Θεάτρο, την ΚΟΑ, την Λυρική. Για να δώσω στον εαυτό μου το χρόνο να γνωρίσω και τις υπόλοιπες δυνάμεις σας τα επόμενα χρόνια».

Πόσο θα μείνετε στην Ελλάδα; Τρεις βδομάδες κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ. Δεν μπορώ να μείνω σε όλη τη διάρκειά του.

Το ερώτημα είναι πώς θα γνώριζε τις ελληνικές δυνάμεις λείποντας τον περισσότερο χρόνο; «Έρχομαι στη χώρα εδώ και 20 χρόνια. Ξέρω πολλούς Ελληνες καλλιτέχνες, τους visual artists σας, συγγραφείς, δεν ξέρω το θέατρο και το χορό σας. Θα αναλάβουν τα πεδία αυτά οι συνεργάτες μου. Έχω καλούς έλληνες φίλους, αλλά δεν θα σας πω τα ονόματά τους». Τον τέταρτο χρόνο του θεσμού, το 2019, με το «Ελληνικό Μatrix», όπως το ονόμαζε, σχεδίαζε, μάς αποκάλυψε, να ετοιμάσει ειδικά για την Επίδαυρο «μια παράσταση με την ομάδα μου και Έλληνες ηθοποιούς και χορευτές».

Το πρόγραμμα του φεστιβάλ που σχεδίαζε ως διευθυντής του συμπεριλάμβανε δυο παραστάσεις του και μια έκθεσή του. Δεν είναι πολύ προσωποκεντρικό, πολύ εγωϊστικό και ναρκισσιστική κίνηση; «Όχι, εγωϊστικό δεν είναι. Όταν ήρθαν να με βρουν από την κυβέρνησή σας μου ζήτησαν να παρουσιάσω και δική μου δουλειά. Μόνο δυο παραστάσεις θα δείξω!»

Δήλωσε ότι γίνεται φεστιβάλ με ένα ευρώ. Το εννοούσε; «Είναι ζήτημα επιλογών, lady. Πρέπει να μπορείς να κάνεις επιλογές. Όμως, δεν θέλω να μιλήσω για λεφτά στην συνέντευξη γιατί ακόμα στο υπουργείο εξετάζουν το budget.»

Ισχύει ότι έχετε έτοιμο το 80% του φετινού φεστιβάλ; Ισχύει! Ξέρω την βελγική τέχνη και τους Βέλγους καλλιτέχνες προσωπικά.

Λίγη ώρα νωρίτερα, στο αμφιθέατρο του Μουσείου της Ακρόπολης ο Αριστείδης Μπαλτάς, πλέκοντάς του το εγκώμιο, ανέφερε πως οι καταβολές του είναι ο Ρέμπραντ και ο Βερμέερ, ο Φαμπρ δυσανασχέτησε: «Είναι λάθος. Το background μου είναι ο Βαν Ντάικ, ο Μπρέγκελ, ο Ιερώνυμος Μπος. Αυτοί είναι η καλλιτεχνική καταγωγή μου», διευκρινίζει φουριόζικα. «Αυτοί είναι οι δάσκαλοί μου. Είναι σπουδαίοι οι Ρέμπραντ και Βερμεερ αλλά η φαντασία των Βέλγων καλλιτεχνών είναι διαφορετική: πηγαίνει προς κάθε κατεύθυνση, πηγαίνει παντού. Η φαντασία των Ολλανδών είναι μονοκόμματη, πηγαίνει προς μια μόνο κατεύθυνση. Είναι η διαφορά μεταξύ καλβινισμού και καθολικισμού!»

Πρόσφατα έζησαν στο Βέλγιο τη φρίκη της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας . «Δεν φοβόμαστε ούτε άλλαξε κάτι στην μενταλιτέ μας. Αυτό που συνέβη είναι μια εγκληματική επίθεση. Δεν είναι τρομοκρατικό χτύπημα. Κι αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι τρομοκράτες αλλά κοινοί εγκληματίες. Το πρόβλημα με τα media είναι ότι τους δίνουν πολύ μεγάλη σημασία. Δίνουν στη δημοσιότητα τα ονόματά τους, βγάζουν σε κοινή θέα τις φωτογραφίες τους. Αυτό είναι λάθος. Είναι κοινοί εγκληματίες. Δεν χρειάζεται να τους κάνουμε διάσημους. Είναι επικίνδυνο να ηρωοποιήσουμε αυτό το γκρουπ των εγκληματιών. Ο Τσε Γκεβάρα, ο Φιντέλ Κάστρο ήταν τρομοκράτες, αγωνιστές για την ελευθερία. Δεν πρέπει να αποκαλούμε τρομοκράτες τους τζιχαντιστές».

«Είμαι ενθουσιασμένος. Είναι η αρχή μιας περιπέτειας. Είμαι έτοιμος να αποτύχω»

Τα κλειστά ευρωπαϊκά σύνορα τα χαρακτηρίζει «ηλιθιότητα». «Είμαστε 55 εκατομμύρια Ευρωπαίοι και 2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Πρέπει να ανοίξουμε τα σύνορα και να φροντίσουμε αυτούς τους ανθρώπους. Είναι σκάνδαλο που η Ουγγαρία κλείνει τα σύνορά της, όταν το 1958 φύγανε πρόσφυγες στην υπόλοιπη Ευρώπη 500.000 Ούγγροι. Η Ευρώπη αλλάζει, πρέπει να το αποδεχτούμε. Αν αποκλείσουμε την είσοδο αυτών των ανθρώπων θα συνεχίσουμε να έχουμε προβλήματα τα επόμενα 30 χρόνια».

Καπνίζετε πολύ! Αγαπώ το κάπνισμα.

Τι άλλο αγαπάτε; Το σεξ. Την ομορφιά. Τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή μου.

Σας απασχολεί η υστεροφημία; Eίμαι ένας χαρτοπαίχτης του μέλλοντος. Είμαι ο τύπος του καλλιτέχνη που πιστεύει μόνο στο μέλλον. Δεν χαρτοπαίζω με το παρόν, αλλά με το μέλλον. Πιστεύω ότι μπορώ να δώσω κάτι στις κοινωνίες, αλλιώς θα σταματούσα αύριο κιόλας να είμαι καλλιτέχνης. Πίστευω ότι κάτι δίνω στο θέατρο και στις visual art. Αν επιζήσουν μέσα στο χρόνο ένα γλυπτό ή ένα κείμενό μου θα είμαι ευτυχισμένος. Ξέρετε, χρειάζεται μια ζωή για να γίνεις νέος καλλιτέχνης. Τη καλύτερη δουλειά μου, την πιο ριζοσπαστική δουλειά μου ακόμα δεν την έχω κάνει. Ακόμα είμαι έμβρυο!