Ο Soteur κάνει σοβαρή τέχνη, αλλά δεν παίρνει πολύ στα σοβαρά τον εαυτό του. Χωρίς κανένα κόμπλεξ, και με την αυτοπεποίθηση που του δίνει η επίδραση της τέχνης του στο αστικό τοπίο, δημιουργεί με την ίδια ευκολία έργα για εκθέσεις, γκαλερί και μουσεία αλλά και για τις εμπορικές συνεργασίες του.
Πολιτικοποιημένος και με ταξική συνείδηση, μιλάει με χιούμορ μέσα από τα social media και την τέχνη του για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και γίνεται viral για τους σωστούς λόγους. Έχει ένα κοινό που συνέχεια μεγαλώνει και ακολουθεί την πολύχρωμη pop (punk) τέχνη του ευλαβικά. Οι δημιουργίες του προκαλούν συναισθήματα ευφορίας και η προσωπικότητα του ακολουθεί απόλυτα την αίσθηση που προκαλεί η φανταστική δουλειά του, η οποία “τον έβαλε” από το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο μέχρι σε gallery και art spaces στο εξωτερικό.
Αλλά για να μην πούμε περισσότερο εμείς, πήγαμε για ένα studio visit να δούμε τι ετοιμάζει και καθίσαμε στον καναπέ του για μία χρονικά μακρά κουβέντα σχεδόν 15.000 λέξεων που συμπτύξαμε σε πολλές χιλιάδες λιγότερες για να διαβάσετε όλα όσα είπε και να ανακαλύψετε την αδιαπραγμάτευτη γοητεία του.
Πώς επέλεξες το Soteur για όνομα;
Όταν ήμουν στην Καλών Τεχνών είχα καθηγητή τον Μάριο Σπηλιόπουλο. Ήταν πολύ πειραχτήρι και όποτε με έβλεπε μου έλεγε “Σώτερ ανάπαυσον”. Εγώ του απαντούσα ότι δεν είναι Σώτερ, αλλά Soteur, στα γαλλικά. Τότε έψαχνα και ένα instagram name, οπότε κάπως έτσι το επέλεξα..
Πώς ήταν να σπουδάζεις στην Καλών Τεχνών στην Αθήνα;
Αρχικά πρέπει να πω ότι ήταν πολύ ωραία, γιατί όσοι ήταν στη σχολή ήθελαν να βρίσκονται εκεί και είχαν παλέψει για να μπουν. Δίνεις κατά μέσο όρο τρία χρόνια εξετάσεις για να περάσεις στην ΑΣΚΤ. Όλους μας ενδιέφερε αυτό που γινόταν εκεί. Δεν είχαμε πολιτικές παρατάξεις και κόμματα και πολιτικές νεολαίες, που τουλάχιστον στα χρόνια μας για μένα ήταν πρόβλημα. Οι σπουδές ήταν καλλιτεχνικές, θεωρητικές και φιλοσοφικές, οπότε είχαν μεγάλο ενδιαφέρον. Επίσης, τότε στην Καλών Τεχνών γινόντουσαν τα καλύτερα πάρτι στην Αθήνα. Αν ήθελες να παρτάρεις ατελείωτα, ήταν το ιδανικό περιβάλλον. Αν με ρωτάς πώς είναι οι καλλιτεχνικές σπουδές στην Ελλάδα, είναι άλλη κουβέντα γιατί έχουμε τεράστιο πρόβλημα σε σχέση με το επαγγελματικό κομμάτι.
Δηλαδή;
Έχουμε θέμα. Το είδα και στο μεταπτυχιακό. Παίζει πολύ το θεωρητικό και η τέχνη είναι σαν θρησκεία και φιλοσοφία και οι καλλιτέχνες είναι υπεράνω και η δουλειά στην τέχνη είναι πιο βαθιά από την ανθρωπότητα. Εμένα μου φαίνεται λίγο υπεροπτικό αυτό και δεν σε ετοιμάζει καθόλου για το τι θα συναντήσεις έξω σαν επαγγελματίας καλλιτέχνης. Δεν είναι τυχαίο που οι περισσότεροι το παρατάνε τελείως σαν επάγγελμα. Όσοι δεν τα παρατάνε γίνονται δάσκαλοι και οι full time καλλιτέχνες που δεν έχουν οικονομικό background είναι απειροελάχιστοι. Εγώ παίζει να ξέρω πέντε μόνο που έγιναν επαγγελματίες καλλιτέχνες από τη χρονιά μου. Στη σχολή δεν σου λένε ούτε που να βάλεις την υπογραφή σου, το οποίο είναι τρομερά σημαντικό. Ή για τα υλικά ή το πώς να πακετάρεις ένα έργο ή το πώς να ζεις από την τέχνη σου. Συζητάμε όλη μέρα τι αντιπροσωπεύει και τι υπονοεί μια εικόνα και όχι πώς η τέχνη θα πληρώσει το ενοίκιο των καλλιτεχνών. Έξω σου μαθαίνουν να ετοιμάζεις portfolio, να κάνεις artist statements, να στέλνεις σε διαγωνισμούς, σε εκθέσεις, σε residencies.
Με ποιους άλλους καλλιτέχνες της γενιάς σου νιώθεις κοντά;
Με πολλούς, αλλά αν πρέπει να διαλέξω από ανθρώπους που σπούδαζα μαζί τους, ένας είναι ο Κωνσταντίνος Λιανός που έχει το keiv στην Αθήνα, ο οποίος είναι σπουδαίος εικαστικός. Για μένα θα είναι πάντα ζωγράφος. O άλλος είναι ο Ευριπίδης Παπαδοπετράκης, ο χαράκτης, ο οποίος έχει τον χώρο KOREN στο Κουκάκι. Επίσης ο Θεόκλητος Τριανταφυλλίδης, ο οποίος είναι για μένα ο πιο επιτυχημένος Έλληνας καλλιτέχνης αυτή τη στιγμή παγκοσμίως. Η Κατερίνα Σάρρα είναι επίσης συγκλονιστική ζωγράφος.
Δεν γίνεται να κάνουμε επανάσταση μέσα από το instagram, που είναι μια εταιρία η οποία εκμεταλλεύεται όσα γράφουμε για digital marketing και monetization προς όφελος τους και των πελατών τους.
Τελειώνεις τη σχολή και μετά το μεταπτυχιακό σου. Πώς βρίσκεις τον δρόμο σου να γίνεις full time καλλιτέχνης;
Street art έκανα πάντα. Το full time καλλιτέχνης το πήρα απόφαση όταν δούλευα σε μία εταιρία ως marketer. Με ενδιέφερε η τέχνη αλλά άρχισα να συνειδητοποιώ ότι πρέπει να ζω κιόλας από αυτή, οπότε άρχισα να προσαρμόζω τη δουλειά μου ώστε να το καταφέρω. Στο μεταπτυχιακό δημιούργησα την περσόνα του Soteur, όπως σου είπα πριν, και κατέληξα στον τρόπο αυτόν που ζωγραφίζω τώρα. Πιο πριν έκανα πολλά installations, performances, πιο εννοιολογικά πράγματα. Τότε θυμήθηκα το background μου στη street art και το έβαλα στην τέχνη μου. Πάντα έκανα πολλή παρέα με καλλιτέχνες αλλά όχι με εικαστικούς.
Είναι η τέχνη φύσει εστέτ; Ανήκει στα μουσεία και στις γκαλερί ή ανήκει στους δρόμους και στον δημόσιο χώρο;
Εξαρτάται από το πώς αυτοπροσδιορίζονται οι καλλιτέχνες στον χώρο κάθε φορά. Εγώ αποφάσισα πολύ συνειδητά από μικρός ότι δεν θέλω να είμαι από τη μεριά των καλλιτεχνών που νιώθουν υπεράνω ή λίγο πιο σπουδαίοι από τους άλλους ανθρώπους. Πάντα με ενοχλούσε που σε πολλές εκθέσεις κάποιοι υποτιμούν τον θεατή και προσπαθούν να τον κάνουν να νιώσει χαζός. Είναι πρόβλημα των καλλιτεχνών ότι δεν έχουν καταφέρει να κερδίσουν ανθρώπους όλων των επιπέδων εξοικείωσης με την τέχνη. Εμένα η θέση μου είναι ότι η τέχνη ανήκει σε όλους και δεν θα έπρεπε να χωράει ελιτισμός σε αυτή. Για παράδειγμα, όταν ακούς για τις εξωφρενικές τιμές που πωλούνται κάποια έργα, καταλαβαίνεις ότι αυτό δεν έχει να κάνει με την ίδια την τέχνη αλλά με την αγορά και τη βιομηχανία.
Άρα η αγορά ορίζει τι είναι τέχνη ή όχι;
Θα σου πω το παράδειγμα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού. Αυτό ήταν όλο προπαγάνδα της Αμερικής κατά τον Ψυχρό Πόλεμο με τη Ρωσία. Δεν το λέω σαν θεωρία συνωμοσίας, αλλά σαν ιστορικό γεγονός. Δημιούργησαν τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό για να ανταγωνιστεί με τη ρωσική τότε ζωγραφική, που ήταν πιο ρεαλιστική, απεικονιστική, έδειχνε τη ρωσική οικογένεια και τον τρόπο ζωής τους. Τότε, ο διευθυντής της CIA που μετά έγινε διευθυντής του MOMA, έβγαλε δελτίο τύπου χαρακτηρίζοντας το κίνημα αυτό σαν όπλο άμυνας απέναντι στη ρωσική επιρροή. Έλεγε λίγο πολύ ότι μέσα σε ένα αφηρημένο έργο τέχνης μπορείς να φανταστείς το αμερικάνικο όνειρο. Αυτό με τρελαίνει, γιατί στο τέλος καταλήγεις ότι καλλιτέχνες όπως ο Rothko και ο Pollock ήταν πολιτικά εργαλεία. Και μετά τους μαθαίνουμε στην ιστορία ως κάτι σημαντικό. Ήταν όντως; Μας αρέσουν στην πραγματικότητα;
Υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν μέσα στο έργο τους την ταξική συνείδηση και υπάρχουν και αυτοί που τη χρησιμοποιούν σαν εργαλείο για να είναι επίκαιροι. Και αυτό το βρίσκω πάρα πολύ βρόμικο.
Η τεχνητή νοημοσύνη επηρεάζει την τέχνη;
Η τέχνη κάποτε ήταν το ρεαλιστικό πορτρέτο. Και μετά βγήκε η φωτογραφία. Και κάπως έτσι η τέχνη άλλαξε και έγινε πιο αφηρημένη. Η τέχνη προσαρμόζεται στις τεχνολογικές αλλαγές, αλλά παραμείνει σημαντική και αναντικατάστατη, οπότε κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και το AI.
Μιλώντας για σημεία των καιρών, πώς νιώθεις που τα πάντα είναι political αυτόν τον καιρό;
Έχω μια φοβία και νιώθω λίγο γέρος όταν σκέφτομαι ότι αυτό που γίνεται τώρα λίγο performative, ότι δεν έχουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι που μιλάνε για αυτά τα θέματα ταξική συνείδηση και ανά έξι μήνες παθιάζονται πρόσκαιρα με κάτι άλλο. Έχω μια φοβία ότι μέρος του radical influencing, που κάποιοι ανεβάζουν μια φωτογραφία με μαγιό και γράφουν πολιτικά τσιτάτα από κάτω, κάνει κακό στον σκοπό που προσπαθεί να πετύχει. Δεν γίνεται να κάνουμε επανάσταση μέσα από το instagram, που είναι μια εταιρία η οποία εκμεταλλεύεται όσα γράφουμε για digital marketing και monetization προς όφελος τους και των πελατών τους.
Η δουλειά σου έχει ταξική συνείδηση;
Θέλω να πιστεύω ότι έχει ταξική συνείδηση. Τώρα αν απομονώσεις συγκεκριμένο έργο, ίσως να μην έχει. Για μένα μετράει το σύνολο της δουλειάς. Είναι οι αποφάσεις του καλλιτέχνη και το πώς ορίζεται στον χώρο που δείχνουν την ταξική συνείδηση.
Οι καλλιτέχνες γενικά έχουν ταξική συνείδηση;
Υπάρχουν αυτοί που ασχολούνται μόνο με την αισθητική, ακόμα και αν καίγεται έξω κόσμος. Θυμάμαι τσακωμούς στην Καλών Τεχνών με ανθρώπους που έκαναν ζωγραφιές με συννεφάκια, όταν καιγόταν η Αθήνα με τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου. Υπάρχουν καλλιτέχνες που έχουν μέσα στο έργο τους την ταξική συνείδηση και υπάρχουν και αυτοί που τη χρησιμοποιούν σαν εργαλείο για να είναι επίκαιροι. Και αυτό το βρίσκω πάρα πολύ βρόμικο.
Η τέχνη έχει πάρα πολύ τη δυναμική του μέντορα με τον μαθητευόμενο, το οποίο είναι πατροναριστικό και κουβαλάει μια προβληματική ερωτική έκφανση.
Η τέχνη είναι σεξιστική σαν βιομηχανία;
Υπάρχει σίγουρα ο σεξισμός γιατί υπάρχει μια παλιά γενιά ανθρώπων, δασκάλων και άλλων εμπλεκόμενων, που κουβαλάει αυτή τη στάση ζωής. Η τέχνη έχει επίσης πάρα πολύ τη δυναμική του μέντορα με τον μαθητευόμενο, το οποίο είναι απίστευτα κακό. Είναι πατροναριστικό και κουβαλάει μια προβληματική ερωτική έκφανση. Στα έργα δεν φαίνεται ο σεξισμός, αλλά όπως όλοι οι χώροι στους οποίους διδάσκουν άνθρωποι τριών γενιών πριν, υπάρχει.
Πώς κατέληξες στο στιλ, στη ζωγραφικής που κάνεις τώρα;
Αρχικά μου άρεσε η διαδικασία, είναι διαλογισμός για μένα ο τρόπος που δουλεύω. Επίσης ήθελα να είναι pop punk, εύπεπτα και εύκολα στο μάτι τα έργα μου. Δεν ήθελα να δυσκολέψω τον θεατή. Ήταν πολύ συνειδητό όλο αυτό.
Νιώθεις ότι το pop στην τέχνη ήταν λέξη δαιμονοποιημένη, γιατί δεν είναι εστέτ και σχετίζεται με κάτι μαζικό; Έχει αλλάξει αυτό;
Η pop art έχει πάντα μια πολύ περίεργη θέση στον πολιτισμό. Γιατί είναι η τέχνη που βρίσκεται μεταξύ “βαριάς κουλτούρας” και λαϊκότητας. Εγώ κάνω pop art οπότε δεν μπορώ να την κρίνω αρνητικά. Η pop art είναι πολλά πράγματα και πέρα από την εικόνα. Είναι τρόπος διαχείρισης, είναι κοινωνική τέχνη γιατί συζητάει με το κοινό και δημιουργεί διάλογο.
Όταν αποφάσισες ότι θέλεις να εστιάσεις τη δουλειά σου στην pop art δέχθηκες κριτική και απόρριψη από ανθρώπους του καλλιτεχνικού χώρου;
Ναι. Όταν άρχισα να πουλάω τα έργα μου, είδα φοβερή αντίδραση και σχολιασμό από τον κύκλο μου με τους πιο εστέτ καλλιτέχνες. Και από την κοινότητα των γκαλερί, που πολλές φορές έχω κάνει σχόλια δημόσια για αυτό το community. Υπάρχουν πάρα πολλοί καλλιτέχνες που έχω πάρει δουλειά τους για να τους στηρίξω και εκείνοι δεν έχουν έρθει ούτε σε εκθέσεις μου από φόβο μην χαρακτηριστούν εμπορικοί.
Έχουμε τρομερή ποιότητα τέχνης στην Ελλάδα. Η τέχνη είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, γιατί δουλεύουμε πολύ. Μας λείπει ο χώρος και τα μέσα και η αγορά για να εξελιχθούμε παραπάνω.
Πόσο εύκολο είναι να ζήσει ένας άνθρωπος ως καλλιτέχνης;
Δεν ξέρω, νομίζω σχεδόν δεν γίνεται. Εγώ το κάνω αυτό το πράγμα εφτά χρόνια. Ζω μόνο από αυτό. Ήταν πολύ δύσκολα στην αρχή, προφανώς. Και έφτασα σε ένα σημείο να δουλεύω σαν το σκύλο και τώρα, εφτά χρόνια μετά, είμαι σε σημείο οικονομικής ανεξαρτησίας. Και πάλι μπορεί να βρεθώ με τίποτα για άπειρους λόγους. Συνειδητοποίησα φέτος ότι αν δεν έχεις στήριξη, αν δεν είσαι αγαπητός, αν δεν θέλει ο άλλος να σε στηρίξει στα δύσκολα σου, δεν γίνεται να βιοποριστείς ως καλλιτέχνης.
Πόσο εύκολο είναι ένας Έλληνας καλλιτέχνης να βγει στο εξωτερικό;
Δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολο, επειδή είμαστε από μια χώρα που οι άνθρωποι της τέχνης στο εξωτερικό δίνουν μια εξωτική νότα στη φτώχεια μας. Αυτό δίνει ένα coolness στους καλλιτέχνες από την Ελλάδα για εκείνους. Η Αθήνα είναι πρωτεύουσα καλλιτεχνική βέβαια. Εμένα η εμπειρία μου από τις τελευταίες φορές που ήμουν στο εξωτερικό σε μεγάλες διοργανώσεις είναι ότι μας βλέπουν σαν ζώο σε ζωολογικό κήπο. Οι ερωτήσεις που έπαιρνα από ξένους ήταν τύπου αν με εμπνέει η κρίση και αν έχουμε εμφύλιο πόλεμο. Καταλαβαίνεις δηλαδή την αστειότητα. Άσχετα από αυτό όμως, έχουμε τρομερή ποιότητα τέχνης στην Ελλάδα. Η τέχνη είναι σε πολύ υψηλό επίπεδο, γιατί δουλεύουμε πολύ. Μας λείπει ο χώρος εδώ και τα μέσα και η αγορά για να εξελιχθούμε παραπάνω. Δεν ξέρω καλλιτέχνες που κάνουν σημαντικά πράγματα στο εξωτερικό πέρα από τον Θεόκλητο Τριανταφυλλίδη. Επιτυχία δεν θεωρώ να είσαι σε ένα art fair, αλλά να πουλάς ενεργά, να δεις το έργο σου ένα μεγάλο μουσείο.
Το κοινό στην Ελλάδα που αγοράζει τέχνη μεγαλώνει;
Ναι και εξαρτάται από το πώς το διαχειρίζεται και ο καλλιτέχνης. Εγώ πάντα είχα merch και πιο προσιτά σε τιμές έργα γιατί θέλω η τέχνη μου να μπορεί να φτάσει και σε ευρύ κοινό. Νομίζω ότι το κοινό μεγάλωσε κιόλας λόγω της καραντίνας. Όλοι κλείστηκαν στα σπίτια τους και συνειδητοποίησαν ξαφνικά ότι δεν τους αρέσουν και ήθελαν να τα ομορφύνουν αγοράζοντας τέχνη.
Οι μεγάλοι φορείς στηρίζουν τους νέους καλλιτέχνες;
Δεν μπορώ να πω ότι δεν στηρίζουν και αυτό είναι καλό. Αλλά καλό είναι να θυμόμαστε ότι στηρίζουν για να ακουστούν και οι ίδιοι.
Η ηλικία φέρνει συμβιβασμό για τον καλλιτέχνη;
Για μένα ο συμβιβασμός ήρθε όταν κατάλαβα ότι πρέπει να βγάλω λεφτά και να ζήσω από την τέχνη μου. Θέλω να πιστεύω βέβαια ότι όσο ανεξαρτητοποιούμαι οικονομικά σαν καλλιτέχνης, μπορώ να θέτω καλύτερα τα όριά μου και να λέω πιο πολλά όχι. Στην παρούσα, έχω την άνεση να πω όχι, αλλά κάποτε δεν την είχα. Εγώ έχω ανάγκη να καυλώνω με αυτό που κάνω και να πειραματίζομαι. Με ιντριγκάρει αυτή η διαδικασία ακόμα, οπότε δεν νιώθω ότι η ηλικία φέρνει κάποιο συμβιβασμό απαραίτητα..
Τελευταία καταπιάνεσαι και με την κεραμική με επιτυχία. Θέλω να σε ρωτήσω αν υπάρχουν άλλα μέσα που θες να ασχοληθείς;
Η τοιχογραφία. Μου αρέσει πολύ λόγω κλίμακας και γιατί η διαδικασία γίνεται σωματική και έχει τεράστια διαφορά από το να δουλεύεις σε έναν μικρό καμβά. Σου ξεκλειδώνει ένα κομμάτι στο έργο σου που ίσως δεν γνώριζες ότι μπορούσες να κάνεις, σου δίνει την αυτοπεποίθηση ότι γίνεται να δουλέψεις σε όλες τις κλίμακες.
Η γενιά μας μεγάλωσε λίγο με τη λογική να γίνουμε Ευρωπαίοι, αλλά φαίνεται οι καλλιτέχνες να γυρνάνε σε πιο παραδοσιακά μοτίβα και αισθητικές επιρροές. Πώς η δική σου ελληνική κουλτούρα έχει επηρεάσει τη δουλειά σου;
Η ελληνικότητα στη δουλειά πάντα με προβλημάτιζε γιατί δεν θεωρώ ότι έχω καμία τρομερή ελληνική κουλτούρα με την κλασική έννοια. Δεν έχω χωριό, δεν έχω πάει ποτέ μου σε πανηγύρι, δεν έχω πάει στα μπουζούκια, δεν ακούω ελληνική μουσική. Κάποτε το έβλεπα πάρα πολύ ενοχικά το θέμα της ελληνικότητας και λόγω της ιδεολογίας μου, γιατί είμαι εναντίον σε εθνικιστικές απόψεις. Θεωρούσα ότι είμαι κοντά σε ξενικές αναφορές που είχα συνδυάσει με την έννοια του προοδευτικού. Πλέον όμως νιώθω ότι είναι τρομερά σημαντικό να βάζεις το στοιχείο της εντοπιότητας, γιατί αυτό μας ξεχωρίζει και κάνει πιο εύκολο για τον θεατή να νιώσει δικό του ένα έργο. Όλοι έχουμε τις ίδιες ρίζες, μας έχουν γαλουχήσει με τόσες αναφορές του ελληνικού, κλασικού πολιτισμού, που βγαίνει οργανικά στη δουλειά όλων των Ελλήνων καλλιτεχνών. Επίσης μου αρέσει η Αθήνα πάρα πολύ και θέλω να καταφέρω να δείξω σε όλους όλα αυτά που αγαπάω τόσο πολύ στην πόλη μου, με ένα τρόπο που να μη φαίνεται πατρίς, θρησκεία και οικογένεια. Γιατί για μένα δεν είναι αυτό το τρίπτυχο η Αθήνα, ούτε η Ελλάδα. Κάποτε είχα πολλές ενοχές με τα ελληνικά στοιχεία αλλά βγαίνουν θέλεις δεν θέλεις, οπότε πλέον τα αποδέχομαι και τα καλωσορίζω.
Τις ταγκιές τις ερμηνεύω σαν μια αδούλευτη δημιουργική ορμή παιδιών που είναι καυλωμένα να διοχετεύσουν όλη αυτή την ενέργεια στη δημιουργία, με έναν αντιδραστικό τρόπο. Για μένα αυτή η ενέργεια δημιουργεί αισθητική.
Οι πόλεις είναι πιο όμορφες όταν είναι αποστειρωμένες, καθαρές χωρίς graffiti και ταγκιές;
Οι δήμαρχοι, όπως και της Αθήνας, καθαρίζουν τις πόλεις και μετά προσλαμβάνουν καλλιτέχνες σαν και μένα για να βάψουμε το γκρίζο. Τις ταγκιές δεν τις θέλουν. Είναι περίεργη και δύσκολη συζήτηση για μένα γιατί είμαι μέσα σε αυτή την κοινότητα. Για μένα οι ταγκιές είναι τέχνη. Θα σου πω για την κατάσταση στην Αθήνα και όχι σε άλλες πόλεις, γιατί αυτή ζω. Τις ταγκιές τις ερμηνεύω σαν μια απίστευτη ενέργεια και όρεξη, μια αδούλευτη δημιουργική ορμή παιδιών που είναι καυλωμένα να διοχετεύσουν όλη αυτή την ενέργεια στη δημιουργία με έναν αντιδραστικό τρόπο. Για μένα αυτή η ενέργεια δημιουργεί αισθητική, και δεν είναι τυχαίο που βλέπουμε και σε γκαλερί ακόμα πίνακες με ταγκιές. Καταλαβαίνω ότι δεν είναι ωραίο να σου βάψουν το σπίτι που το έχεις καθαρίσει, αλλά από την άλλη πρέπει να σκεφτόμαστε ότι αυτό είναι μια απίστευτη ενέργεια νέων ανθρώπων που κάπου πρέπει να διοχετευτεί. Όλοι από εκεί ξεκινήσαμε. Όλοι οι μεγάλοι street artists που αυτή τη στιγμή πληρώνονται για να βάφουν την πόλη έτσι ξεκίνησαν. Είναι το πρώτο βήμα σε μία μακρά καλλιτεχνική εξέλιξη. Είναι κουλτούρα και ενέργεια και έχει πολλά να δώσει σε μία πόλη. Ξαναλέω πως καταλαβαίνω ότι μπορεί να γίνει ενοχλητικό και παρεμβατικό πάρα πολύ, αλλά εμένα μου αρέσει. Στη Βραζιλία υπάρχει μια τεχνική που λέγεται πιξακάο. Βραζιλιάνοι κρέμονται με σχοινιά από πολυκατοικίες και κάνουν ταγκιές στην πολυκατοικία από πάνω μέχρι κάτω, παράνομα. Αυτό το πράγμα είναι η απόλυτη γραφιστική. Είναι σαν ιερογλυφικά. Είναι πάρα πολύ παρεμβατικό, αλλά ακριβώς το ίδιο είναι και το πληρωμένο Street Art. Είναι επιβολή αισθητικής.
Όταν έβαφα το Μινιόν, με βρίζανε τρεις μέρες οι περαστικοί επειδή με έβλεπαν με σπρέι.
Θεωρείς ότι η street art δημιουργεί έναν διάλογο γύρω από τον ίδιο τον ορισμό της τέχνης;
Και μόνο που το συζητάμε όπως τώρα, μπαίνουμε σε μια διαδικασία δημιουργική και σημαντική. Όταν μου λένε συγχαρητήρια για τη δουλειά μου αλλά σχολιάζουν τα παιδιά που κάνουν ταγκιές, φροντίζω να τους θυμίζω ότι και εγώ από εκεί ξεκίνησα.
Έχεις να πεις κάποια ιστορία που σε έχουν κυνηγήσει;
Έχω πολλά χρόνια να βάψω παράνομα ή να με κυνηγήσουν, όποτε δεν θυμάμαι να σου πω. Έχω να σου πω με νόμιμες δουλειές. Είναι 7 το πρωί και ζωγραφίζω έξω από ένα σουβλατζίδικο με την τσίμπλα στο μάτι, μια Κυριακή, το ρόλο τους και έρχεται και με πιάνει ένας γέρος, μου παίρνει τα χρώματα και με απειλεί ότι θα πάρει την αστυνομία. Του είπα ότι έχω άδεια, αλλά δεν πείστηκε. Αντίστοιχα στη Θεσσαλονίκη, έβαφα το Θεαγένειο Νοσοκομείο για την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες. Χαρτιά, κάμερες, είχαμε κλείσει τους δρόμους και ήρθαν 15 αστυνομικοί. 15 αστυνομικοί που άρχισαν να ρωτάνε που είναι η άδεια και με απειλούσαν ότι θα με συλλάβουν γιατί την άδεια την κράταγε ο φύλακας που ήταν στα δύο μέτρα και δεν ήθελαν να πάνε μέχρι εκεί να τη δουν. Όταν έβαφα το Μινιόν, με βρίζανε τρεις μέρες οι περαστικοί επειδή με έβλεπαν με σπρέι. Αν βγεις με πινέλα, έχεις εντελώς άλλη αντιμετώπιση από τον κόσμο. Με βρίζουν στα νόμιμα λοιπόν.
Πότε ένιωσες πετυχημένος;
Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν πούλησα έργο μου και πλήρωσα το ενοίκιο μου από τα χρήματα που κέρδισα. Το συναίσθημα αυτό ήταν μοναδικό. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όλες τις ατομικές εκθέσεις που έχω κάνει. Είναι highlight της ζωής μου. Είναι απίστευτο γιατί ξέρεις ότι κλείνει ένας κύκλος και παραδίδεις κάτι που μοιράστηκε με τον κόσμο. Νιώθεις ότι πραγματικά επικοινωνείς με το κοινό. Δεν θα ξεχάσω ότι έργο μου μπήκε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Δεν μπορώ να πω ότι το περίμενα κιόλας. Δεν πίστευα πότε ότι θα γίνει αυτό. Μέχρι να το δω κρεμασμένο, ένιωθα ότι θα ναυαγήσει το project.
Τώρα τι ετοιμάζεις;
Ετοιμάζω εκθέσεις στο Amsterdam και συζητάμε και μία έκθεση στο Λονδίνο. Φέτος θέλω να αρχίσω να κάνω πιο διαδραστικά events με τον κόσμο. Με την κεραμική και με την τυπογραφία, με τις μεταξοτυπίες. Να μπορεί να έρθει κόσμος να το χαρεί σαν δρώμενο και όχι να δει τέχνη με την κλασική έννοια, που δημιουργεί μια αποστασιοποίηση από το κοινό. Μου φαίνονται και πάρα πολύ βαρετά τα εγκαίνια των εκθέσεων. Νιώθω ότι όποιος είναι εκεί είναι από υποχρέωση. Θέλω λίγο να κάνω πιο διαδραστικά πράγματα. Τώρα ετοιμάζω επίσης μια έκθεση σε έναν χώρο που δεν θα έχει έργα μου. Θα έχει μονό κοκτέιλ και φαγητό by Soteur. Θα το ανακοινώσω σαν έκθεση τέχνης όμως. Όσο περισσότερο μπορούμε να βάλουμε τον κόσμο μέσα στα έργα, τόσο το καλύτερο. Για μένα.