«Κύριε Πρόεδρε, ένα σκάνδαλο πολιτικής κατασκοπείας που ξεφυτρώνει, αγγίζει ακόμη και ορισμένους από τους συναδέλφους που είναι παρόντες εδώ. Συστηματικές, παράνομες απωθήσεις μεταναστών. Η δολοφονία του δημοσιογράφου Καραϊβάζ δεν έχει ακόμη εξιχνιαστεί μετά από δύο χρόνια. Το σκάνδαλο Novartis. Καταγγελίες για διείσδυση μαφίας στην αστυνομία. Και σήμερα, οι πολύ ανησυχητικές αποκαλύψεις για την Team Jorge, μια ισραηλινή εταιρεία μισθώσεων για hacking που βγάζει χρήματα από τη χειραγώγηση των εκλογών και ισχυρίζεται ότι είναι παρούσα και στην Ελλάδα. Και άλλα πολλά. Είναι μια άκρως ανησυχητική εικόνα. Και ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το αντανακλαστικό της μυστικότητας και της άρνησης στους κυβερνητικούς κύκλους, αντί της διαφάνειας και της έρευνας», είχε πει πριν λίγες εβδομάδες η Sophie in ‘t Veld, Ολλανδή πολιτικός του κόμματος Δημοκράτες 66 στην συζήτηση για την διάβρωση του κράτους δικαίου.
Αυτές τις μέρες βρέθηκε στην Αθήνα, ως επικεφαλής της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία επισκέφθηκε τη χώρα με σκοπό να διερευνήσει την διάβρωση του κράτους Δικαίου στη χώρα μας. Η Sophie in ‘t Veld ανήκει στην ομάδα Renew Europe του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και είναι επίσης εισηγήτρια της Εξεταστικής Επιτροπής για τη διερεύνηση της χρήσης του κατασκοπευτικού λογισμικού παρακολούθησης Pegasus (PEGA), παρακολουθώντας όλο αυτό το διάστημα από κοντά το «ελληνικό Watergate».
Μιλώντας στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είχε τονίσει ότι «το δημοκρατικό κράτος απειλείται σοβαρά στην Ελλάδα», σημειώνοντας πως «Η δουλειά μας δεν είναι να προστατεύουμε το ένα πολιτικό κόμμα ή το άλλο. Η δουλειά μας είναι να προστατεύουμε την ελληνική δημοκρατία για όλους». Το χρώμα συναγερμού στην κλίμακα των απειλών είναι πορτοκαλί, διευκρίνισε, προσθέτοντας ότι «Είμαστε όλοι πιστοί στις πολιτικές μας οικογένειες αλλά αυτή η πίστη δεν πρέπει να υπερβαίνει από κάτι μεγαλύτερο: το δημοκρατικό κράτος δικαίου. Η δουλειά μας δεν είναι να προστατεύουμε το ένα πολιτικό κόμμα ή το άλλο. Η δουλειά μας είναι να προστατεύουμε την δημοκρατία για όλους, όλοι μαζί».
H επιτροπή LIBE οσο ήταν στην Αθήνα κατάφερε να συναντηθεί με τον Χρήστο Ράμμο και την Αικατερίνη Παπανικολάου της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ), καθώς και τον Χρήστο Μενουδάκο της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, αρνήθηκε επιδεικτικά την οποιαδήποτε συνάντηση, αφού με τις πλάτες του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος επιχείρησε αρχικά να ακυρώσει την προγραμματισμένη επίσκεψη της Επιτροπής και στη συνέχεια προσπάθησε να σαμποτάρει το έργο της, καθώς δεν έκανε δεκτά τα αιτήματα για συνάντηση με τον πρωθυπουργό και άλλους κυβερνητικούς αξιωματούχους με πρόσχημα το δυστύχημα των Τεμπών. Η επιτροπή βρήκε κλειστή την πόρτα και της Προέδρου της Δημοκρατίας, Κατερίνας Σακελλαροπούλου, αλλά και του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Ισίδωρου Ντογιάκου.
Στην συνέντευξη Τύπου, η Sophie in ‘t Veld ξεκίνησε να μιλάει στα ελληνικά: «Θέλω να εκφράσω τα βαθιά μου συλλυπητήρια στις οικογένειες των θυμάτων και σε όσους έχασαν τους αγαπημένους τους στην τραγωδία των Τεμπών. Εκ μέρους όλης της αντιπροσωπείας, θα ήθελα επίσης να εκφράσω τον σεβασμό μας προς τον ελληνικό λαό. Η φράση ‘Πάρε με όταν φτάσεις’ συμβολίζει βαθύ πόνο και θλίψη, αλλά και την δυσπιστία για τις τόσες χαμένες ζωές νέων ανθρώπων. Αυτή η τραγωδία άγγιξε τη χώρα στο σύνολό της. Ως Ευρωπαίοι στεκόμαστε στο πλευρό των Ελλήνων».
Σε μια κανονική δημοκρατία, οι αρχές θα πρέπει να είναι αγανακτισμένες και να κάνουν ό,τι μπορούν
Η αντιπροσωπεία ήρθε στην Αθήνα στο πλαίσιο της συνεχούς παρακολούθησης της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως γίνεται σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Η επίσκεψή μας κάλυψε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και η ασφάλεια των δημοσιογράφων, οι μεταναστευτικές πολιτικές, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ίση μεταχείριση, η χρήση spyware, το κράτος δικαίου και η καταπολέμηση της διαφθοράς» είπε η Ολλανδή, εκφράζοντας απογοήτευση που ο Πρωθυπουργός, οι υπουργοί της κυβέρνησης, οι εκπρόσωποι της αστυνομίας, ο εισαγγελέας του Ανωτάτου Δικαστηρίου και άλλοι αξιωματούχοι δεν ήταν διαθέσιμοι. «Αν και η Ελλάδα διαθέτει ένα σταθερό θεσμικό και νομικό πλαίσιο, μια ζωντανή κοινωνία των πολιτών και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, η αντιπροσωπεία σημειώνει ότι υπάρχουν πολύ σοβαρές απειλές για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Οι έλεγχοι και οι ισορροπίες, απαραίτητα στοιχεία για μια ισχυρή δημοκρατία, υφίστανται μεγάλη πίεση. Ο έλεγχος από τους εκάστοτε φορείς και η ελευθερία του Τύπου είναι ανύπαρκτη. Η δικαιοσύνη είναι εξαιρετικά αργή και αναποτελεσματική, οδηγώντας σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας» συμπλήρωσε.
Η επίθεση στην ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα έχει σημαδευτεί από τον αριθμό 108 στην κατάταξη των χωρών της ΕΕ και ένας από τους λόγους είναι η δολοφονία δημοσιογράφου. Δύο χρόνια έχουν περάσει από την δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ και δεν φαίνεται να έχει γίνει κάποια πρόοδος στην αστυνομική έρευνα. «Όχι μόνο δεν αποδίδεται δικαιοσύνη στην οικογένειά του, αλλά στέλνεται ένα μήνυμα ότι η ασφάλεια των δημοσιογράφων δεν αποτελεί προτεραιότητα για την κυβέρνηση. Η υπόθεση πρέπει να διερευνηθεί χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση και η αντιπροσωπεία προτρέπει τις αρχές να ζητήσουν βοήθεια από την Ευρώπη», προτρέπει η Ευρωβουλεύτρια.
Σε επερώτηση της Popaganda σχετικά με την εντύπωση που προσκόμισαν από την επίσκεψή τους εδώ όσον αφορά την δολοφονία ερευνητή δημοσιογράφου, η in ‘t Veld απάντησε: «Αν δουλεύουν πάνω στην υπόθεση η κυβέρνηση και η αστυνομία, τότε το κρατούν πολύ μυστικό. Ανησυχώ πολύ για αυτό. Όταν δολοφονήθηκαν δημοσιογράφοι σε άλλα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ταξίδεψε αμέσως εκεί με μια ad hoc αντιπροσωπεία. Όταν συνέβη η δολοφονία εδώ, υποθέσαμε ότι οι αρχές θα το φρόντιζαν. Βασιστήκαμε στο κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι αυτό δεν ήταν απλώς ένας φόνος. Ήταν ερευνητής δημοσιογράφος και έκανε ρεπορτάζ για διαφθορά στην αστυνομία και την διείσδυση της μαφίας. Όταν μιλήσαμε με τη σύζυγό του, καταλάβαμε ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι η έρευνα δεν είναι πολύ ενδελεχής. Βλέπεις κάποιον που νιώθει… χαμένος και εγκαταλελειμμένος. Δεν υπάρχει καμία απολύτως υποστήριξη από τις αρχές. Δεν αποδίδεται δικαιοσύνη. Κανείς από τις αρχές δεν τη φροντίζει. Σε μια κανονική δημοκρατία, οι αρχές θα πρέπει να είναι αγανακτισμένες και να κάνουν ό,τι μπορούν».
Κάτι άλλο που διέκρινε η επιτροπή είναι ότι πολλοί δημοσιογράφοι έρχονται αντιμέτωποι με φυσικές απειλές, λεκτικές επιθέσεις, παραβίαση του απορρήτου τους με spyware ή προσβολές. «Η ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης από έναν μικρό αριθμό ολιγαρχών επηρεάζει αρνητικά την ελευθερία και τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης, με αποτέλεσμα μερικές φορές να υπάρχει δραματικά ανεπαρκής αναφορά για ορισμένα θέματα» απάντησε η Sophie in’t Veld.
Portrait of MEP Sophie in ‘t VELD
Η ευρωβουλεύτρια σημειώνει επιπλέον ότι η Εθνική Υπηρεσία Διαφάνειας, η οποία θα πρέπει να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο στον έλεγχο των δημοσίων αρχών, δεν φαίνεται να είναι αποτελεσματική. Έντονη ανησυχία της προκαλεί και η συνεχιζόμενη παρενόχληση της εισαγγελέως κατά της διαφθοράς, Ελένης Τουλουπάκη. «Η διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών, σε συνδυασμό με αμφιβολίες για την ακεραιότητα τμημάτων της αστυνομικής δύναμης, οδηγεί σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας όπου η διαφθορά μπορεί να ευδοκιμήσει. Πρέπει να τεθούν άμεσα ως θέματα προτεραιότητας», συμπλήρωσε.
Η καθυστερημένη απόδοση δικαιοσύνης είναι άρνηση δικαιοσύνης
Για όλα τα παραπάνω ζητήματα που απασχόλησαν την επιτροπή θα υποβληθεί έκθεση στο Κοινοβούλιο. «Ως πρόεδρος της Ομάδας για τη Δημοκρατία, μιας ομάδας παρακολούθησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων, αναφέρομαι τακτικά στη συζήτηση για όλες τις δραστηριότητές μας, αλλά θα υπάρχει επίσης μια συγκεκριμένη έκθεση ευχών, και όταν επιστρέψουμε στις Βρυξέλλες, θα δούμε αν θα εξεταστεί και άλλη συνέχεια, ίσως με τη μορφή συζήτησης ή ψηφίσματος».
Η Sophie in’t Veld ανέφερε επίσης ότι αυτή η αποστολή είχε προγραμματιστεί πριν από μήνες και πως η Προεδρία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την περασμένη εβδομάδα εξέτασε, ψήφισε και αποφάσισε ότι ήταν σκόπιμο να προχωρήσει, σε μια προσπάθεια να βάλει τέλος στην παραφιλολογία περί κακού timing της επίσκεψης στην Ελλάδα. «Νιώθω πως έχοντας βρεθεί εδώ και έχοντας μιλήσει με κόσμο, αυτή ήταν η σωστή απόφαση. Εναπόκειται στους άλλους να αποφασίσουν αν θα δεχτούν ή όχι και θα πρέπει να απαντήσουν γιατί δεν δέχτηκαν».
Ποια είναι η αίσθηση της Ευρωβουλεύτριας για το επίπεδο δικαιοσύνης στην Ελλάδα; «Χρειάζονται χρόνια και χρόνια (ίσως και δεκαετία) για να πάρεις μια πρώτη δικαστική απόφαση και μετά ίσως να ασκήσεις έφεση. Ξέρετε τι λένε, η καθυστερημένη απόδοση δικαιοσύνης είναι άρνηση δικαιοσύνης. Η διαφθορά έχει τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνία. Είναι πάντα οι μικροί τύποι που πληρώνουν το τίμημά της. Όχι το μεγάλο ψάρι. Αυτό είναι όταν βλέπεις ότι οι δημόσιες υπηρεσίες δεν λειτουργούν, όπου τα δημόσια οφέλη, τα οικονομικά οφέλη απορρίπτονται. Είναι σαν δηλητήριο στην κοινωνία και πρέπει να καταπολεμηθεί. Η δικαιοσύνη πρέπει να επιταχυνθεί επειγόντως», είπε στην Popaganda.
«Από την εμπειρία μου, βοηθάει πραγματικά αν κάνουμε πολύ θόρυβο. Θέτουμε τα πράγματα στα φώτα της δημοσιότητας ή στο φως της ημέρας. Ξέρεις τι λένε, το φως της ημέρας είναι το καλύτερο απολυμαντικό. Αυτό το κάνουμε σε διάφορες χώρες. Τώρα είμαστε στην Ελλάδα, αλλά υπάρχουν διάφορες άλλες χώρες που πηγαίνουμε. Απλώς δίνοντας στήριξη στον κόσμο. Μπορεί να είναι δημοσιογράφοι, μπορεί να είναι ΜΚΟ, μπορεί επίσης να είναι ο Συνήγορος του Πολίτη, ανεξάρτητοι εποπτικοί φορείς. Αυτή είναι στην πραγματικότητα η καλύτερη λύση, γιατί δεν θέλουμε να έρθουμε εδώ και να σας πούμε τι να κάνετε. Θέλουμε να ενδυναμώσουμε τους ανθρώπους, να τους δώσουμε και την ηθική υποστήριξη. Την εισαγγελέα διαφθοράς που είχε αναλάβει την υπόθεση Novartis την κατηγόρησαν για κάθε λογής εγκλήματα, αλλά πρέπει να πας στο δικαστήριο, να βρεις δικηγόρο, υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια. Η Τουλουπάκη δέχτηκε δημόσια επίθεση και κηρύχθηκε ένοχη. Τα δικαστήρια την έχουν καθαρίσει εντελώς, αλλά μετά βλέπεις ότι ο κόσμος θέλει ακόμα να την πάει στα δικαστήρια για το ίδιο πράγμα. Αυτό είναι καθαρή παρενόχληση, τίποτα άλλο. Αυτό έχει ανατριχιαστικό αποτέλεσμα σε άλλους εισαγγελείς, γιατί ποιος θα έχει το θάρρος να αντιμετωπίσει τους μεγάλους γκάνγκστερ που διαπράττουν διαφθορά και απάτη;».
Όπως σε κάθε χώρα όπου υπάρχει δημοκρατικό έλλειμμα, διαφθορά, έλλειψη δικαιοσύνης, αστυνομική βία και κάθε τομέας του κράτους διαβρώνεται, ενώ παράλληλα η καταδυνάστευση και καταπίεση θριαμβεύουν, όπως σε ένα καθεστώς όπου το κράτος δικαίου έχει εκτροχιαστεί και η κοινωνία των πολιτών δεν προλαβαίνει να παίρνει ανάσα και να αντιδράσει, πως διασφαλίζουμε ότι δεν θα καταπατηθούν άλλα δικαιώματα;
«Δεν χρειάζεται να αντιδράσετε και να καλύπτετε τα πάντα μόνοι σας, εφόσον όλα τα θέματα καλύπτονται από κάποιον και έρχονται στο φως και εφόσον έχετε ένα πλουραλιστικό και ελεύθερο τοπίο των μέσων ενημέρωσης. Σε αυτήν την περίπτωση, όλα αυτά τα θέματα θα καλυφθούν και θα διατηρηθούν στην ημερήσια διάταξη, αλλά φυσικά χρειάζεσαι και πολιτικούς που αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους. Κι αυτό είναι κάτι που δεν εξετάζω για συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα, γιατί όλα τα κόμματα έχουν την ίδια ευθύνη εδώ. Η κομματική πίστη είναι καλό πράγμα, αλλά αν αυτό σημαίνει ότι η κομματική πίστη αρχίζει να συγκρούεται με την τήρηση των βασικών αρχών του δημοκρατικού κράτους δικαίου, τότε υπάρχει πρόβλημα. Και εδώ κάθε πολιτικός πρέπει να αναλάβει την ευθύνη ο ίδιος ή η ίδια. Νομίζω ότι τελικά οι πολιτικοί ανταποκρίνονται πολύ στην κοινή γνώμη, οπότε αν ο λαός απαιτεί δικαιοσύνη, απαιτεί σεβασμό του κράτους δικαίου, απαιτεί σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων, τότε θα ενεργήσει».
«Γι’ αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση παίζει ρόλο, γιατί κανείς δεν πρέπει να προσπαθεί μόνος του. Σε τελική ανάλυση, όταν βλέπεις τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, το κράτος δικαίου να υποχωρεί, σε μια χώρα που δεν ήταν στην ΕΕ, θα ήταν πολύ χειρότερα. Τώρα υπάρχει τουλάχιστον ολοένα και μεγαλύτερη πίεση για τη συμμόρφωση με τα πρότυπα της ΕΕ, αν και ορισμένες καταστάσεις είναι πολύ ανησυχητικές. Και δεν είμαστε ακόμα εκεί, μόλις ξεκινάμε, αλλά επειδή, ξέρετε, μέχρι πριν από μερικά χρόνια, αυτό δεν ήταν πρόβλημα. Μιλούσαμε μόνο για την εσωτερική αγορά και τη γεωργική πολιτική και τις μεταφορές και εύκολα πράγματα. Αλλά αυτά τα άυλα μέρη της ιδιότητας ενός κράτους-μέλους, οι πραγματικές αξίες, είναι δύσκολο ζήτημα και ξέρετε, γιατί; Γιατί είναι θέμα εξουσίας. Πιστεύω σε μια ισχυρή ομοσπονδιακή Ευρώπη, αλλά πιστεύω επίσης ότι, και πάλι, χρειάζεται την υποστήριξη του ίδιου του λαού. Για παράδειγμα, στην Πολωνία, ο κόσμος βγαίνει στους δρόμους, είναι πολύ δραστήριος. Στην Ουγγαρία όμως, αυτό που βλέπουμε είναι ότι οι άνθρωποι απλώς φεύγουν, κυριολεκτικά. Οι νέοι φεύγουν από τη χώρα. Έχουν χάσει το 10% του πληθυσμού τους. Η Βουλγαρία, από τότε που έπεσε ο πόλεμος, τα τελευταία 30 χρόνια, έχουν χάσει το ένα τρίτο του πληθυσμού. Χρειάζονται οι άνθρωποι. Αλλά βλέπω επίσης σε όλες αυτές τις χώρες, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που είναι πολύ αφοσιωμένοι, έτοιμοι να πολεμήσουν. Πρέπει λοιπόν να συνδυάσεις όλες αυτές τις δυνάμεις».