H σχέση μου με τη Χρύσα Κατσαρίνη, ξεκίνησε πριν κάμποσα χρόνια, όταν εκείνη είχε ήδη ξεκινήσει να κάνει τα πρώτα της βήματα στο stand up κι εγώ σε άλλη μια Δευτέρα στο γραφείο, έπεσα πάνω σ’ ένα της βίντεο, στο οποίο δεν γέλασα. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω αν θα έβρισκα το θάρρος να γράψω κάτι τέτοιο, αν δεν ίσχυε όχι το κλισέ της “λάθος πρώτης εντύπωσης”, αλλά τον τρόπο που τελικά οι άνθρωποι εξελίσσονται και ανοίγονται με συνεπή ειλικρίνεια προς το κοινό και τον εαυτό τους.
Σήμερα, μπορώ να σκεφτώ πολλές ατάκες της Χρύσας που έχω γελάσει με την καρδιά μου, κυρίως όμως έχει εμπεδωθεί στο μυαλό μου σαν μια ταλαντούχα γυναίκα που σέβομαι και εκτιμώ σε πολλά επίπεδα, και που ενώ ξέρω ότι δεν είναι προϋπόθεση για έναν καλλιτέχνη να παίρνει θέση για όσα συμβαίνουν γύρω μας, εκείνη το κάνει, επιλέγοντας να παρουσιάζεται μπροστά μας κρυστάλλινη κι εύθραυστη, σχεδόν παντοδύναμη.
Μεσημέρι στου Ψυρρή, μάλλον σε περίοδο Halloween, να προσπαθώ να μασήσω ένα marshmello σε σχήμα νεκροκεφαλής, πιάνοντας το νήμα απ’ την αρχή. Βασικά απ’ την παύση, στο σταμάτημα εκείνο της ζωής μας, τρεις σχεδόν χειμώνες πριν.
«Όσα ζήσαμε και ζούμε, δεν είναι κάτι που μπορεί να μας αφήσει ανεπηρέαστες κι ανεπηρέαστους, με τις επιπτώσεις να είναι τεράστιες τόσο σε οικονομικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Προσωπικά, μέσα σε ελάχιστες ημέρες, είδα να ακυρώνεται η περιοδεία μου στην Κρήτη, μόλις δύο ώρες πριν βγω στη σκηνή, ενώ γυρίζοντας στην Αθήνα, ακυρώθηκε η περιοδεία μου στην Αυστραλία και στην Ευρώπη, καθώς και η παράσταση μου στο Εδιμβούργο που θα γινόταν στα αγγλικά και την προετοίμαζα πολύ καιρο. Όσο γκρεμίζονταν τα επαγγελματικά μου σχέδια, βρέθηκα αντιμέτωπη και με την απώλεια του παππού μου, χάνοντας το μοναδικό αντρικό πρότυπο της ζωής μου, κι έναν απ’ τους καλύτερους ανθρώπους του κόσμου. ‘Εγραψα μάλιστα και ένα κείμενο για εκείνον, για τον τρόπο που διαχειρίστηκε το αλτσχάιμερ της γιαγιάς μου, για την ομορφιά της αγάπης που μου έμαθε ότι υπάρχει.
Απ΄την άλλη, ήταν κι όλοι εκείνοι που θεωρούσαν ότι οι κωμικοί θα έχουμε γράψει φοβερά κείμενα την περίοδο αυτή, μάλλον επηρεασμένοι από κάποιους τρισευτυχισμένους που έβγαιναν σε όλη την πρώτη καραντίνα κι έλεγαν πως βρήκαν επιτέλους τον εαυτό τους, τη στιγμή που εγώ σκεφτόμουν ότι πρόκειται για εν δυνάμει δολοφόνους, που κάποιον έχουν σκοτώσει και τον κρύβουν στο υπόγειο, κάνοντας μετά γιόγκα στο σαλόνι τους. Αντιλαμβανόμουν ότι δεν υπήρχε τίποτα αληθινό σε αυτό, διότι δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να σου δημιουργηθούν τόσο θετικά συναισθήματα παιρνώντας τόσο χρόνο με τον εαυτό σου, σε αυτήν τη συνθήκη. Πάντως οι κωμικοί, καμία απολύτως σχέση με αυτό, είχαμε βαθιά κατάθλιψη οι περισσότεροι. Στη δικιά μου περίπτωση, ζώντας σ’ ένα σπίτι με κάγκελα στα παράθυρα, αυτό που μπορώ να διακρίνω πως με “έσωσε”, ήταν κάποια Instagram Live που ερχόμουν σε επαφή με τον κόσμο. Σκέψου, εγώ που δεν αντέχω χωρίς αγκαλιές ούτε μια μέρα, ξαφνικά να βρεθώ δύο εβδομάδες χωρίς καμία επαφή. Στη δεύτερη καραντίνα, πήγα στο χωριό κι ήταν όλα πιο απαλά.
Δημιουργήθηκαν βαθιές πληγές και θα πρέπει να δώσουμε χρόνο για να αποτιμήσουμε, όσα έγιναν. Η ρουτίνα θα μας βοηθήσει όλες κι όλους. Πιστεύω ότι στο τέλος, θα τα καταφέρουμε».
Αν κι είχα δομήσει στο μυαλό μου, ότι για τη δεύτερη παράσταση της, θα μιλήσουμε στο τέλος της κουβέντα μας, τα πράγματα όπως πάντα ανατρέπονται, μιλώντας γι’ αυτήν και για τη φιγούρα του πατέρα της που πρωταγωνιστεί. «Όταν έγραψα την πρώτη παράσταση, την “Ό,τι πολυτιμότερο έχω”, ήταν ένα συνοθήλευμα κειμένων που μάζευα τα τελευταία εφτά χρόνια, ενώ παράλληλα ήταν ήδη καλοδουλεμένα, χωρίς να νιώθω κάποια αβεβαιότητα. Η δεύτερη παράσταση, τώρα, είναι ίσως το πιο δύσκολο πράγμα που έχω κάνει ποτέ, μιας και παρουσιάστηκε σε μια συνθήκη που δεν είχαμε κοινό, θέτοντας παράλληλα έναν προσωπικό στόχο, αυτόν του να εμβαθύνω μέσα από δύσκολα κείμενα, τα πιο σκοτεινά που έχω γράψει.
Αποφάσισα λοιπόν να μιλήσω για τον πατέρα μου, και κάτι σοκαριστικά κακό που έκανε, μιας και είναι ένας αγνά κακός άνθρωπος. Ξέρεις, στο μυαλό του κόσμου, όταν κάποιος ακούει για αλκοολικό πατέρα, φαντάζεται έναν γλετζέ τύπο. Πολλοί λίγοι είναι εκείνοι που πραγματικά καταλαβαίνουν τι ακριβώς σημαίνει. Μπορώ να σου πω ότι όταν πρωτοξεκίνησα να κάνω κείμενα για τον πατέρα μου, δεν γελούσε κανείς. Αυτό πιστεύω ότι συνέβαινε γιατί αφενός δεν είχα βρει τη σωστή τεχνική, αφετέρου γιατί ίσως να μην είχα ξεπεράσει όσα βίωσα. Όταν τελικά βρήκα τον τρόπο να το μεταφέρω στον κόσμο, λυτρώθηκα, καταλαβαίνοντας ότι κάτι το ξεπερνάς όταν μπορείς να το κάνεις αστείο.
Η απόρριψη απ’ τον πατέρα, είναι πιο δύσκολη απ’ όλες, μιας και πρόκειται για έναν άνθρωπο που είναι βιολογικά κατασκευασμένος να σε αγαπάει, κι εκείνος το αρνείται. Ουσιαστικά ο πατέρας μου κατάφερε να νικήσει τη φύση, για να μπορεί να με απορρίψει. Τα έβαλε μαζί της και νίκησε.
Πάντα το κουβαλάς μέσα σου και δυστυχώς το καθρεφτίζεις στις μετέπειτα σχέσεις σου, με όλες τις ενοχές που φέρει, όμως σιγά-σιγά νιώθω πιο δυνατή. Ευτυχώς, όπως σου ειπα, είχα την εικόνα του παππού μου, την εικόνα του καλού, του άντρα που τραγουδάει κάθε μέρα στη γυναίκα του, κι ας μην τον αναγνωρίζει εκείνη. Ερωτευμένος μέχρι το τέλος με το κορίτσι του. Κι αυτή είναι η μεγαλύτερη ελπίδα».
Η Χρύσα μου μιλάει για τη μητέρα της, την παντοτινή όπως λέει η ίδια, ηρωίδα της. «Στη μαμά μου εύχομαι χρόνια πολλά στην ημέρα του πατέρα, γιατί για μένα ήταν και είναι τα πάντα. Χειρίστηκε πολύ σωστά πολλές και αβάσταχτες καταστάσεις, ενώ παράλληλα ζούσαμε σε ελεεινή φτώχεια. Υπάρχει μια οικογενειακή μας φίλη που τη φωνάζω πλέον θεία γιατί μας έδωσε στέγη, όταν δεν είχαμε πουθενά αλλού να πάμε. Η μάνα μου έμενε σε ένα δωμάτιο που ο άντρας της θείας μου έφτιαχνε δίχτυα, χωρίς τουαλέτα κι εγώ έμενα τρεις ορόφους πάνω, στο δωμάτιο του γιου της, για έναν χρόνο. Δούλευε 13 ώρες τη μέρα και γυρνώντας περνούσε όλο τον χρόνο της μαζί μου. Ήταν πολύ δύσκολα όλα για εμάς και γι’ αυτό σήμερα νιώθουμε περήφανες με όσα ξεπεράσαμε. Ακούγεται ειρωνικό αλλά πραγματικά ήμουν πολύ τυχερή».
Με αφορμή τη γυναικοκτονία στη Φολέγανδρο, η Χρύσα έκανε μια ανάρτηση γράφοντας πως θα μπορούσε να είναι εκείνη στη θέση της Γαρυφαλλιάς, να είναι δηλαδή όπως οι περισσότερες από εμάς, ένα ακόμη όνομα στη λίστα των γυναικών που δολοφονήθηκαν απ’ τους συντρόφους τους. “Αρχικά, να σου πω ότι αναγνωρίζω σαν ιστορική στιγμή όλο αυτό που ζήσαμε και ζούμε, με τις γυναίκες να καταγγέλλουν με όσο πόνο ξέρουμε καλά ότι υπάρχει, όλες αυτές τις παραβιαστικές και κακοποιητικές συμπεριφορές. Δέκα χρόνια πριν, θα μιλούσε η Μπεκατώρου και θα έσβηνε η φωνή της πριν φτάσει στα αυτιά μας. Τώρα ακούστηκε και μαζί με εκείνη κι άλλες γυναίκες που μίλησαν για όσα έζησαν. Εγώ μίλησα για ό,τι μου συνέβη το 2019, στην εκπομπή του Παναγιώτη Κούδα που λεγόταν “Σχεδόν ψυχανάλυση” κι ανέφερα όλο το περιστατικό της κακοποίησης που βίωσα απ’ τον σύντροφο μου, με σκοπό να το κάνουμε “αστείο”. Ένιωθα προστατευμένη σε εκείνο το περιβάλλον, ήμουν με έναν άνθρωπο που είναι φίλος μου. Αυτό που θέλω να πω είναι, ότι χρειάζεται φοβερή δύναμη να το κάνεις αυτό σε μια συνέντευξη με ξένα μάτια απέναντι σου, ολόκληρο συνεργείο, κάμερες, φώτα κι εσύ να πρέπει να εξομολογηθείς κάτι τέτοιο.
Την πρώτη φορά το έκανα για το ξορκίσω. Τη δεύτερη, με αφορμή τη γυναικοκτονία στη Φολέγανδρο και το κορίτσι που δολοφονήθηκε, έκανα ένα ποστ για όλα εκείνα τα κορίτσια που βρίσκονται σε μια κακοποιητική σχέση και δεν ξέρουν ή δεν θέλουν να αναγνωρίσουν τα σημάδια. Είναι τρομερό όπως και στη δική μου περίπτωση να βλέπεις έναν άνθρωπο να σε χειρίζεται και να σε φοβίζει, ενώ παράλληλα σε μαθαίνει πως αυτό είναι αγάπη. Το ενοχικό σύνδρομο, αυτό που μας ποτίζει η πατριαρχία είναι πολύ δύσκολο να το πετάξουμε από πάνω μας. Ακόμη και σήμερα νιώθω ενοχές που επέτρεψα να είμαι σε μια τέτοια σχέση, ενώ παράλληλα τσατίζομαι που κάνω τη σκέψη αυτή.
Δεν φταις! Αγάπησες έναν άνθρωπο και πίστεψες ότι σε αγαπάει. Δεν χρειάζεται να απολογούμαστε για την τρυφερότητα που νιώσαμε, σε κανέναν. Έχει ξερίζωμα όλο αυτό. Μη γράφετε γιατί δεν καταγγείλαμε και ότι εξαιτίας μας άλλες γυναίκες θα περάσουν τα ίδια, δεν γίνεται να είμαστε πάλι εμείς ο θύτης. Έφυγα κυνηγημένη, σε μια ξένη χώρα, χωρίς χρήματα κι ο άλλος μου λέει ότι έκανα λάθος, ότι δεν αρκεί που βρήκα τη δύναμη να φύγω. Εννοείται ότι πρέπει να καταγγείλουμε, αλλά δεν μπορείς να κατηγορείς εκείνες που δεν το κατάφεραν ακόμη ή μπορεί και να μην το καταφέρουν ποτέ.
Όταν υπάρχει αυτός ο κλοιός δυνατών γυναικών που μίλησαν, πέφτεις στα δίχτυα της δικής τους δύναμης, και νιώθεις κι εσύ πιο ενδυναμωμένη. Απ’ τη μια λες ότι δεν είμαι η μόνη, απ’ την άλλη μόνο στεναχώρια που γεννά αυτό. Μου έστειλαν τόσες πολλές ιστορίες, κορίτσια και αγόρια, περνούσαν ημέρες ολόκληρες που έκλαιγα. Το να κουβαλάς το τραύμα σου, είναι από μόνο του δύσκολο. Το να σηκώνεις έστω και για λίγο το τραύμα εκατοντάδων ανθρώπων, είναι δυσβάσταχτο. Δεν είμαστε φτιαγμένες να κουβαλάμε τόσα πολλά τραύματα. Ο φόβος όλων των γυναικών έχει εγκολπωθεί σε κάθε μια από εμάς. Με λένε φεμιναζί όταν το λέω αυτό, αλλά πραγματικά πόσες φορές ένας άντρας άλλαξε την πορεία του επιστρέφοντας στο σπίτι για να είναι ασφαλής ή πόσες φορές έχει στείλει φωτογραφία με την πινακίδα του ταξί σε φίλο του;
Δεν ξέρω αν κουβαλάμε όλα τα τραύματα των γυναικών που προηγήθηκαν από εμάς, κουβαλάμε όμως τον φόβο τους, αυτό μένει».
Παραμένουμε στα ζητήματα των γυναικών, στις στιγμές που ευγενικά και με φαρμακερό χαμόγελο μας κάνουν να νιώθουμε απολογητικά και άβολα. «Μια ακραία αδιάκριτη ερώτηση για εμένα είναι το πότε θα κάνει μια γυναίκα παιδί. Εγώ ok, μπορεί να μη θέλω, όμως υπάρχουν κι εκείνες που δεν μπορούν ρε φίλε. Παλεύουν χρόνια και πας εσύ απ’ το πουθενά να σκαλίσεις το τραύμα τους; Που βρήκες μέσα σου τόσο θράσος; Δεν είναι δημόσιο θέμα προς συζήτηση η μήτρα μας. Έχει έρθει παλιότερα συμμαθήτρια μου, την περίοδο μάλιστα που είχα αρχίσει να νιώθω πολύ καλά μετά το περιστατικό κακοποίησης στη σχέση μου, με τη δουλειά μου να προοδεύει κι εμένα να κάνω σχέδια για το ταξίδι στην Αμερική. Τη συναντάω λοιπόν σ’ ένα φεστιβάλ και μου δείχνει σε φωτογραφία στο κινητό τα παιδάκια της. Δεν μπορείς να φανταστείς πόσο χάρηκα για εκείνη, μέχρι που με ρώτησε αν έχω κι εγώ. Της λέω λοιπόν ότι είμαι πολύ μακριά απ’ αυτό το σενάριο και σοκαρίστηκε με το πώς γίνεται να μοιάζω καλά, χωρίς σχέση και παιδιά, λέγοντας μου μάλιστα ότι δεν μπορεί να είμαι στ’ αλήθεια ευτυχισμένη, χωρίς να έχω παιδιά. Σκέφτομαι λοιπόν, πόση μιζέρια πρέπει να κουβαλάς ώστε να μειώσεις την ευτυχία του άλλου για να νιώσεις εσύ σημαντική, πόσο βαθιά δυστυχισμένη παίζει να είσαι; Η κάθε μία από εμάς, έχει τη δική της ευτυχία, κι αυτό πρέπει να μας αρκεί».
Η Χρύσα, είναι κοντά δέκα χρόνια στο YouTube, οπότε όπως μου εξηγεί έχει στηθεί ένας ισχυρός μηχανισμός άμυνας, που δύσκολα κάτι αρνητικό θα φτάσει στην ψυχή της. «Δεν απαντάω ούτε ασχολούμαι με ηλιθιότητες, με πληγώνει όμως πολύ, ίσως περισσότερο απ’ όλα, ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός, γυναίκες δηλαδή που μετράνε το μήκος της φούστας άλλων γυναικών. Προσπαθώ κάθε φορά να αναγνωρίσω τα αίτια, δεν θέλω να γίνομαι αφοριστική, απ’ την άλλη όμως δεν είμαι και υποχρεωμένη να δείχνω σε όλες κι όλους κατανόηση.
Όλες στην πατριαρχία γεννηθήκαμε, το ζήτημα είναι το πως επιλέγουμε να μεγαλώνουμε.
Κι εγώ βλέπω βίντεο του “Άουτς” από το 2012 που ξεκινούσα και κάποια απ’ αυτά ζητάω να “κατέβουν”. Όχι γιατί ντρέπομαι, αλλά γιατί δεν είμαι η ίδια με τότε κι επειδή αυτά που πρεσβεύω μπορώ και τα διατυπώνω πολύ καλύτερα σήμερα. Δεν χρειάζεται ούτε λίγος κακοποιητικός λόγος, το μόνο που χρειάζεται είναι να επιλέγεις το πώς θες να εξελίσσεσαι σαν άνθρωπος.
Σήμερα, είμαι πολύ πιο ανοιχτή στα ερεθίσματα που δέχομαι απ’ τον κόσμο. Παλιότερα ας πούμε, δεν είχα επαφή με την τρανς κοινότητα. Τώρα έχω κι έτσι ξέρω τι μπορεί να ακουστεί κακοποιητικό για εκείνους που δεν το είχα σκεφτεί ποτέ πριν. Ο κόσμος ίσως μπορεί να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει πάντα κακή πρόθεση από έναν κωμικό, απ’ την άλλη όμως δεν μπορείς να αγνοήσεις ότι κάποιες και κάποιοι έχουν περάσει πολύ άσχημα, οπότε κι έχουμε χρέος να σκεφτόμαστε περισσότερο τι μπορεί να τραυματίσει τους γύρω μας. Να έχουμε ενσυναίσθηση κι αγάπη. Υπάρχουν τόσα να πούμε, ας μην είναι ένα απ’ αυτά κάτι που θα γδάρει την ψυχή κάποια ή κάποιου άλλου».
Τη Χρύσα, ενώ δεν την ενδιαφέρουν οι πολιτικές εξελίξεις σαν θεματολογία στα κείμενα της, κυρίως γιατί όπως μου εξηγεί δεν διατηρούν μια διαχρονικότητα κι αλλάζουν διαρκώς, παρόλα αυτά δεν σκέφτηκε ποτέ ότι δεν θα τοποθετηθεί για γεγονότα που πληττουν τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Όταν τοποθετείσαι για ένα ζήτημα που δυστυχώς διχάζει τόσο, όπως στην περίπτωση του απεργού πείνας Δημήτρη Κουφοντίνα, ξέρεις απ’ την αρχή ότι θα χάσεις ένα μέρος του κοινού, όπως κι έγινε. Είναι όμως ακατανίκητη η ανάγκη μου να κάνω πολύ ξεκάθαρη τη θέση μου απέναντι σε κάποια πράγματα. Ναι, έχασα κόσμο. Ήθελα όμως αυτόν τον κόσμο; Όχι! Το κοινό μου το αγαπάω και το εκτιμώ, και ξέρει καλά ποια είμαι και τι πρεσβεύω, γι’ αυτό και νιώθω τόσο ασφαλής. Όταν τοποθετήθηκα για τον Κουφοντίνα αλλά και για τον Ρωμανό, με ρώτησαν αν θα έκανα το ίδιο και με τους χρυσαυγίτες. Αναρωτήθηκα λοιπόν κι εγώ, πόσο πιο ευνοϊκή μεταχείριση να ζητήσουν οι χρυσαυγίτες; Να απεργήσουν για ποιο ακριβώς πράγμα; Δεν είπα ποτέ ότι υποστηρίζω τη δράση του Κουφοντίνα, θα υπερασπίζομαι όμως πάντα τα ανθρώπινα δικαιώματα».
Χρειάστηκαν λίγες μπουκιές απ’ το κέηκ σοκολάτας για να αλλάξουμε θέμα, για να μιλήσουμε για το stand up στην Ελλάδα, για μια παρέα που αγαπιέται πολύ, με κάποια μόλις μεμονομένα περιστατικά. «Είμαι πολύ ικανοποιημένη απ’ το stand up στην Ελλάδα, για μένα οι περισσότεροι κωμικοί είναι οικογένεια. Τους αγαπώ και τους σέβομαι, είναι πολύ υψηλό το επίπεδο, και με τα νέα παιδιά που “βγαίνουν” να είανι εξαιρετικά κάνοντας με να νιώθω πολύ αισιόδοξη για τον κλάδο μας. Όταν κατέβηκα στην Αθήνα, έπρεπε να ανοίξει ένας δρόμος και για τις γυναίκες και πλέον είμαι πολύ χαρούμενη που είμαστε όλο και περισσότερες. Δούλεψα όμως σαν το σκυλί.
Πολλά χρειάστηκε να αντιμετωπίσω. Υπάρχουν καταστηματάρχες που έχω αποφασίσει ότι δεν θα συνεργαστώ ποτέ ξανά μαζί τους, λόγω σεξιστικών συμπεριφορών. Στη Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, ένας με ρώτησε τι χρειάζομαι απ’ το μαγαζί του για την παράσταση κι ενώ τα είπαμε όλα μια χαρά, μου λέει στο τέλος να φωνάξω έναν άντρα συνάδελφο μου, για να κανονίσουν και το οικονομικό. Μάλλον μέχρι και σήμερα δεν έχει καταλάβει τον λόγο που δεν συνεργαστήκαμε. Τώρα, με συναδέλφους, πρέπει να έχει κάνει κάτι πολύ ακραίο κάποιος για να αποφασίσω να μη συνεργαστώ μαζί του. Έχουν υπάρξει περιστατικά, ok, όλα είναι στο πρόγραμμα και πρόκειται όντως για μεμονωμένα περιστατικά».
Συμφωνούμε ότι θα θέλαμε άλλες τέσσερις ώρες γι’ αυτήν τη συνέντευξη, δίνοντας τελικά ραντεβού στην παράσταση της που ξεκινά σε λίγες ημέρες, ανταλλάσσοντας ατρόμητες αγκαλιές. «Είμαι πολύ ευτυχισμένη που ξεκινάω πάλι τις παραστάσεις και που θα μπορώ να έρθω σε επαφή με τον κόσμο, που θα μπορέσουμε να χαιρετηθούμε επιτέλους από κοντά. Είναι λίγο σκοτεινή και επικίνδυνη σε σημεία η παράσταση όπως σου είπα, όμως με ιντριγκάρει και με κάνει πολύ ευτυχισμένη. Είμαι απ’ τους ανθρώπους που θεωρώ πως πρωταρχικός στόχος του stand up, είναι το γέλιο. Αν τώρα καταφέρεις να περάσεις μηνύματα προκαλώντας το, είναι υπέροχο. Θα ήθελα να αφήσω ένα στίγμα αγάπης σ’ αυτήν την παράσταση».