Γρηγόρης Γεροτζιάφας: «Η δημοκρατία απειλείται από αυταρχικούς κρατικούς χειρισμούς και από αυτούς που αμφισβητούν την πανδημία και την ανάγκη εμβολιασμού»

Τα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα έχουν τις ίδιες ιδιότητες με αυτά που έσκασαν στον αττικό ουρανό στις 31 Δεκέμβρη, όπως και σε κάθε αλλαγή χρόνου άλλωστε. Μαγνητίζουν την προσοχή, κάνουν θόρυβο, προκαλούν μια πρόσκαιρη έκλαμψη χαράς και φωτεινότητας αλλά διαρκούν λίγο. Μετά έχει ξανά νύχτα. Η κυβέρνηση, είναι η αλήθεια, έχει επιστρατεύσει μπόλικα για τη διαχείριση της πανδημίας. Το τελευταίο και πιο φανταχτερό ήταν τα εμβόλια και ο προγραμματισμός εμβολιασμού του πληθυσμού της χώρας. Η αρχικές κορώνες υπέρμετρης αισιοδοξίας αντικαταστάθηκαν με τις αναβολές εμβολιασμού του υγειονομικού προσωπικού σε διάφορα νοσοκομεία και οι αριθμοί των προς διάθεση εμβολίων αναπροσαρμόζονται προς τα κάτω.

Η πιο πρόσφατη επίσημη ενημέρωση κάνει λόγο για 8000 εμβολιασμούς την ημέρα. Τα μαθηματικά είναι απλά και δυστυχώς στυγνά. Εάν αυτό το σενάριο ισχύσει, η περίφημη «ανοσία αγέλης» θα χρειαστεί πολλούς πολλούς μήνες για επιτευχθεί. Βέβαια, δεν πρόκειται για μια απρόσμενη εξέλιξη. Οι επιστήμονες είχαν διαμηνύσει από καιρό ότι ο εμβολιασμός από μόνος του δε μπορεί να καταπολεμήσει την πανδημία.

Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που μπορεί να δράσει αποτελεσματικά σε συνδυασμό με την ύπαρξής ενός ρωμαλέου συστήματος δημόσιας υγείας και με την αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων μέσων επιδημιολογικού ελέγχου, πρόληψης, περίθαλψης και θεραπείας.

Οι κρατικές παλινωδίες αφενός και το – ακροδεξιό κατά βάση- κύμα αμφισβήτησης της πανδημίας και του εμβολιασμού αφετέρου, είναι δύο πυριτιδαποθήκες ανάμεσα στις οποίες προσπαθεί η ελληνική κοινωνία να διασώσει ό,τι είναι εφικτό εν μέσω ενός παρατεταμένου lockdown, ενός επερχόμενου τρίτου κύματος και με το δυσβάσταχτο φορτίο των πάνω από 5000 νεκρών. 

Ρωτήσαμε για όλα αυτά το Γρηγόρη Γεροτζιάφα, καθηγητή Αιματολογίας στην Ιατρική Σχολή της Σορβόννης και καλό γνώστη των επιστημονικών εξελίξεων και των πολιτικών δημόσιας υγείας. 

Θα ήθελα να ξεκινήσουμε από το ζήτημα των εμβολίων. Εκφράζονται αυτή τη στιγμή από καλόπιστες απορίες μέχρι ρητές αρνήσεις από κάποια τμήματα του πληθυσμού. Τι θα λέγατε στους ανθρώπους που αμφισβητούν τις προδιαγραφές ασφαλείας των εμβολίων; Πρώτα απ’ όλα θα έλεγα απερίφραστα ότι τα εμβόλια είναι ασφαλή. Ο κόσμος έχει δίκιο να αναρωτιέται, διότι όντως η διαδικασία είναι επιταχυμένη. Πράγματι, παλιότερα  ότι χρειάζονται 10 χρόνια για να είναι εγγυημένη η ασφάλεια ενός εμβολίου. Αυτή είναι μια εγκαθιδρυμένη γνώση από τη δεκαετία του 70 και ξέρουμε ότι οι άνθρωποι δύσκολα μετακινούνται από τις ριζωμένες τους αντιλήψεις. Η διαφορά είναι ότι από τη δεκαετία του ’70 μέχρι σήμερα η τεχνολογική εξέλιξη είναι ραγδαία. Επίσης εξελίχθηκε η μεθοδολογία διενέργειας κλινικών μελετών. Ο σχεδιασμός των σύγχρονων κλινικών μελετών φάσης ΙΙΙ έχει μεγάλη ευαισθησία στον εντοπισμό ανεπιθύμητων ενεργειών και θεμάτων ασφάλειας των μελετούμενων φαρμάκων ή εμβολίων. Έχουμε πρόσφατα παραδείγματα φαρμάκων, που θεωρούνταν ότι θα είχαν μεγάλη επιτυχία στη φαρμακευτική αγορά και που θα λύνανε σημαντικά προβλήματα, εντούτοις πολύ πρώιμα, επειδή η ενδιάμεση ανάλυση των κλινικών μελετών ανίχνευσε σήμα επικινδυνότητας. Επίσης, σας θυμίζω ότι στην δεκαετία του ’60 τα εμβόλια χρησιμοποιήθηκαν μετά από μελέτες σε δείγματα της τάξης των 1500 ανθρώπων, ενώ το καθένα από τα σημερινά εμβόλια έχει μελετηθεί σε δείγματα των 40.000 ανθρώπων. Η τεχνολογία που χρησιμοποιούμε για να παρασκευάσουμε όχι μόνο εμβόλια αλλά όλα τα φάρμακα είναι αρκετά υψηλή ως προς την ασφάλεια τους. Σχετικά με τα δυο mRNA εμβόλια πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι προέκυψαν από μια τεχνολογία που εξελίσσεται εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Αυτός είναι, εξάλλου, ένας από τους λόγους που έγινε εφικτή η γρήγορη παρασκευή αυτών των εμβολίων. Επίσης πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι τόσο το εμβόλιο Astra-Zeneca/Oxford, όσο και το Sputnik V του Ινστιτούτου Gamaleya έχουν αναπτυχθεί με την μεθοδολογία της γενετικής μηχανικής και την μεταφορά στα κύτταρα του εμβολιαζόμενου του mRNA του κωρονοϊου χρησιμοποιώντας έναν αδενοιό. Αυτή τη στιγμή αναπτύσσονται 180 project εμβολίων διεθνώς, από μικρές και μεγάλες χώρες, από μικρές και μεγάλες βιομηχανίες, γεγονός που δείχνει ότι η τεχνολογία είναι γνωστή και ευρέως διαθέσιμη. Δηλαδή, δεν έχουμε μπροστά μας εμβόλια τα οποία προκύπτουν από μια μεθοδολογία που βρίσκεται στα όρια της «επιστημονικής φαντασίας». Κάποιοι πολίτες εκφράζουν φόβους ότι μέσω του εμβολιασμού θα μπει στα κύτταρα τους το γενετικό υλικό το ιού που θα τα «χαλάσει» και μετά από χρόνια θα εκδηλωθούν νοσήματα κλπ. Πρώτον πρέπει να γνωρίζουμε ότι κάθε φορά που παθαίνουμε μια ίωση γίνεται αυτή η διαδικασία. Ένας ιός, όπως ο ιός της γρίπης ή στην προκειμένη περίπτωση ο SARS-CoV-2 βάζει στα κύτταρα μας το γενετικό υλικό. Θα πάθω κάτι μετά από πολλά χρόνια σημαίνει ότι έχω ένα κύτταρο που θα πάρει το γενετικό υλικό του ιού ή του γενετικό υλικό του εμβολίου, θα αλλάξει το DNA του, θα επιζήσει και θα δώσει απογόνους. Αυτό δεν ισχύει. Δε συμβαίνει στη φύση. Η εξήγηση είναι απλή: όταν κάνουμε μια ένεση στο μπράτσο τα κύτταρα που παίρνουν το γενετικό υλικό είναι κυρίως τα κύτταρα του δελτοειδούς μυός. Αυτά τα κύτταρα θα ζήσουν λίγο, γιατί ο οργανισμός τα αντιλαμβάνεται ως ξένα κύτταρα και τα καταστρέφει. Άρα δεν αλλάζει κανένα γενετικό υλικό του οργανισμού. 

Έχουμε εικόνα για το πόσο διαρκεί η ανοσία που επιτυγχάνεται μέσω του εμβολιασμού; Όχι ακόμα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι το επίπεδο της ανοσίας που προκαλεί ο εμβολιασμός είναι μερικό με αποτέλεσμα να χρειάζονται δυο δόσεις. Αν δεν κάνεις τις δυο δόσεις τότε θα έχεις μερική ανοσολογική απάντηση, το αποτέλεσμα θα είναι – σχηματικά σας το λέω – κατά 50% μικρότερο. Αυτό έχει σημασία να το καταλάβουμε, καθώς έχει ακουστεί στη Μεγάλη Βρετανία ότι προκειμένου να εμβολιάσουμε περισσότερους ανθρώπους θα κάνουμε «έκπτωση» στη δοσολογία (πχ μία δόση αντί για δύο). Αυτή η μεθοδολογία είναι επισφαλής γιατί η αποτελεσματικότητα της δεν έχει μελετηθεί. Η ανοσολογική απάντηση μπορεί να μην είναι αρκετά ισχυρή.  Μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνος δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών του ιού. Εξίσου λάθος είναι ο συνδυασμός εμβολίων, (πχ η πρώτη δόση με το εμβόλιο της Pfizer και η δεύτερη με το εμβόλιο της Οξφόρδης. 

Το εμβόλιο είναι η χρυσή οδός για τη λύτρωση της ανθρωπότητας από τον Covid- 19; Ποτέ καμία επιδημία δε λύθηκε από μόνο με τα εμβόλια. Τα εμβόλια είναι ένα εργαλείο ανάμεσα στα άλλα. Αυτό πρέπει να το βάλουμε καλά στο μυαλό μας. Θα είναι τεράστιο και επικίνδυνο σφάλμα εάν  οι πολίτες, και αυτοί που διαμορφώνουν τις πολιτικές υγείας επαναπαυτούν στην πεποίθηση ότι  κάνοντας το εμβόλιο τελειώνουμε με την επιδημία και εξαφανίζουμε την COVID-19. Η αρρώστια δε θα εξαφανιστεί! Ο εμβολιασμός συνοδεύεται με τρία ερωτήματα: ποια είναι η διάρκεια της ανοσίας, ποιο είναι το ποσοστό των ανθρώπων που δεν απαντούν στο εμβόλιο, ποιο είναι το επίπεδο προστασίας που προσφέρει (δηλαδή προστατεύει μόνο από τη νόσηση από σοβαρό COVID-19 ή αποτρέπει και την μετάδοση του ιού).  Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα δοθεί στην πραγματική ζωή και θα την έχουμε μέχρι το τέλος του 2021. Επιπλέον, ένα σημαντικό ερώτημα είναι η πρόσβαση στο εμβόλιο. Αυτό εξαρτάται από την παραγωγή. Το να παράξεις εμβόλια που θα καλύψουν το σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού μέσα σε εννέα μήνες είναι αδύνατο. Ο ιδρυτής της Moderna είχε πει σε μια συνέντευξη του στο BFM-TV ότι τα εργοστάσια που γίνονται στην Ευρώπη θα μπορούν να καλύψουν τις παραγγελίες το Σεπτέμβρη. Η Pfizer παράγει εμβόλια στο Βέλγιο αλλά η παραγωγή της δεν είναι  επαρκής για τις ανάγκες της Ευρώπης. Επίσης, τα εμβόλια που παράγονται στις ΗΠΑ πηγαίνουν κατά προτεραιότητα στην αμερικάνικη αγορά. Η Γερμανία ως  παρτενερ της Pfizer έχει προνομιακή θέση στην προμήθεια εμβολίων Εμείς εδώ στην Γαλλία σήμερα έχουμε μόνο 50.000 εμβολιασμούς. Αυτές τις παραμέτρους πρέπει κανείς να τις λάβει σοβαρά υπόψη για να εκτιμήσει τον χρονικό ορίζοντα που χρειάζεται για να φθάσουμε στην Ελλάδα ή στην Γαλλία στο επίπεδο μιας ικανοποιητικής ανοσίας της κοινότητας της τάξης του 60%. Όταν θα εξασφαλίσουμε τα προϊόντα  και τις διαδικασίες που απαιτούνται είναι η απάντηση. Οι προδιαγραφές παραγωγής ενός εμβολίου είναι εξαιρετικά λεπτές, κάτι να πάει στραβά, ένας μικρός κόκκος άμμου στο γρανάζι, τινάζει στον αέρα όλο τον προγραμματισμό. Επίσης πρέπει να συνυπολογιστούν οι ιδιαιτερότητες κάθε χώρας. Στην Γαλλία έχουμε τεράστια καθυστέρηση, γιατί πρέπει να κινηθεί ένας απίθανος γραφειοκρατικός μηχανισμός για να ξεκινήσουν οι εμβολιασμοί. Στην Ελλάδα υπάρχει καθυστέρηση γιατί δεν έχουμε αρκετά εμβόλια και δεν υπάρχει και μηχανισμός. Τέλος δεν πρέπει να υποτιμούμε την σημασία της εμβολιαστικής καμπάνια. Είναι σημαντικό να πεισθεί ο κόσμος να εμβολιασθεί, όπως σημαντικό είναι να γίνει υποχρεωτικός εμβολιασμός κυρίως σε ομάδες που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο σοβαρού COVID-19 ή βρίσκονται σε θέση να προκαλέσουν μεγάλη διασπορά του ιού, όπως πχ το υγειονομικό προσωπικό. Η επιτυχία της εμβολιαστικής καμπάνιας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την σταθερότητα, την σοβαρότητα, την συνέχεια και την ειλικρίνεια των αρχών δημόσιας υγείας ως προς την πανδημία και την κατάσταση της εμβολιαστικής πολιτικής.  Όσο μεγαλύτερη αστάθεια υπάρχει, τόσο περισσότερο κινδυνεύεις να μη πείσεις τον κόσμο. Από την πανδημία πάντως δε θα βγούμε γρήγορα. Ο υπολογισμός των αμερικάνων είναι ότι θα τιθασευτεί η πανδημία – με την έννοια ότι δε θα πιέζονται πολύ τα νοσοκομεία –  μέχρι τον Ιούλιο. Κι αυτό ισχύει για τα αμερικάνικα νοσοκομεία, όχι για τα ευρωπαϊκά ή τα ελληνικά. 

Αυτό σημαίνει ότι σ’ ένα ευοίωνο σενάριο θα πάρει μήνες η επίτευξη του στόχου, όπου μέχρι τότε οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να νοσούν. Άρα, παραμένει ενεργό το αίτημα ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας; Το μεγάλο πρόβλημα σε όλο τον κόσμο –  ας βάλουμε στην άκρη την Κίνα που αποτελεί  μια ξεχωριστή κατηγορία –  είναι ότι έχεις έναν ιό που μεταδίδεται εύκολα, έχεις ένα νόσημα που εξελίσσεται και στο 20% των ασθενών επιδεινώνεται γρήγορα. Η COVID-19, ξεκινάει από μια απλή γριπωδη συμπτωματολογία για να καταλήξει σε μια κλινικά περίπλοκη και επικίνδυνη κατάσταση  μέσα σε 5-8 μέρες. Οι ασθενείς με σοβαρό COVID-19 θα χρειασθούν ενδονοσοκομειακή νοσηλεία και περίπου 5% αυτών θα νοσηλευθούν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), όπου η θνητότητα σήμερα στην Γαλλία είναι της τάξης του 25%. Εδώ βρίσκεται και το πρόβλημα. Ο αριθμός των κρεβατιών στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ είναι η σταθερά που παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάρρευση των συστημάτων υγείας όταν εμφανίζονται τα επιδημικά κύματα. Ο περιοριστικός παράγοντας που είναι ο αριθμός των κρεβατιών δε μπορεί να πολλαπλασιαστεί αμέσως, ούτε να επεκταθεί προς το «άπειρο». Επομένως έχει μεγάλη σημασία να διαγνωσθούν νωρίς οι ασθενείς με COVID-19, να εντοπιστούν οι ασθενείς που βρίσκονται σε κίνδυνο να επιδεινωθούν σε σοβαρό COVID-19 ώστε να τους χορηγηθεί έγκαιρα με κατ’οικον νοσηλεία η ενδεικνυόμενη θεραπευτική στρατηγική. Οι άνθρωποι που κινδυνεύουν με επιδείνωση της COVID-19 έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τα οποία συναντώνται συχνά στον πληθυσμό όπως υπέρταση, διαβήτης, παχυσαρκία, καρδιοπάθειες κλπ.  Ζουν σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας και έχουν γνωστό πια κοινωνικό και οικονομικό προφίλ. Εσφαλμένα έχει δημιουργεί η αίσθηση ότι οι άνθρωποι πεθαίνουν μόνο στα νοσοκομεία. Οι θάνατοι στα σπίτια με βάση τις γερμανικές μελέτες είναι της τάξης του 16%. Άρα πρέπει να δημιουργηθούν δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με επίκεντρο το COVID-19 και να αναπτυχθεί δίκτυο στοχευμένης ιχνηλάτησης κλπ. Εδώ, βέβαια, υπάρχει τεράστια ευθύνη όλων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων που δεν επωφελήθηκαν από τους 6-8 μήνες που πέρασαν προκειμένου να φτιάξουν δομές. Το θέμα, λοιπόν, είναι πως θα προληφθεί η εμφάνιση του κύματος των ασθενών που θα χρειαστεί ενδονοσοκομειακή νοσηλεία. Εάν δεν ελεγχθεί αυτό το κύμα  αναγκαστικά οδηγούμαστε σε lockdown. Αν αύριο ξεκινήσει στην Αθήνα το τρίτο κύμα, το lockdown  θα είναι ζήτημα ημερών και θα είναι πολύ σκληρό ώστε να μην καταρρεύσει το σύστημα υγείας, να μην πεθάνει κόσμος, όχι μόνο στο νοσοκομείο αλλά και στο σπίτι, να μην αρρωστήσουν βαριά άνθρωποι. Για να διακοπεί η πορεία επιδείνωσης της αρρώστιας πρέπει να γίνουν δομές εξωνοσοκομειακής κατ’ οικον νοσηλείας. Η οργάνωση  πρωτοβάθμιας περίθαλψης προσαρμοσμένης στις ανάγκες των ασθενών και στα χαρακτηριστικά της COVID-19 είναι επείγουσα ανάγκη και απολύτως ρεαλιστική και πραγματοποιήσιμη στρατηγική. Πρέπει να εντοπίζουμε γρήγορα τους ασθενείς με COVID-19, να τους απομονώνουμε, να ιχνηλατούμε τις επαφές τους, να εντοπίζουμε αυτούς που κινδυνεύουν επιδείνωση της νόσου και να τους θεραπεύουμε νωρίς, ώστε να ελαττώσουμε τη ροή του κύματος στο νοσοκομείο. 

Η βασική κατευθυντήρια γραμμή του ΕΟΔΔΥ που συνοψίζεται στο «κάτσε σπίτι εάν έχεις ήπια συμπτώματα» ελλοχεύει το ρίσκο μιας απρόσμενης βαριάς εξέλιξης που είτε θα αφήσει ανθρώπους αβοήθητους στο σπίτι, είτε θα οδηγηθούν στο νοσοκομείο αρκετά καθυστερημένα; Αυτή είναι η γραμμή που είχαμε το Μάρτιο, επειδή δεν γνωρίζαμε τα χαρακτηριστικά της νόσου και δεν είχαμε θεραπευτικές στρατηγικές.  Από τότε μάθαμε πολλά. Όταν σήμερα γνωρίζεις το προφίλ των ανθρώπων που κινδυνεύουν πιο πολύ, όταν έχεις πιο ασφαλή τεστ, όταν έχεις φάρμακα που μπορείς να δώσεις, το να δίνεις οδηγίες κάτσε σπίτι κι έλα όταν θα στραβώσει η κατάσταση, σημαίνει ότι έχεις μείνει ένα εξάμηνο πίσω. Είναι επικίνδυνο για τη ζωή του ασθενούς κι εδώ έγκειται η ανεπάρκεια του συστήματος υγείας. Προς το παρόν σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει πολιτική βούληση προς την κατεύθυνση της επένδυσης για την ανάπτυξη δικτύων της εξω – νοσοκομειακής περίθαλψης των ασθενών με COVID-19. Αυτή είναι μια επένδυση που έχει προοπτική. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιμένουν ακόμη στην στρατηγική της «πανάκειας» του εμβολίου. Στην ουσία οι κυβερνήσεις, ακόμη και τώρα, επιμένουν στην αδιέξοδη γραμμή περιορισμού και αποδόμησης του συστήματος δημόσιας υγείας, ενώ χρειαζόμαστε επειγόντως την ανάπτυξή του. Η έννοια του επείγοντος δεν άφορα μόνο στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας στην δημόσια υγεία αλλά και στην κοινωνική συνοχή, την οικονομική δραστηριότητα, την ψυχολογική κατάσταση των πολιτών, στην προάσπιση των δημοκρατικών διαδικασιών και συνταγματικών ελευθεριών.

Μπαίνουμε στο τρίτο κύμα απ’ ότι φαίνεται αλλά χωρίς ουσιώδεις αλλαγές στην πολιτική για τη δημόσια υγεία. Θα μας κοστίσει αυτό; Είναι νομοτελειακό ότι θα έχουμε τρίτο κύμα, οι ίδιες συνθήκες παράγουν το ίδιο αποτέλεσμα. Και θα είναι βίαιο, το ξέρουμε. Μπορούμε να πάρουμε αυτά που λέγαμε τον Οκτώβριο και να τα ξαναπούμε. Θα βρεθούμε σε μια συνθήκη που θα έχει μεγάλη διασπορά του ιού, βαριές λοιμώξεις και πολλές νοσηλείες. Υπάρχουν ευθύνες για τους κυβερνητικούς χειρισμού από τον Ιούνιο. Ο χρόνος που κερδήθηκε και η εμπειρία που αποκτήθηκε δεν αξιοποιήθηκαν με αποτέλεσμα να δούμε το δράμα της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. Θα μπορούσε ο ελληνικός μηχανισμός δημόσιας υγείας να προσαρμοζόταν και να έχουμε καλύτερη διαχείριση. Δεν το έκαναν. Μακάρι να κάνω λάθος αλλά θα δούμε ξανά συμβάντα σαν αυτά της Βόρειας Ελλάδα ίσως και στην Αθήνα. Θα απαριθμήσω μερικά μόνο από τα πιο τρανταχτά σφάλματα.  Όταν φτάνεις τελευταία στιγμή να κάνεις επίταξη, όπως συνέβη με τις δύο κλινικές στη Θεσσαλονίκη, είναι παιδαριώδες. Θα μπορούσε η διαδικασία να είχε προβλεφθεί από τον Ιούνιο. Στη Γαλλία το 30% των ασθενών με COVID-19 νοσηλεύεται σε ιδιωτικές κλινικές. Οι γιατροί δεν εκπαιδεύτηκαν το καλοκαίρι. Στο Παρίσι στο δεύτερο κύμα δεν ακυρώθηκαν χειρουργεία και εξωτερικά ιατρεία. Στην Ελλάδα, απ’ ότι μου λένε συνάδελφοι, το δεύτερο κύμα παρέλυσε τα πάντα. Κάποιος πρέπει να αναλάβει την πολιτική ευθύνη για την καταστροφή που έγινε. Κάποιος πρέπει να αναλάβει επίσης την πολιτική πρωτοβουλία να αποτρέψει νέα καταστροφή.

Η καθυστέρηση ή η αναβολή άλλων ιατρικών πράξεων θα αυξήσει τη γενική και εκτός covid νοσηρότητα; Σίγουρα. Αυτός ήταν και ο λόγος που στη Γαλλία θέσαμε ως προϋπόθεση τον Οκτώβρη να μη διακοπούν οι υπόλοιπες ιατρικές λειτουργίες. Στην Ελλάδα τον Οκτώβρη έκλεισαν επί της ουσίας τα δημόσια νοσοκομεία. Αυτό συνιστά εγκληματική πολιτική δημόσιας υγείας και κοστίζει σε ζωές.

«Το κόστος των lockdown είναι μεγαλύτερο απ’ ότι το κόστος στήριξης και ανάπτυξης των εθνικών συστημάτων της περίθαλψης σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με επίκεντρο την COVID-19. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με την Ελλάδα πρωτοπόρα αρνούνται πεισματικά να επενδύσουν στην ανάπτυξη μόνιμης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. »

Παράλληλα η πρακτική του παρατεταμένου lockdown φαίνεται ότι εκτός από οικονομική, έχει και ισχυρή ψυχολογική επίπτωση. Οι αναλύσεις λυμάτων στην Ελλάδα δείχνουν αύξηση της χρήσης ναρκωτικών ουσιών και φαρμάκων που χορηγούνται για ψυχικές νόσους. Αναμφισβήτητα υπάρχουν επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Στο Παρίσι, για παράδειγμα, έχει καταγραφεί αύξηση του αριθμού αυτοκτονιών. Η ύφεση καλπάζει. Οι κυβερνήσεις εκτίμησαν ότι το εμβόλιο είναι πανάκεια και χαράζουν την πολιτική διαχείρισης της επιδημίας στην βάση της λογικής «χρειάζεται λίγη υπομονή». Σήμερα όλοι έχουμε καταλάβει ότι η δυνατότητα παραγωγής εμβολίων είναι περιορισμένη, η διαθεσιμότητα των εμβολίων είναι περιορισμένη σε διεθνές επίπεδο και το εμβόλιο δεν είναι πανάκεια. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση χρειάζεται μια τρισδιάστατη πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας: εμβόλια και ιχνηλάτηση, πρωτοβάθμια και νοσοκομειακή περίθαλψη και μέτρα φυσικής αποστασιοποίησης. Αν δεν συνδυαστούν και οι τρεις άξονες οδηγούμαστε σε σπιράλ καταστροφής. Το κόστος των lockdown είναι μεγαλύτερο απ’ ότι το κόστος στήριξης και ανάπτυξης των εθνικών συστημάτων της περίθαλψης σε επίπεδο πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας με επίκεντρο την COVID-19. Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις με την Ελλάδα πρωτοπόρα αρνούνται πεισματικά να επενδύσουν στην ανάπτυξη μόνιμης πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. 

Η στάση της Εκκλησίας συντείνει στην επιβράδυνση του ρυθμού αντιμετώπισης της πανδημίας; Για την Εκκλησία πρέπει να κάνουμε πολιτική ανάλυση και όχι να δούμε την εκκλησία ως ένα λομπι μέσα στην κοινωνία. Στην Ελλάδα, η Ιεραρχία και αυτοί που καθοδηγούν το εκκλησιαστικό σώμα, είναι ένας σκληρός πυρήνας ακροδεξιάς. Συμμετέχει και η Εκκλησία σ’ ένα σχέδιο ενίσχυσης  της ακροδεξιάς της Ελλάδας. Παρατηρούμε από τις 9 Μάρτη μέχρι και τώρα να συγκλίνει ο οργανωμένος και συστηματικός λόγος ιεραρχίας και ακροδεξιάς. Το ερώτημα δεν είναι απλά αν θα δώσεις το δικαίωμα στον πιστό να πάει στην εκκλησία αλλά γιατί η Ιεραρχία επιλέγει να τοποθετηθεί έτσι, γιατί η Ιεραρχία επιλέγει ένα bras de fer συνεπικουρούμενη από ακροδεξιές πολιτικές δυνάμεις. Η πανδημία γίνεται εργαλείο που χρησιμοποιούν πολιτικές δυνάμεις για να προωθήσουν αντιδραστικά σχέδια. Η δημοκρατία απειλείται από δύο πλευρές, από αυταρχικούς κρατικούς χειρισμούς αλλά και από αυτούς που αμφισβητούν την ουσία της πανδημίας, οι οποίο κατά κύριο λόγο ηγεμονεύονται από την ακροδεξιά. Θέλει προσοχή.

Σε επίπεδο φαρμακευτικών αγωγών ως προς την πανδημία, μπορούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι; Υπάρχει καλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το παρελθόν; Έχουμε στρατηγικές θεραπείες, οι οποίες είναι αποτελεσματικές. Αυτό φαίνεται από την εξέλιξη της θνητότητας στις ΜΕΘ. Έχουμε μείωση της θνητότητας κατά 40% στο τέλος του α’ κύματος σε σχέση με την αρχή. Υπάρχουν μελέτες στις ΗΠΑ που δείχνουν ότι η έγκαιρη χορήγηση αντιθρομβωτικής αγωγής ελαττώνει τη θνητότητα. Υπάρχουν τα μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία αν χορηγηθούν νωρίς, επίσης, ελαττώνουν τη θνητότητα. Διαθέτουμε εργαλεία για να χειριστούμε τους αρρώστους νωρίς και πριν φτάσουν στο νοσοκομείο αλλά αυτό θέλει δομή και προσωπικό. Δε μπορείς να δίνεις σε όλους μονοκλωνικά αντισώματα, γιατί δε δουλεύουν σε όλους. Θέλει παρακολούθηση, εξέταση και προσωπικό. Αυτά είναι ζητήματα προς διεκδίκηση γιατί δε θέλουν τα κάνουν. 

Πότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα επιστρέψουμε στις ζωές μας, όπως τις αφήσαμε το Μάρτιο; Σε ένα με δύο χρόνια.