Ελένη Αθηνοδώρου. Η Ελληνοκύπρια εκπαιδευτικός που εργάστηκε στο παρελθόν στην Κίνα ως υποδιευθύντρια σχολείου και αποφάσισε μια μέρα να κάνει μια παύση. Συνειδητή. Και το έκανε το μεγάλο στην ουσία του ταξίδι. Προορισμός της, η Σιέρα Λεόνε, η χώρα του Έμπολα στην εποχή της έξαρσης του. Τολμηρή; Κάθε άλλο. Περισσότερο πιστή. Μια γυναίκα με πλήρη συνείδηση της έννοιας της πίστης, σε τέτοιο βαθμό που δεν χρειάζεται να τη συμμερίζεσαι για να τη σεβαστείς. Την εντοπίσαμε στην Αυστραλία όπου ζει μόνιμα, λίγες μέρες μετά την επιστροφή της. «Ο εκπαιδευτικός, θα μας πει, έχει την επιθυμία να διδάξει, να αγγίξει τις ζωές των άλλων και να κάνει τη διαφορά στα άτομα και την κοινωνία. Υπάρχει μια κινεζική παροιμία πολύ σημαντική για μένα. Λέει, “Δώσε σε κάποιον ένα ψάρι και τον ταΐζεις για μια μέρα. Δίδαξε τον να ψαρεύει και τον ταΐζεις για μια ζωή”. Κάπως έτσι συνέβη και σε μένα. Δεν ήθελα απλά να βοηθήσω, ήθελα να μοιραστώ τις γνώσεις για τη ζωή και τη δια βίου μάθηση και να κάνω πράξη τη χριστιανική πίστη μου.»
Και κάπως έτσι εντάσσεται στην ιεραποστολή της Σιέρα Λεόνε και διδάσκει, ζώντας στην καθημερινότητα της όσα οι υπόλοιποι συνηθίσαμε να αγνοούμε. «Οι άνθρωποι που γνώρισα στην πλειοψηφία τους ήταν άποροι, φτωχοί, ανάπηροι και αναλφάβητοι που καλούνταν να επιβιώσουν με 1 δολάριο την ημέρα. Κυρίως τα παιδιά τρώνε μόνο ένα γεύμα την ημέρα. Ορισμένοι δεν έχουν τρεχούμενο νερό, τουαλέτα και ζουν με διαρροές στη στέγη της παράγκας τους όπου κοιμούνται με τρία ή περισσότερα άτομα σε ένα κρεβάτι. Αν βέβαια είναι τυχεροί να έχουν ένα στρώμα», θα μας πει.
Στη Σιέρα Λεόνε, άνθρωποι με κομμένα άκρα θυμίζουν τις πληγές του παρελθόντος. Τον πόλεμο των ανταρτών. Θα τους δεις καθημερινά, σε πολυσύχναστους δρόμους συχνά με βοηθούς στην επαιτεία, επτάχρονα παιδιά. «Σκεφτείτε τώρα, αυτή τη χώρα με τον Έμπολα. Αυτούς τους ανθρώπους να ζουν με φόβο, άγχος, θλίψη και απώλεια. Η χώρα αυτή, χωρίς αμφιβολία πεθαίνει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά.»
Ο θάνατος εκεί, αποτέλεσε κομμάτι και της δικής της καθημερινότητας. «Ο Έμπολα άλλαξε τα πάντα. Όλοι έχασαν κάποιον που γνωρίζουν από τον ιό. Έτσι πια δεν φέρουν μόνο το βάρος της θλίψης και της απώλειας αγαπημένων προσώπων, αλλά κουβαλούν και τον φόβο του θανάτου. Θα είμαι ο επόμενος; Το παιδί μου αν αγγίξει ένα άλλο παιδί, θα αρρωστήσει; Αν φροντίσω κάποιον θα πεθάνω εγώ; Σε μια χώρα όπου οι άνθρωποι είναι πολύ στοργικοί έπρεπε να μάθουν να μην αγγίζουν τον συνάνθρωπο τους. Όλοι έπρεπε να σταματήσουμε να αγκαλιαζόμαστε, να μην κάνουμε χειραψίες. Μας είπαν “Μην αγγίζετε κανέναν, μην πάτε κοντά σε ένα νεκρό σώμα στο δρόμο και μην βοηθάτε τους αρρώστους, μείνετε μακριά από ανθρώπους που πεθαίνουν”. Αυτό ήταν το δύσκολο κομμάτι. Πώς μπορείς να παρακολουθήσεις το παιδί σου να πεθαίνει και να μην πας να βοηθήσεις; Αυτό είναι το αδιανόητο. Φυσικά πολλοί δεν μπορούν να μείνουν μακριά, πηγαίνουν, βοηθουν και υποφέρουν από τρομακτικά επώδυνο θάνατο. Έτσι ο ιός ξεπαστρέφει ολόκληρες οικογένειες».
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσεις έναν δυνατό εχθρό είναι να τον παρατηρήσεις και να τον καταπολεμήσεις με συμμάχους. Όταν ο ιός του Έμπολα λοιπόν δυνάμωσε, η Ελένη Αθηνοδώρου δίδαξε με απλά λόγια στα παιδιά τους τρόπους μετάδοσης του ιού, την αναγνώριση των σημαδιών της νόσου και τις πρακτικές υγιεινής. Μέλημα της να έχουν όλοι πρόσβαση σε ρούχα με μακριά μανίκια και προστατευτικά γάντια. «Κάθε μέρα έβλεπα μαθητές να έρχονται στην τάξη καθαροί και καλά ντυμένοι. Υπέθετα ότι είχαν ασφαλές και καθαρό σπίτι για να ζήσουν. Σπίτι με τρεχούμενο νερό και ηλεκτρικό ρεύμα. Όταν όμως επισκέφθηκα αυτούς τους μαθητές και συνάντησα τις οικογένειές τους, σοκαρίστηκα από τις συνθήκες που ζουν. Πέρασα λοιπόν πολύ καιρό προσπαθώντας να εξοικειώσω τα παιδιά με τον Έμπολα και να διασφαλίσω ότι κατάλαβαν τους κινδύνους και πως να τους προλάβουν. Και το έκανα ελπίζοντας ότι θα πάνε στο σπίτι και θα εκπαιδεύσουν τους γονείς τους. Δυστυχώς, υπάρχουν χιλιάδες παιδιά που μένουν ορφανά εξαιτίας του ιού. Μερικοί λένε ότι είναι περίπου 10.000 παιδιά. Το τι έχουν δει και βιώσει αυτά τα παιδιά από μόνο του είναι τραγικό. Οι μυρωδιές της χλωρίνης, τα πτώματα που λαμβάνονται μακριά, οι ήχοι των σειρήνων και άνθρωποι σε αγωνία. Η μοναξιά και ο φόβος της εγκατάλειψης τους αφαίρεσε την αθωότητά τους και δεν υπήρχε κανένας να τα προστατεύσει από αυτό. Οι ουλές αυτές θα παραμείνουν.»
Ο Moses Babin αριστερά.
Βοηθός της, στην προσπάθεια της αυτή ήταν ο οδηγός της στην ιεραποστολή, ο Moses Babin. Πέθανε λίγους μήνες μετά. «Πέθανε από πνευμονία αλλά νοσηλεύτηκε με άλλους ασθενείς του Έμπολα στο νοσοκομείο. Λανθασμένα θεωρήθηκε ότι πέθανε από τον ιό. Έσκαψαν έτσι μια τρύπα και τον έθαψαν στη γη. Πόσο σκληρό. Δεν του έκαναν καν ταφική λειτουργία, ούτε φέρετρο, τίποτα, ενδεχομένως δεν έψαλαν και προσευχή. Κανείς δεν τον αποχαιρέτησε και να φανταστείτε ότι ήταν πατέρας τριών παιδιών. Θυμάμαι διαρκώς τα λόγια του όταν του ζητούσα να με πάει κάπου η να μείνει κοντά σε περίπτωση που θα χρειαζόμουν κάτι. “ Είμαι εδώ για σας κυρία Ελένη, όποτε χρειάζεστε κάτι” Μακάρι να καταφέρω να κάνω το ίδιο για τα παιδιά του που παλεύουν να αποκτήσουν εκπαίδευση..»
Τη ρωτήσαμε, για τη δύναμη των ανθρώπων. Θυμήθηκε τον Alimamy. «Με φώναξε ένα βράδυ για να μου πει ότι ο μικρότερος 16χρονος αδερφός του ότι δεν ήταν καλά. Η φωνή του έσπαγε και ήξερα ότι ανησυχούσε αλλά φοβόταν επίσης μήπως είχε και ο ίδιος Εμπολα. Με φώναξε γιατί δεν ήξερε τι να κάνει. Του είπα το αυτονόητο. “Μείνε μακριά απο τον αδερφό σου, άφησε νερό στο δωμάτιο και κάλεσε τη γραμμή βοήθειας και περίμενε”. Ήξερε ότι αυτό ενδεχομένως σήμαινε ότι δεν θα ξαναέβλεπε τον αδερφό του. Αν σε πάρουν σε αυτά τα νοσοκομεία υπάρχει σοβαρή περίπτωση να κολλήσεις Έμπολα από τους άλλους. Αν ο Alimamy έμενε μακριά από τον αδερφό του θα προφύλασσε την υπόλοιπη οικογένεια απο το να κολλούσε. Αλλά δεν με άκουσε. Έκατσε δυο νυχτες μαζί του, να τον φροντίζει στον πυρετό και να του δίνει νερό. Ένιωθα πραγματικά αβοήθητη να με καλεί κάθε λίγες ώρες για να με ενημερώνει για τα νεότερα. Μετά από δυο μέρες ο πυρετός έπεσε και ευτυχώς δεν ήταν Έμπολα. Αυτό το είδος κουράγιου είναι μια καθημερινή μη εγωιστική πρακτική εκεί»
Η Σιέρα Λεόνε μοιάζει να έχει παγώσει στο χρόνο. Βιομηχανίες που μόλις είχαν αρχίσει να ευδοκιμούν έκλεισαν, οι τράπεζες είναι ανοιχτές μόνο μισή ημέρα, μη-κυβερνητικές υπηρεσίες εγκατέλειψαν τη χώρα την ώρα που οι τιμές των τροφίμων ανεβαίνουν και το ρύζι είχε τριπλασιάσει την τιμή του. Οι άνθρωποι πολεμούν. Όχι αντάρτες, τον ιό. Από την πραγματικότητα αυτή η Ελένη Αθηνοδώρου επέστρεψε, φοβισμένη «Αποφάσισα λοιπόν να θέσω τον εαυτό μου σε αυτο-απομόνωση με την επιστροφή μου. Δεν ήταν μια απαίτηση της κυβέρνησης, αλλά το έκανα για να προστατεύσω την οικογένειά μου, τους φίλους και την κοινότητα στο σύνολό της. Έμεινα σε καραντίνα 21 ημερών. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης επέκριναν τους ανθρώπους που πήγαν εκεί και επέστρεψαν επειδή ενδεχομένως θα οδηγούσαν στην εξάπλωση του ιου στην Αυστραλία. Κανένα ξενοδοχείο δεν μου επέτρεπε να μείνω ακούγοντας ότι ερχόμουν από τη Σιέρα Λεόνε. Υπήρξε κακή δημοσιότητα. Ένιωσα έντονα λοιπόν ότι είχα καθήκον να οδηγηθώ στην αυτο-απομόνωση, Όσο για τα συμπτώματα, ναι. Είχα ένα εξάνθημα στα χέρια μου για 3 ημέρες, ένιωσα σωματικά άρρωστη, είχα πονοκεφάλους και ήμουν εξαντλημένη. Όλο αυτό οφείλεται σ’ ένα σοβαρό τετραήμερο τζετ-λαγκ και από το γεγονός ότι φορούσα πλαστικά γάντια για τόσους μήνες στη Σιέρα Λεόνε. Ήμουν διανοητικά και συναισθηματικά κουρασμένη και αυτό εξωτερικεύτηκε μέσα από τα συμπτώματα. Ευτυχώς όμως όλα πήγαν καλά.»
Μας ρωτά για την κατάσταση στην Ελλάδα των ριζών της. Της περιγράφουμε. Ανησυχεί λιγότερο. « Καταλαβαίνω ότι η ζωή στην Ελλάδα δεν είναι εύκολη τώρα. Οι άνθρωποι είναι άνεργοι με χρέος να αγωνίζονται να αναπροσαρμόσουν τον τρόπο ζωής τους για να τα βγάλουν πέρα στην οικονομική κρίση. Η ασφάλεια του να ζουν όμως σε ένα σπίτι είναι δεδομένη. Στη Σιέρα Λεόνε η έλλειψη στέγης είναι πανταχού παρούσα. Ο αγώνας για τη στέγαση είναι καθημερινός, ελάχιστοι έχουν το δικό τους σπίτι και το να βρεις κατάλυμα μπορεί να πάρει μέχρι και ένα έτος. Οι συνθήκες διαβίωσης σε πολλά από αυτά τα σπίτια είναι τρομακτικές. Οι ιδιοκτήτες πάλι δεν νοικιάζουν καλύβες, όταν δεν υπάρχει σύζυγος. Να φανταστείτε έπρεπε να πάω ως εγγυήτρια σε μια άστεγη νεαρή μητέρα. Κάθε βράδυ περιπλανιόταν στους δρόμους με τα δύο μικρά παιδιά της γιατί δεν είχε πού να πάει. Κατάφερα τελικά να βρει μια καλύβα με δύο δωμάτια και να καταβάλει ενοίκιο για ένα χρόνο μόνο όταν πήγα μαζί της. Έτσι πείσθηκε ο ιδιοκτήτης να συμφωνήσει να υπογράψει τη σύμβαση μισθώσεως. Υπάρχουν και πιο δύσκολα, ξέρετε»
Γιατί όμως κάποιος να βοηθήσει στη Σιέρα Λεόνε και όχι στη γειτονιά του; «Το ζήτημα είναι όχι ποια χώρα θα βοηθήσεις το ζήτημα είναι να βοηθήσεις όταν σου δίνεται η δυνατότητα. Καθένας μας καλείται να κοιτάει λίγο πιο μακριά από τις ανάγκες του και ελάχιστοι ανταποκρίνονται σε αυτό. Άλλοι δεν έχουν την ευκαιρία, άλλοι είναι πολυάσχολοι. Πραγματικά πιστεύω ότι εν τέλει δεν έχει μεγάλη σημασία ποιοι είμαστε, που ή ακόμη και πως προσεγγίσαμε τους άλλους αλλά το μόνο που ενδεχομένως έχει αξία είναι αν κάναμε το καλύτερο να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των συνανθρώπων μας. Αυτό είναι η δική μου στάση ζωής».
Σήμερα στη Σιέρα Λεόνε, η ιεραποστολή που εντάχθηκε η Ελένη Αθηνοδώρου έχει στα άμεσα σχέδια της το χτίσιμο ενός λυκείου και ενός νηπιαγωγείου. Οι εθελοντές ανα τον κόσμο μπορούν να επισκεφθούν την ηλεκτρονική διεύθυνση www.pk4a.com και να στηρίξουν κατά βούληση οικονομικά. Άλλοι πάλι, τολμούν να πάνε εκεί και να δουλέψουν εθελοντικά. Την ρωτήσαμε αν σκοπεύει να επιστρέψει. «Μέσα στους επόμενους μήνες, θα είμαι ξανά εκεί. » μας απαντά.