Είναι τόσο περίπλοκες οι σχέσεις και οι καταστάσεις πάνω στον πλανήτη μας που για τον περισσότερο κόσμο η άγνοια είναι η μοναδική λύση για να μπορέσουμε ν’ αποφύγουμε το βάρος της γνώσης. Γίνεται όμως να περιφέρεσαι αέναα χωρίς να ξέρεις τι σου γίνεται; Φυσικά, όταν υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Dr. Nicholas Katsanis.
O Dr. Katsanis είναι Διευθυντής του Centre for Human Disease Modeling, Καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας και Διαπρεπής Καθηγητής Παιδιατρικής στο Duke University.
Aς αναφέρουμε απλά ότι έχει στο ενεργητικό του πτυχίο, διδακτορικό και postdoc στη Γενετική από διεθνώς αναγνωρισμένα πανεπιστημιακά ιδρύματα (UCL, Imperial College, University College London). Το 2002 έγινε Επίκουρος Καθηγητής Γενεσιολογίας στο «Institute of Genetic Medicine» του Johns Hopkins University, ενώ μόλις 3 χρόνια μετά προήχθη σε Αναπληρωτή Καθηγητή.Το 2009 μετακινήθηκε στο Duke University, όπου ανέλαβε τα καθήκοντά του ως Διαπρεπής Καθηγητής Κυτταρικής Βιολογίας και Παιδιατρικής. Βραβευμένος από την Αμερικάνικη νεφρολογική και παιδιατρική κοινότητα έχει πραγματοποιήσει περισσότερες από 250 δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά και ιατρικά περιοδικά και πάνω από 200 ομιλίες σε περισσότερες από 22 χώρες. Επιπλέον, είναι συνιδρυτής και Chief Scientific Officer της βιοτεχνολογικής εταιρείας Rescindo Therapeutics, που έχει ως στόχο να επιταχύνει την ανακάλυψη νέων φαρμάκων για παιδιατρικές διαταραχές.
Είχαμε τη χαρά να του μιλήσουμε μαζί του πριν την ομιλία του στο TEDxAthens το Σάββατο 13 Μαΐου στο ΚΠΣΙΝ.
Μπορεί ένας άνθρωπος με την δική σας εξειδίκευση και το ακαδημαϊκό και επιστημονικό ιστορικό να αισθανθεί ότι έχει μια είδους θεϊκή γνώση; Το ρωτάμε αυτό γιατί είναι δύσκολο για έναν απλό άνθρωπο να κατανοήσει τι ακριβώς κάνετε. Θα μπορούσατε να μας το εξηγήσετε; Θεϊκή γνώση; Όχι, καμία σχέση. Εγώ πιστεύω πως η επιστήμη σε κάνει πιο ταπεινό, επειδή ακριβώς επισημαίνει το πόσο αδαής είσαι. Επίσης, τη στιγμή που νομίζεις ότι έχεις κατανοήσει μια ιδέα, τότε είναι που γίνεται ακόμα πιο περίπλοκη. Λέγοντας όλα αυτά, πιστεύω ότι οι επιστήμονες πρέπει να κάνουν καλύτερη δουλειά στο να επικοινωνούν αυτό που κάνουν με ανθρώπους που δεν έχουν τη γνώση αυτή. Αν δεν μπορούμε να εξηγήσουμε αυτό που κάνουμε στη κοινωνία που υπηρετούμε, τότε ποιο το νόημα;
Όσον αφορά σε αυτό που κάνω εγώ, είμαι γενετιστής και το πάθος μου είναι να καταφέρω μια μέρα να καταλάβω αλλά και να γιατρέψω τις παιδιατρικές γενετικές διαταραχές. Με πιο απλά λόγια, δουλειά μου είναι να αναλύω το γονιδίωμά των οικογενειών πολύ άρρωστων μικρών παιδιών που μπορεί, των οποίων η αρρώστια μπορεί να έχει γενετική αιτία και μετά να παρέχω τα κατάλληλα βιολογικά εργαλεία για να μπορέσω να καταλάβω πώς οι μεταλλάξεις σε διαφορετικά γονίδια μπορεί να έχουν προκαλέσει την ασθένεια, να αναλύσω ποια μπορεί να είναι η βιοχημική της βάση και να δω αν υπάρχει η δυνατότητα ανάπτυξης νέων φαρμάκων για να βελτιωθεί η ζωή των ασθενών.
Πώς μπορεί η ανθρωπότητα αυτή τη στιγμή να αντιμετωπίσει μια επιδημία; Κινδυνεύουμε, στο κοντινό μέλλον, από μια επιδημία, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν; Λοιπόν, ο Μπιλ Γκέιτς τα έχει πει καλύτερα από μένα. Προτρέπω τον κόσμο να δίνει ιδιαίτερη προσοχή σε αυτά που λέει. Εγώ ασχολούμαι με γενετικές ανωμαλίες και μπορώ να σου μιλήσω για την επιδημία της παχυσαρκίας, του αυτισμού και άλλων χαρακτηριστικών που έχουν αρχίσει να αυξάνονται ανησυχητικά. Φαντάζομαι, βέβαια, πως εσείς αναφέρεστε σε μεταδοτικές ασθένειες. Φυσικά, το πρόσφατο ξέσπασμα του ιού Ζίκα κρούει έντονα τον κώδωνα του κινδύνου, όσον αφορά στη τραγωδία που μπορεί να προκληθεί. Μπορούμε να πούμε ότι ο κόσμος ξεχνάει αυτό το γεγονός και ασχολείται περισσότερο με εκλογικές αναμετρήσεις, εδώ κ εκεί. Αυτό είναι και το πρόβλημα. Είναι δύσκολο να του τραβήξεις την προσοχή σε θέματα που μπορεί να μην αποτελούν άμεση απειλή, άσχετα με το πόσο απειλητικά μπορεί τελικά να αποβούν για το είδος μας. Ξέρω πως μάθαμε πολλά από την πανδημία ισπανικής γρίπης το 1918, αλλά είμαστε καλά προετοιμασμένοι για ένα νέο τέτοιο ενδεχόμενο; Δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά.
Έχουν οι ιοί ισορροπητικό ρόλο στη Γη, πέρα από την ανάγκη της ανθρωπότητας να μείνει για πάντα σ αυτήν; Με άλλα λόγια, είναι αναγκαία η ύπαρξη; Θα έλεγα πως ναι. Έχει υπάρξει μια τεράστια κινητήριος δύναμη που έχει οδηγήσει στην εκ νέου κατασκευή του DNA, η οποία με τη σειρά της έχει βοηθήσει στη δημιουργία νέων γονιδίων, νέων ειδών κλπ. Από δω και πέρα, δεν έχω ιδέα πως θα έμοιαζε ο πλανήτης μας αν εξαφανίζονταν όλοι οι ιοί. Θα μπορούσε αυτό να έχει καταστροφική επίδραση στα βακτήρια που τρέφονται από τους ιούς; Αυτό με τη σειρά του θα επηρεάσει κάτι άλλο και πάει λέγοντας. Είναι επικίνδυνο να ανακατευόμαστε με την ισορροπία μιας μηχανής την οποία δεν κατανοούμε απόλυτα.
Ποιος ακριβώς είναι ο δεσμός ανάμεσα στον γενετικό κώδικα και τις θεραπείες που μπορούμε να ασκήσουμε; Θα μπορούσε όλη αυτή η γνώση να δημιουργήσει μια νέα γενιά ευγονικής στο μέλλον; Για πρώτη φορά έχουμε τη γνώση και την ικανότητα να επεξεργαστούμε τον γενετικό μας κώδικα. Αυτό είναι συναρπαστικό και τρομακτικό ταυτόχρονα, για τους προφανής λόγους. Για άλλη μια φορά η ανθρωπότητα, είναι αντιμέτωπη με τεχνικές δυνατότητες που ξεπερνούν τα εργαλεία υποδομής της που την προστατεύουν από το οτιδήποτε βλαβερό. Την ίδια στιγμή, όμως, νομίζω ότι κάνουμε πολύ καλύτερη δουλειά από το κίνημα ευγονικής του 20ου αιώνα.
Για να επιστρέψουμε στο παρόν, ποια ακριβώς είναι η σχέση σας με την Ελλάδα και τους Έλληνες; Μεγάλωσα στο Παλαιό Φάληρο, κλώτσησα μπάλες στις αυλέ εκκλησιών και πέρασα τα καλοκαίρια μου σε ελληνικά νησιά, οπότε είμαι Έλληνας όσο δεν πάει άλλο. Μπορεί, βέβαια, να έχω χαλάσει λίγο μετά από 30 χρόνια στο εξωτερικό. Η Ελλάδα, όμως, είναι το σπίτι μου και οι Έλληνες είναι οι άνθρωποί μου όσο μακριά κι αν βρίσκομαι, όσο καιρό κι αν λείπω. Ειλικρινά, με πονάει να βλέπω όσα συμβαίνουν στην πατρίδα μου, για τους προφανείς λόγους. Έχω όμως, και μια ερώτηση που ίσως ενοχλήσει τους αναγνώστες σας: Θα μάθουμε τίποτα από αυτή τη φοβερή κρίση ή θα γυρίσουμε στα ίδια μόλις κοπάσει η καταιγίδα;
Τι θα μας πείτε στο Tedx Athens 2017; Αυτό το ξέρω εγώ. Εσείς πρέπει να περιμένετε για να μάθετε.
Κοιτώντας κάποιος το βιογραφικό σας παρατηρεί ότι η ζωή σας χωρίζεται ανάμεσα σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Έχετε καθόλου χρόνο για τον εαυτό σας και αν ναι πώς τον περνάτε; Ερωτεύτηκα την επιστήμη όταν ήμουν 12 χρονών, οπότε ειλικρινά, δεν βλέπω καμία διαφορά ανάμεσα στο επάγγελμα και το χόμπι μου. Υπάρχουν, βέβαια, και οι κακές μέρες στη δουλειά αλλά αισθάνομαι πραγματικά προνομιούχος που μπορώ και κυνηγάω το πάθος μου. Γνωρίζω πολλά μεγάλα μυαλά και ενδιαφέροντες ανθρώπους, ταξιδεύω στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και ζω φοβερές εμπειρίες. Έχω, όμως και μια οικογένεια και προσπαθώ να περνάω χρόνο μαζί τους. Το αγαπημένο μου πράγμα είναι να ανακαλύπτω τον πλανήτη μας, όχι μόνο τις φυσικές του ομορφιές αλλά τις κουλτούρες, την τέχνη κλπ. Έχω και κάποια πιο βαρετά χόμπι αλλά θα με προφυλάξω από την ντροπή.