«Prince Philip, born in Greece, has just died…», με ενημέρωνε με μέιλ, μεσημέρι της 9ης Απριλίου, προτού κατακλύσει η είδηση τα ελληνικά Μέσα, απ΄ το γραφείο του στο Λονδίνο, ο κορυφαίος ιστορικός Ντόναλντ Σασούν, πανευτυχής που στα κύτταρά του έρρεε ήδη η διπλή δόση του σκευάσματος της Astra Zeneca.
«The Prince of Wales cried twice I hear to our news, talking in Athens for the Greek revolution!», μου σχολίαζε, με το γνωστό του υπαινικτικότατο φλέγμα, ανήμερα της 25ης Μαρτίου, με ένα νέο μέιλ, που έφτανε με ένα ανεπαίσθητο γκλιν στο inbox του gmail μου. Είναι προφανές. Δεν ησυχάζει.
‘Εχει τεράστιο ενδιαφέρον το πώς ο πολυσχιδής σταρ ιστορικός, συγγραφέας των εμβληματικών, μεταξύ άλλων, The Anxious Triumph: A Global History of Capitalism, 1860-1914 και Morbid Symptoms: An Anatomy of a World in Crisis, μπορεί να είναι από τη βάση του στο Λονδίνο ενημερωμένος για οτιδήποτε συμβαίνει στον πλανήτη, ανά πάσα στιγμή. Από το «μέτωπο» των εμβολίων, μέχρι τη «σαπουνόπερα» της βρετανικής βασιλικής οικογένεια, την οποία βρίσκει «εντελώς δυσλειτουργική», αμφιβάλλοντας αν τα μέλη της έχουν διαβάσει έστω ένα βιβλίο!
Μπορεί όντως, κύριε Σασούν, ο Μπόρις Τζόνσον να είπε «Όχι άλλα γαμ…lockdown. Ας στοιβαχτούν τα πτώματα κατά χιλιάδες!»;
Είναι ένα κρετίνος, αλλά πιθανότατα αυτό το είπε ιδιωτικά σε ανθρώπους που εμπιστευόταν.
Πώς τα πηγαίνει δημοσκοπικά;
Λόγω της επιτυχίας με το εμβόλιο, που όμως δεν έχει σχέση με τον ίδιο τον Μπόρις, τα γκάλοπ δείχνουν να έχει προβάδισμα. Κάνει ατέλειωτα λάθη, αλλά το εμβόλιο τον έχει πραγματικά σώσει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Παίζει ρόλο και το ότι ο επικεφαλής των Εργατικών Κιρ Στάρμερ είναι εντελώς ανίκανος.
Ανίκανος;
Δεν λέει, δεν κάνει το παραμικρό! Απλά περιμένει! Αυτή είναι η στρατηγική των Εργατικών σήμερα! Η αναμονή ώσπου ο Μπόρις να κάνει λάθος!
Ο Τζόνσον κερδίζει σε δημοφιλία, γιατί πήγε καλά ο εμβολιασμός στο Ηνωμένο Βασίλειο, την ώρα που η ΕΕ έχει ξεμείνει πολύ πίσω στο εμβολιαστικό της πρόγραμμα, εν μέσω μιας τρομακτικής αλληλοφαγωμάρας για την αδιαφάνεια στις συμφωνίες που σύναψε με τις φαρμακευτικές. Υπήρξε και η αντιπαράθεση με την Astra Zeneca, την οποία η Κομισιόν μήνυσε για τις καθυστερήσεις στην παράδοση των εμβολίων!
Δεν είναι έτσι τα πράγματα. Οι Γάλλοι, ακολουθούμενοι από του Ιταλούς -και όχι μόνο- είπαν εντελώς λανθασμένα ότι τα εμβόλια της Astra Zeneca είναι ακατάλληλα για τους άνω των 65 ετών.
Δεν ισχύει;
Αυτό είναι εντελώς παράλογο. Η Ευρωπαϊκή Ιατρική ‘Ενωση απεφάνθη ότι είναι μια χαρά, ενώ και ο Διεθνής Οργανισμός Υγείας ενέκρινε το εμβόλιο. Πρόκειται για ένα τεράστιο λάθος! Και ο Εμμανουέλ Μακρόν, ως κύριος υπεύθυνος, έχει αίμα στα χέρια του. Δεν ξέρω πόσοι άνθρωποι άνω των 65 στη Γαλλία πεθάναν λόγω της έλλειψης εμβολίων. Δεν φτάσανε εγκαίρως τα εμβόλια στην Ευρώπη γιατί παραγγέλθηκαν αργά, μέσα από παλινωδίες.
Δεν μπορούν να κάνουν οι Βρυξέλλες πολλά. Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα στην ΕΕ. Αλλά για τον ανεπιτυχή χειρισμό του ματωμένου «μετώπου» των εμβολίων πρέπει να κατηγορήσουμε πάνω από όλους τον Μακρόν.
Τι εννοείτε;
Ο Μακρόν υποδύεται ότι είναι έξυπνος, ενώ βγήκε και δήλωσε ότι το εμβόλιο της Astra Zeneca δεν είναι καλό για τους άνω των 65, χωρίς καμία επιστημονική τεκμηρίωση, παίρνοντας στο λαιμό του κόσμο. Μετά από δυο βδομάδες ξαναβγήκε και παραδέχτηκε «έκανα λάθος» παρακαλώντας την Astra Zeneca να στείλει εμβόλια, ένα από τα πιο παράλογα πράγματα που έχω δει να συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια! Στο μεταξύ, στη Γαλλία 1 εκατομύριο Astra Zeneca εμβόλια θα πεταχτούν! Γιατί λήγουν. Τι συμπεράσματα βγάζετε; Αλλά ο Μακρόν δεν έκανε βεβαίως κάτι καινούριο. Εδώ αύξησε αδικαιολόγητα την τιμή του πετρελαίου και δημιούργησε κοτζάμ κίνημα, τα Κίτρινα Γιλέκα, ενώ παράλληλα μετατόπισε την πολιτική ατζέντα στη Γαλλία σε ένα πλαίσιο ισλαμοφοβικό, από τον τρόμο ότι η Λεπέν μπορεί να κερδίσει στις επόμενες εκλογές. Προφανώς, υπάρχει τρομακτική ανικανότητα στην ΕΕ! Κι έχουν ευθύνες οι Ευρωπαίοι για το φιάσκο των εμβολίων. Είναι ο λόγος που οι υπέρμαχοι του Brexit βγαίνουν και λένε «εμείς σας το λέγαμε, η ΕΕ είναι 27 χώρες που διαρκώς μαλώνουν μεταξύ τους». Παρόλο που μπορώ να αντιληφθώ και τη θέση της ΕΕ. Αν κάθε χώρα πορευόταν μόνη της τότε οι πλουσιότερες χώρες (Γερμανία, Γαλλία) θα αγόραζαν την πλειονότητα των εμβολίων, τα οποία θα στερούνταν οι φτωχότερες ευρωπαϊκές χώρες. Καταλαβαίνω επομένως γιατί χτίστηκε ένα κοινό μπλοκ στην αγορά των εμβολίων.
Παρόλα αυτά η ΕΕ δεν είχε κοινή πολιτική για την Υγεία, ακόμη και την ώρα που η πανδημία άφηνε πίσω της εκατόμβες.
Η ΕΕ δεν υπήρξε ποτέ ενωμένη σε ζητήματα όπως η υγεία. Οι αντιευρωπαίοι και οι ευρωσκεπτικιστές δεν καταλαβαίνουν όμως ότι η ισχύς των Βρυξελλών είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Δεν μπορούν να κάνουν οι Βρυξέλλες πολλά. Αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα στην ΕΕ. Αλλά για τον ανεπιτυχή χειρισμό του ματωμένου «μετώπου» των εμβολίων πρέπει να κατηγορήσουμε πάνω από όλους τον Μακρόν. Την ηλιθιότητα δηλαδή των πολιτικών ηγετών -όπως και του Βρετανού, που είναι έτσι κι αλλιώς ένας ανόητος κλόουν.
Δεν μου είπατε. Μετά από μια τόσο επιθετική πανδημία, τόσους νεκρούς πανευρωπαϊκά, θα όφειλε η ΕΕ να χαράξει κοινή στρατηγική υγείας, πέρα από το ζήτημα του εφοδιασμού των εμβολίων;
Φυσικά και όχι.
Όχι…;
Η ΕΕ δεν έχει κοινή πολιτική για την ευημερία, για την Υγεία, για τη φορολογία, δεν έχει καν κοινή πολιτική για την Αμυνα! Προσποιείται πως έχει, αλλά δεν έχει. Η παράλυσή της οφείλεται στην δυσκολία σύγκλισης των 27 μελών. Δείτε τι έχει συμβεί στην Ιταλία! Η Ιταλία είχε 99% ποσοστό φιλοευρωπαίων. Σήμερα τα βασικά κόμματα της είναι κατά της Ευρώπης. Ο ευρωσκεπτικισμός είναι επίσης μεγάλος από το ’90 στη Γαλλία (40-45% ήταν το ποσοστό της Λεπέν). Στην Ελλάδα είναι απολύτως δικαιολογημένος. Οι λαοί της Ευρώπης ολοένα και λιγότερο είναι υπέρ των κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών, που ωστόσο θα ήταν μια λύση, παρότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθούν.
Πολιτικά η ΕΕ έχει χρεοκοπήσει;
Όχι με τον τρόπο που το λέμε στην Οικονομία. Τελεί σε παράλυση πολιτικά, διότι δεν μπορεί ούτε πίσω να πάει ούτε όμως και να κάνει βήμα μπροστά.
Αλήθεια, δεν ακούμε κάτι για το Brexit πλέον. Τι συμβαίνει;
Οι εξαγωγές στην ΕΕ κατέρρευσαν κατά 50%. Και οι εισαγωγές από την ΕΕ μειώθηκαν περισσότερο από 25%. Αυτό είναι μια πάρα πολύ επιζήμια προοπτική για τη Μ. Βρετανία και, σε μικρότερο ποσοστό, και για την ίδια την ΕΕ. Όταν είμαι αισιόδοξος λέω ότι το Brexit είναι ζημιά, όταν είμαι απαισιόδοξος ότι είναι καταστροφή.
Οι τιμές των εισαγόμενων αγαθών έχουν αυξηθεί;
Ακόμα δεν έχουν αλλάξει σοβαρά. Θα αυξηθούν, γιατί παρότι στη συμφωνία δεν υπάρχουν τέλη (στα τρόφιμα λ.χ.), η γραφειοκρατία και οι καθυστερήσεις είναι τόσο μεγάλες, που αναπόφευκτα θα αυξήσουν το κόστος στις εισαγωγές κι επομένως και τις τιμές.
Στην καθημερινότητά σας, μέχρι στιγμής, δεν έχετε δει ωστόσο ανατιμήσεις. Αυτό δεν μου λέτε;
Όχι. Είμαι φαν του ελληνικού ταχινιού. Διατηρεί, σας διαβεβαιώνω, ακόμα την ίδια τιμή!
Με τη Σκωτία τι ακριβώς έχει συμβεί; Γράφτηκαν αντικρουόμενες ειδήσεις μετά την πρόσφατη υποστολή της βρετανικής σημαίας. Θα οδηγηθούν οι Σκωτσέζοι σε δεύτερο Δημοψήφισμα;
Θα είναι τυχεροί αν πάνε σε Δημοψήφισμα. Αλλά προηγουμένως θα πρέπει να δούμε τι θα γίνει με τις εκλογές τους. Γιατί, στο μεταξύ, η πολιτική στη Σκωτία έχει παραλύσει από μια παράλογη διαμάχη μεταξύ του προηγούμενου ηγέτη των Σκωτσέζων Εθνικιστών και του νυν. Αυτό ίσως κοστίσει στους Σκωτσέζους Εθνικιστές σε ψήφους και καθυστερήσει το δεύτερο Δημοψήφισμα.
Μπορεί να αναγνωριστεί ωστόσο ως έγκυρο ένα δημοψήφισμα στην Σκωτία από το Ηνωμένο Βασίλειο;
Ακόμα και 100% συμμετοχή να εξασφαλίσει, δεν έχει εγκυρότητα αν δεν εγκριθεί από το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Παραδόξως, το προηγούμενο Δημοψήφισμα στη Σκωτία προϋπέθετε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα παρέμενε στην ΕΕ. Αν η Σκωτία ανεξαρτητοποιείτο και παρέμενε στην ΕΕ και η Αγγλία έβγαινε τι θα γινόταν στα σύνορά τους; Το μπέρδεμα σε μια τέτοια περίπτωση απλώς θα αυξανόταν. Αν και η καταστροφή δεν έχει σταματήσει ακόμα.
Η επίσης τρομερά δυσαρεστημένη Β.Ιρλανδία μπορεί όντως, πατώντας στην Συμφωνία της Καλής Παρασκευής, να εξαιρεθεί από το Brexit, με τις κατάλληλες προσφυγές, με ένα δημοψήφισμα, έστω και τώρα;
Κανείς δεν ξέρει τι θα κάνει η Β.Ιρλανδία. Η Συμφωνία της Καλής Παρασκευής κατοχυρώνει, μεταξύ άλλων, ότι δεν θα υπάρχουν σύνορα μεταξύ Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας.
Πρώτο θέμα ειδησεογραφικά το Σαββατοκύριακο, προτού σκάσει η νέα «βόμβα» Τζόνσον, ήταν η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Μπάιντεν. Γιατί τώρα, κύριε Σασούν;
Ειλικρινώς, δεν έχω καταλάβει κι εγώ γιατί όλος αυτός ο σαματάς για τον Μπάιντεν και τους Αρμένιους. Να σας θυμίσω ότι και ο Ρέιγκαν είχε μιλήσει για Γενοκτονία, το 1981.
Πάντως, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενώ απειλούσε με «αντίποινα» τον αμερικανό πρόεδρο, έκανε την πάπια. Δεν τον αποκάλεσε ούτε σχιζοφρενή, όπως έκανε με τον Μακρόν -βεβαίως, μετά ήταν σα να μην έχει συμβεί τίποτα! Κάτι που είδαμε να επαναλαμβάνεται και με τις σχέσεις Μπάιντεν-Πούτιν. Ενώ ο αμερικανός πρόεδρος αποκάλεσε -έστω απαντώντας σε δημοσιογραφικό ερώτημα παγίδα- το ρώσο πρόεδρο φονιά, ετοιμάζεται να τον συναντήσει. Από όλα αυτά αποκομίζει κανείς την αίσθηση ότι επικρατεί κάτι το… σχιζοφρενικό στη διεθνή διπλωματία. Μετανεωτερικότητα…;
Για αυτό το λόγο αποκάλεσα το τελευταίο μου βιβλίο «Morbid Symptoms».
«Η κρίση συνίσταται ακριβώς στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το νέο δεν μπορεί να γεννηθεί. Σε αυτή τη διαγώνιο εμφανίζεται μια μεγάλη ποικιλία νοσηρών συμπτωμάτων», όπως σημείωνε ο Γκράμσι.
Το γιγαντιαίο σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης από την πανδημία, ύψους 1,9 τρις ευρώ, που υπέγραψε ο Τζο Μπάιντεν, αποτελεί επανάσταση, παρόλα αυτά, για μια χώρα συνώνυμο της καπιταλιστικής οικονομίας;
Αυτό είναι κάτι που δεν έχει σχέση με τον Μπάιντεν.
Αλλά με τι;
Με το ότι ο Νεοφιλελευθερισμός έχει καταρρεύσει. Ένα από τα effect της πανδημίας είναι ότι έκανε τον κόσμο να αντιληφθεί ότι το κράτος είναι σημαντικό. Επίσης, παρόλο που το «πακέτο» Μπάιντεν είναι όντως αξιοσημείωτο, ούτε ένας Ρεπουμπλικάνος δεν ψήφισε υπέρ αυτού.
Επομένως…;
Είναι προφανές. Οι ΗΠΑ είναι περισσότερο διχασμένες από ποτέ. Σε αντίθεση με τον Ρούζβελτ που πάντοτε κατόρθωνε να έχει την υποστήριξη κάποιων Ρεπουμπλικάνων. Σήμερα ο διχασμός βρίσκεται στον υπερθετικό βαθμό, πιθανότατα γιατί οι αμερικανοί βουλευτές και γερουσιαστές είναι 50-50 και αποκλειστικά η ψήφος της αντιπροέδρου Καμάλα Χάρις κάνει τη διαφορά. Το ότι ο Τραμπ, ο χειρότερος ίσως πρόεδρος από καταβολής των ΗΠΑ, εξασφάλισε περίπου 47 εκ ψήφους, σημαίνει ότι οι Ρεπουμπλικάνοι τρέμουν μην τυχόν τις χάσουν.
Κι ως εκ τούτου, ο Τραμπ θα ξανακατεβεί για πρόεδρος των ΗΠΑ, για τρίτη φορά(!), όπως απείλησε (υπονοώντας ότι εξελέγη και στις εκλογές που έδωσαν το χρίσμα στον Μπάιντεν), με χρίσμα πάλι των Ρεπουμπλικάνων; Κι όχι με ένα προσωποπαγές εθνικιστικό, ρατσιστικό νέο κόμμα της «Μεγάλης Αμερικής»;
Ο Τραμπ δεν θα δημιουργήσει νέο κόμμα, διότι είναι αδύνατο να κερδίσεις στις ΗΠΑ, με ένα τρίτο κόμμα. Οι εκλογικές αναμετρήσεις στη χώρα ήταν ανέκαθεν μεταξύ δυο κομμάτων.
Τα λαϊκίστικα, ακροδεξιά κόμματα θα αυξήσουν τις δυνάμεις τους, όχι απαραίτητα καταλαμβάνοντας την εξουσία, αλλά καθιστώντας ολοένα και πιο δύσκολο στα κόμματα από το παλιό πολιτικό κατεστημένο να μπορούν να εξασφαλίσουν πλειοψηφίες.
Θα ξανακατεβεί όμως ο Τραμπ στις επόμενες εκλογές; Εχει εξαφανιστεί από προσώπου γης τελευταία.
Ο κόσμος προσπαθεί να προβλέψει τις επόμενες κινήσεις του. Κι όλοι αποτυγχάνουν. Κανείς δεν ξέρει. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει. Ο Ντόναλτ Τράμπ δεν είναι νορμάλ. Για τους Δημοκρατικούς θα ήταν ευτύχημα να ξανακατέβαινε με τους Ρεπουμπλικάνους. Το πιθανότερο είναι να αποτύχει, ιδίως έχοντας απέναντί του κάποιον τόσο έξυπνο όσο είναι η Καμάλα Χάρις.
Ο Τραμπ μπορεί να χάσει. Ο κοινωνικός, πολιτικός, αισθητικός Τραμπισμός μπορεί να ηττηθεί;
Θα συνεχίσει να επιζεί. Γιατί το να πουλάς τρέλα, να είσαι απομονωτιστής, πατριώτης, να βάζεις την Αμερική πρώτη, είναι ένα «χαρτί» που κερδίζει πάντα στις ΗΠΑ. Ειδικά ο απομονωτισμός! O Μπάιντεν, στον αντίποδα, ως υπέρμαχος της παρεμβατικότητας, στρέφεται κατά της Ρωσίας και της Κίνας, κάτι που δεν θεωρώ ιδιαιτέρως έξυπνο. Μην ξεχνάτε ότι ο αμερικανός πρόεδρος έχει μεγαλύτερες εξουσίες στην εξωτερική πολιτική, παρά στην εσωτερική, όπου πρέπει να έχει την υποστήριξη του Κογκρέσου, και την υποστήριξη της Γερουσίας, στην οποία ο Μπάιντεν ελέγχει μόνο το 50%. Στις τελευταίες εκλογές υπήρξε μια αύξηση στο ποσοστό των ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών. Το Δημοκρατικό Κόμμα έχει με άλλα λόγια πρόβλημα. Αλλά αν ρίξεις μια ματιά στο μεγάλο κάδρο της διεθνούς πολιτικής σκηνής, θα διαπιστώσεις ότι η πολιτική έχει γίνει παντού εξαιρετικά περίπλοκη, δύσκολη, απρόβλεπτη. Οι βεβαιότητες πάνω στις οποίες κάποιες χώρες μπορούσαν να βασιστούν 30-40 χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν χαθεί. Τα κόμματα που κυριάρχησαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο έκτοτε βρίσκονται σε κρίση. Εδώ στην Ιταλία έχει γίνει καθεστώς να γίνονται πρωθυπουργοί μη πολιτικοί.
Αναφέρεστε στον Ντράγκι.
Ο Ντράγκι ήταν διευθυντής της Τράπεζας της Ιταλίας, ο Μόντι ένας τεχνοκράτης. Η Ιταλία έχει ξεμείνει από πολιτικούς που να έχουν λαϊκα ερείσματα, εξ ου καταφεύγει σε παράγοντες της οικονομίας και τεχνοκράτες. Σήμερα συμπαθούν τον Ντράγκι, αλλά σε ένα χρόνο θα τον μισούν, όπως κάνουν με όλους του πρωθυπουργούς στην Ιταλία. Από εκεί και πέρα, τι βλέπουμε; Ισχυρούς άνδρες να επιβάλλονται. Ο Ερντογάν στην Τουρκία, ο Μπολσονάρο στην Βραζιλία, ο ηγέτης του εθνολαϊκιστικού Κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης (PiS) στην Πολωνία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία.
Τους εξέλεξαν, με δημοκρατικές εκλογές, όμως.
Ναι μεν εξελέγησαν, αλλά συνειδητοποιείς μαζί τους τη μεγάλη αύξηση της ακροδεξιάς τάσης. Οι πιθανότητες να νικήσουν εκλογικά οι ακροδεξιοί δεν είναι υψηλές. Η επιτυχία τους είναι άλλη: τραβάνε και τα υπόλοιπα κόμματα προς τα Δεξιά. Διαπιστώνεται μια γενικότερη στροφή προς τα Δεξιά στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Μετά την πανδημία υπάρχει περίπτωση να αναδυθούν πολιτικά νέες δυνάμεις; Κι αν ναι, από πού; Από τα Αριστερά, από τη Δεξιά, την Ακροδεξιά; Θα είναι αντιδραστικές, προοδευτικές, υπέρ ενός κοινωνικού κράτους, που φάνηκε πόσο αναγκαίο είναι στα ζητήματα υγείας, με την επέλαση της COVID-19…;
Εννοείτε να αναδυθούν νέα πολιτικά κόμματα;
Ναι, αλλά και πολιτικές δυναμικές, δυνάμεις, κινήματα… Λόγω της χρεοκοπίας των πολιτικών κομμάτων θα αναβιώσουν κινήματα διαμαρτυρίας στους δρόμους, όπως τα Κίτρινα Γιλέκα, το Black Lives Matters, θα γεννηθούν νέα;
Σίγουρα ο αγώνας κατά των διακρίσεων, είτε τον αποκαλέσουμε Black Lives Matters είτε οτιδήποτε άλλο, θα συνεχιστεί. Το αν θα γίνει αποφασιστικά σημαντικό για τις εξελίξεις, δεν το γνωρίζω. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές σήμερα καθορίζονται από τα εθνικά κόμματα. Και το Ευρωκοινοβούλιο έχει περιορισμένες αρμοδιότητες λόγω του ότι η ΕΕ έχει περιορισμένες εξουσίες. Αρα όταν μιλάμε για το μέλλον έχουμε δυο πιθανότητες. Πρώτη, τα υπάρχοντα πολιτικά κόμματα με κάποιο τρόπο να ξεπεράσουν και να επιζήσουν της οικονομικής κρίσης. Και, δεύτερη, τα λαϊκίστικα, ακροδεξιά κόμματα να αυξήσουν τις δυνάμεις τους, όχι απαραίτητα καταλαμβάνοντας την εξουσία, αλλά καθιστώντας ολοένα και πιο δύσκολο στα κόμματα από το παλιό πολιτικό κατεστημένο να μπορούν να εξασφαλίσουν πλειοψηφίες.
Στο όνομα της ασφάλειας και της υγείας μας βιώνουμε πανευρωπαϊκά και διεθνώς την κατάργηση κεκτημένων ελευθεριών.
Ναι, αλλά επίσης οι προβλέψεις για το μέλλον είναι αδύνατες, γιατί δεν ξέρουμε πώς η πανδημία θα εξελιχθεί και αν θα εξαφανιστεί. Εχουμε τα εμβόλια, αλλά οι αριθμοί θανάτων παραμένουν υψηλοί.
Θα γυρίσουμε στην κανονικότητα;
Δεν το ξέρουμε. Αλλά αν δεν συμβεί, αυτό θα ήταν καταστροφικό για τη βιομηχανία της ψυχαγωγίας, τη βιομηχανία του τουρισμού, όχι μόνο για χώρες σαν την Ελλάδα. Το Λονδίνο δεχόταν 20εκ. τουρίστες.
Υπάρχει κίνδυνος το πράσινο πιστοποιητικό να προκαλέσει μια μορφή ιατρικού ρατσισμού, να εξελιχθεί σε μοχλό ανισοτήτων, αν οι ανεμβολίαστοι αποκλείονται κοινωνικά, εργασιακά κ.ο.κ.;
Είναι μια πιθανότητα. Αλλά αυτό που είναι το πραγματικά ανησυχητικό είναι η σωρεία των fake news για τα εμβόλια, που έχει σαν αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να αρνείται να εμβολιαστεί.
Πρέπει το εμβόλιο να γίνει υποχρεωτικό;
Για μένα η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού είναι ανέφικτη, ειδικά σε μια χώρα σαν την Αγγλία, όπου ποτέ τα εμβόλια δεν ήταν υποχρεωτικά για τους μαθητές στα σχολεία, όπως σε άλλες χώρες.
Η βασιλική οικογένεια, για μένα, είναι εφάμιλλη μιας τηλεοπτικής σαπουνόπερας. Πρόκειται για μια εντελώς δυσλειτουργική οικογένεια, που το επίπεδο ευφυίας των μελών της είναι χαμηλότατο, ούτως ή άλλως. Μπορείτε να φανταστείτε τον πρίγκιπα Άντριου να λέει: «Διάβαζα Μαρσέλ Προύστ τις προάλλες!»;
Αυτό όμως, θα επιμείνω, δεν μπορεί να αναδειχτεί σε ακόμη ένα λόγο για διακρίσεις κατά ατόμων, δημιουργώντας πρώτης κατηγορίας (οι εμβολιασμένοι) και δεύτερης κατηγορίας πολίτες (οι ανεμβολίαστοι);
Υπάρχουν ήδη πρώτης και δεύτερης κατηγορίας πολίτες, γιατί κάποιοι είναι πλούσιοι και κάποιοι φτωχοί. Κάποιοι μπορούν να μην εργάζονται καν, εν μέσω πανδημίας, κάποιοι άλλοι μπορούν να πηγαίνουν στη δουλειά τους με το αμάξι τους ή με ταξί, την ώρα που κάποιοι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να μεταβαίνουν στην εργασία τους στοιβαγμένοι σε λεωφορεία και μετρό. Οι ενδείξεις που έχουμε είναι ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν περισσότερο με την πανδημία είναι οι φτωχότεροι. Ζούμε σε κοινωνία με τάξεις, με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Αυτό το επιδείνωσε η πανδημία. Αλλά τουλάχιστον τα εμβόλια είναι δωρεάν.
Είναι δωρεάν αλλά, θα επιμείνω κι άλλο, δεν ελλοχεύει ο κίνδυνος να δημιουργήσουν έναν νέο υγειονομικό ρατσισμό; Οι εμβολιασμένοι θα είναι ελεύθεροι να κάνουν τα πάντα, ενώ οι ανεμβολίαστοι θα είναι οι παρίες, που δεν θα επιτρέπεται ούτε να εργάζονται, ούτε να ταξιδεύουν.
Είναι ζήτημα επιλογής, άρα είναι και δικής τους. Αν το εμβόλιο είναι διαθέσιμο για όλους και εσύ το αρνείσαι, λυπάμαι, αλλά είναι δική σου η απόφαση να μένεις σπίτι σου αποκλεισμένος!
Αν οι πανδημίες γίνουν καθεστώς, με νέους μεταλλαγμένους ιούς (ήδη ζούμε την επέλαση της ινδικής μετάλλαξης), υπάρχει ο κίνδυνος να μείνουμε εγκλωβισμένοι σε καθεστώς περιστολής των ελευθεριών μας;
Αν η πανδημία δεν τελειώσει εντελώς, θα συνεχιστούν οι περιορισμοί. Είναι αναπόφευκτο. Αλλά δεν ξέρουμε τι θα γίνει στο μέλλον. Αυτοί που παραπονιούνται για την περιστολή των ελευθεριών τους λόγω της πανδημίας, πρέπει να ξέρουν ότι πάντοτε ζούσαμε με περιορισμούς. Δεν μπορώ να οδηγήσω χωρίς ζώνη, και αυτό δεν είναι το μόνο που είμαι υποχρεωμένος να κάνω. Το ζήτημα δεν είναι αν μας επιβάλλονται περιορισμοί, αλλά τι είδους περιορισμοί μας επιβάλλονται. Είναι λογικοί, είναι δικαιολογημένοι; Αυτό πρέπει να είναι το ερώτημά μας.
Ιστορικά βλέπετε να υπάρχουν ομοιότητες στην αντίδραση των κοινωνιών στις μεγάλες πανδημίες, από τον Λοιμό στην κλασική Αθήνα και την ισπανική γρίπη μέχρι τη σημερινή επίθεση του κορονοϊού; Το άτομο αντιδρά ενστικτωδώς πάντα, σε όλες τις εποχές, με τον ίδιο τρόπο;
Όχι. Οι πανδημίες καταρχάς δεν συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Η ισπανική γρίπη σκότωνε τους νέους, εν αντιθέσει με την COVID-19 που σκοτώνει τους ηλικιωμένους.
Οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν ωστόσο ψυχολογικά, κοινωνικά, μέσα στον ιστορικό χρόνο, με τον ίδιο τρόπο τις πανδημίες που τους «χτυπάνε»;
Όχι. Υπάρχει ένα σοβαρότατο ποσοστό αλληλεγγύης, μια ενότητα υπό το βάρος της απειλής της επίθεσης από έναν εχθρό, ο κόσμος ενώνεται. Το lockdown δεν θα λειτουργούσε σε καμία ευρωπαϊκή χώρα αν το 99% του πληθυσμού δεν το αποδεχόταν. Φυσικά, μειονότητες, οι θρησκευτικές μειονότητες, επιμένουν να συγκεντρώνονται για να γιορτάζουν γάμους κ.λπ. αλλά στο σύνολό του, πλην αυτών των εξαιρέσεων, ο κόσμος αντιλήφθηκε ότι το lockdown είναι για τη δική του προστασία και δεν ήταν κάτι αδικαιολόγητο. Στη Μ.Βρετανία δεν είναι υποχρεωτική η μάσκα. Αλλά στους δρόμους του Λονδίνου βλέπεις τον μισό κόσμο να φοράει μάσκα για να προστατευτεί!
Οι ανθρώπινες σχέσεις θα αλλάξουν, μετά από αυτή την πανδημία, ακόμη και η σεξουαλικότητα;
Θα το επαναλάβω: δεν ξέρουμε. Αν η πανδημία υποχωρήσει πλήρως θα επιστρέψουμε στις εποχές εκείνες που αγκαλιάζαμε και φιλούσαμε ο ένας τον άλλο. Θα κάνουμε χειραψίες… θα κάνουμε όσα μας λείπουν. Ειδικά οι νεότεροι! Φανταστείτε, 20χρονους που δεν μπορούν να πάνε σε πάρτυ και στα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο.
Ζήσατε στο Λονδίνο το μεγάλο δράμα της βασιλικής οικογένειας, πέρα από το πένθος για το θάνατο του πρίγκιπα Φίλιππου, να κατηγορείται για ρατσισμό!
Παρότι ελάχιστα ενδιαφέρουσες, η μισή χώρα παρακολουθεί μανιωδώς όλες τις εξελίξεις στον βασιλικό οίκο. Το ζήτημα είναι το context στην καταγγελία της Μέγκαν Μάρκλ. Πώς τέθηκε το ερώτημα; Ήταν «θεέ μου, ελπίζω το μωρό να μην είναι πολύ σκουρόχρωμο!»; Η βασιλική οικογένεια, για μένα, είναι εφάμιλλη μιας τηλεοπτικής σαπουνόπερας. Πρόκειται για μια εντελώς δυσλειτουργική οικογένεια, που το επίπεδο ευφυίας των μελών της είναι χαμηλότατο, ούτως ή άλλως. Μπορείτε να φανταστείτε τον πρίγκιπα ‘Αντριου να λέει: «Διάβαζα Μαρσέλ Προύστ τις προάλλες!»;