epa11278014 A man passes near posters of Social Democratic Party's (SDP) and their coalition 'Rivers of justice' (R) and Croatian Democratic Union (HDZ) with Prime Minister Andrej Plenkovic (L) in Zagreb, Croatia, 14 April 2024. Croatian people will vote in parliamentary elections on 17 April 2024. EPA/ANTONIO BAT
Μονομαχία στην κορυφή και πρωτοτυπία στις βουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν την Τετάρτη (17/4), στην Κροατία: ο αριστερός, με λαϊκιστικούς τόνους, πρόεδρος της χώρας Ζόραν Μιλάνοβιτς έθεσε υποψηφιότητα για να αντιμετωπίσει στη κάλπη των βουλευτικών εκλογών τον συντηρητικό πρωθυπουργό του, τον Αντρέι Πλένκοβιτς, συνεχίζοντας παράλληλα να ασκεί τα προεδρικά καθήκοντά του.
Μέχρι το Μάρτιο, η νίκη του Πλένκοβιτς και του κόμματός του, της Κροατικής Δημοκρατικής Ένωσης (HDZ), έμοιαζε εξασφαλισμένη, παρά το μέτριο απολογισμό της, τη χρόνια έλλειψη εργατικού δυναμικού, ένα ποσοστό πληθωρισμού από τα υψηλότερα στην ευρωζώνη, τη συνεχή παράτυπη μετανάστευση και τις απανωτές κατηγορίες για διαφθορά.
Δεν είχε λογαριάσει όμως τη θεατρική κίνηση του αρχηγού του κράτους, ο οποίος έγινε ξαφνικά υποψήφιος του κύριου αντιπολιτευόμενου κόμματος, του σοσιαλδημοκρατικού SDP.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η υποψηφιότητα αυτή δεν σέβεται το νόμο και κάλεσε τον πρόεδρο να παραιτηθεί από την προεδρία, πριν κάνει προεκλογική εκστρατεία, ωστόσο αυτός παρέμεινε στη θέση του. Και συνέχισε την προεκλογική εκστρατεία.
«Ένα νέο πολιτικό δεδομένο που προκάλεσε εντάσεις και διενέξεις», συνοψίζει ο πολιτειολόγος Τιχομίρ Τσιπέκ: «Μια απολύτως προβλέψιμη ψηφοφορία μεταμορφώθηκε σε αβέβαιη μάχη».
Η προεκλογική εκστρατεία χαρακτηρίστηκε έκτοτε από ανταλλαγές ύβρεων μεταξύ αυτών των δύο διπλωματών καριέρας, γνωστών για τις τεταμένες πολιτικές, αλλά και προσωπικές σχέσεις τους.
Προερχόμενος από τη σοσιαλδημοκρατία, ο 57χρονος Μιλάνοβιτς υιοθέτησε τα τελευταία χρόνια μια πιο λαϊκιστική ρητορική και φλέρταρε ανοιχτά με τη δεξιά. Καταφέρθηκε έτσι εναντίον των μεταναστών, κατηγορώντας τους ότι έρχονται «αποκλειστικά και μόνο για να επωφεληθούν από επιδόματα» και επέκρινε επανειλημμένα τη θέση της ΕΕ για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Οι επικριτές του προέδρου, ο οποίος κατέχει μια εν πολλοίς τιμητική θεση στην Κροατία, καταγγέλλουν την αλαζονεία του και τις προσωπικές επιθέσεις του. Το Συνταγματικό Δικαστήριο; «Γκάνγκστερ» και «αναλφάβητοι χωρικοί». Ο Αντρέι Πλένκοβιτς; Ένας «ψεύτης και πολιτικός απατεώνας», ένας «μικρός για τα ψώνια».
Πρόκειται ωστόσο για επιθέσεις που γοητεύουν ένα μέρος των ψηφοφόρων.
«Έχουμε επιτέλους κάποιον που λέει ανοιχτά αυτό που σκέπτονται οι περισσότεροι. Σεβαστείτε τον Κύριο Πρόεδρο, έχει την ψήφο μου», εξηγεί στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Μπόρκο, ένας οδηγός ταξί που προτιμά να μην πει το επώνυμό του.
Αυτό που φέρεται ότι τον έκανε να θέσει υποψηφιότητα είναι ο διορισμός στη θέση του γενικού εισαγγελέα του κράτους της Κροατίας ενός δικαστή ύποπτου για συνέργεια με εγκληματίες και έκανε καμπάνια υποσχόμενος «μια καλύτερη, πιο δίκαιη χώρα» και μια «κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας».
Αν το SDP και οι σύμμαχοί του κερδίσουν αρκετές έδρες στο κοινοβούλιο που αριθμεί 151, τότε θα παραιτηθεί, υποσχέθηκε, για να επιλεγεί ως πρωθυπουργός.
Πολιτική προσωπικότητα δημοφιλής μεταξύ των Κροατών, ο πρόεδρος έχει δώσει ορμή στο SDP -που σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις παραμένει 10 μονάδες πίσω από το HDZ, με 20% της πρόθεσης ψήφου.
Στην τρίτη θέση, το Πατριωτικό Κίνημα, κόμμα της εθνικιστικής δεξιάς που ιδρύθηκε το 2020 και μπήκε στο κοινοβούλιο το 2020, μπορεί να αναδειχθεί σε ρυθμιστή.
Από τα 3,7 εκατομμύρια των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων, περίπου 222.000 μπορούν να ψηφίσουν στο εξωτερικό, σε περίπου 40 χώρες, από τους οποίους περίπου οι μισοί στη γειτονική Βοσνία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.
Τρεις από τους 151 βουλευτές του κροατικού κοινοβουλίου εκλέγονται από τη διασπορά, που ψηφίζει εν γένει το HDZ. Σε μια ψηφοφορία, τα αποτελέσματα της οποίας προαναγγέλλονται με μικρή διαφορά, αυτές οι τρεις έδρες καθίστανται σημαντικότερες. Εξάλλου οκτώ έδρες κατανέμονται σε εκπροσώπους μειονοτήτων.
Πέραν των εκρήξεων του υποψηφίου του, το SDP -που συμμάχησε με πέντε μικρά κόμματα της αριστεράς και φιλελεύθερα σ’ ένα συνασπισμό με την ονομασία Ποταμοί Δικαιοσύνης- έκανε εκστρατεία με θέμα τη μάχη κατά της διαφθοράς και υπέρ μιας αύξησης των μισθών και των συντάξεων.
«Η διαφθορά αλυσόδεσε την Κροατία σε σημείο που τίποτα δεν μπορεί να γίνει πια αν δεν ξέρεις το σωστό πρόσωπο, αν δεν έχεις σχέσεις ή μια ταυτότητα κόμματος», δήλωσε ο ηγέτης του SDP Πέντια Γκρμπιν, λίγο πριν από την ψηφοφορία.
Σ’ αυτή τη χώρα, που εντάχθηκε το 2013 στην Ευρωπαϊκή Ένωση και όπου υπουργοί της κυβέρνησης Πλένκοβιτς αναγκάσθηκαν να παραιτηθούν λόγω κατηγοριών για διαφθορά, το μήνυμα βρίσκει απήχηση.
«Η διαφθορά είναι ένα από τα πιο μεγάλα προβλήματα της Κροατίας», εκτιμά ο 26χρονος Σεμπαστιάν Μπουγιάν. «Όμως αυτό δεν μπορεί να επιλυθεί με αφίσες και προεκλογικές εκστρατείες. Η μάχη εναντίον της διαφθοράς θα έπρεπε να διδάσκεται από την παιδική ηλικία».
Η χώρα αντιμετωπίζει επίσης δημογραφική κατάρρευση και χρόνια έλλειψη εργατικού δυναμικού, κυρίως στη βιομηχανία-κλειδί του τουρισμού, κατά μήκος της ακτής της Αδριατικής. Ο πληθυσμός γερνάει και, αφότου η Κροατία εντάχθηκε στην ΕΕ, περίπου 300.000 άνθρωποι έχουν φύγει για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή στο εξωτερικό.
Ο Πλένκοβιτς από την πλευρά του διεξάγει προεκλογική εκστρατεία υπενθυμίζοντας αδιάκοπα ότι, στη διάρκεια της θητείας του, η Κροατία εντάχθηκε στην ευρωζώνη και στη ζώνη Σένγκεν. Η ψήφος για το HDZ είναι ψήφος για «τη σταθερότητα, την ασφάλεια και την ανάπτυξη», υποστηρίζει ο 54χρονος πρωθυπουργός, που βρίσκεται στη θέση αυτή από το 2016.
Όπως όμως σημειώνει το Γαλλικό Πρακτορείο, με μέσο μηνιαίο μισθό 1.240 ευρώ και ΑΕΠ στο 76% του μέσου όρου της ΕΕ, η Κροατία παραμένει ανάμεσα στα πιο φτωχά μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
(ΑΠΕ-ΜΠΕ)