Σύσσωμος ο κινηματογραφικός κόσμος κατά της απόφασης του ΚΑΣ για τον Λάνθιμο

Ο ένας μετά τον άλλο οι κινηματογραφικοί φορείς εκφράζουν την αντίθεσή τους στην απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να μη δοθεί ο χώρος της Ακρόπολης για τα γυρίσματα της νέας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου «Bugonia», ενώνοντας τις φωνές τους με πολλούς ακόμη στον καλλιτεχνικό –και όχι μόνο- χώρο και ζητώντας να αναθεωρηθεί η απόφαση.

Η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου (ΕΑΚ) σήμερα, αλλά και η Ένωση Σκηνοθετών-Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου (ΕΣΠΕΚ) και ο Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Παραγωγών Οπτικοακουστικών Έργων (ΣΑΠΟΕ) τις προηγούμενες μέρες, καταθέτουν με σχετικές ανακοινώσεις τη δυσαρέσκεια και τους έντονους προβληματισμούς τους για την γνωμοδότηση του ΚΑΣ, την οποία εάν ήθελε η Υπουργός Πολιτισμού θα μπορούσε να αναπέμψει στο Συμβούλιο για νέα γνωμοδότηση.

Το σκεπτικό του ΚΑΣ αναδεικνύει «την φοβική σχέση που έχει η Ελληνική Πολιτεία με την πολιτισμική μας κληρονομιά» αναφέρει η ΕΑΚ στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ποιος φοβάται τη σύγχρονη τέχνη;». Και σε άλλο σημείο τονίζει: «Η στέρηση της δυνατότητας συνομιλίας του μνημείου της Ακρόπολης με τον σύγχρονο πολιτισμό μόνο πλήγμα μπορεί να αποτελεί στην παγκόσμια εμβέλειά του». 

«Ζητάμε από το ΚΑΣ να διατυπώσει τον τρόπο που ερμηνεύει τους συμβολισμούς και τις αξίες της Ακρόπολης, έτσι ώστε να κατανοήσουμε με ποιον τρόπο αυτές θίγονται από το συγκεκριμένο έργο, και παράλληλα πώς συνάδουν με όλες τις πολυάριθμες εκδηλώσεις, γυρίσματα ταινιών, μουσικών-βίντεο κλπ., που έχουν λάβει την έγκριση του συμβουλίου στο παρελθόν», αναφέρει η ανακοίνωση της ΕΣΠΕΚ. Ενώ ο ΣΑΠΟΕ υπογραμμίζει: «Την ίδια στιγμή που δεκάδες χιλιάδες ευρώ δαπανώνται σε προγράμματα για την προώθηση της εξωστρέφειας του ελληνικού κινηματογράφου (βλ. Πρόγραμμα Εξωστρέφειας ΕΚΚΟΜΕΔ 2025), την ίδια στιγμή που άλλα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, όπως το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού παραχωρούνται για τις διαφημιστικές καμπάνιες μεγάλων εταιριών – δηλαδή για την ενίσχυση της κερδοφορίας μιας ιδιωτικής επιχείρησης – και ενώ ο αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης έχει κατ’ επανάληψη παραχωρηθεί για κινηματογραφικές παραγωγές στο παρελθόν, ο πλέον προβεβλημένος Έλληνας σκηνοθέτης αυτή την στιγμή παγκοσμίως στερείται αυτή την δυνατότητα με μια πλημμελώς αιτιολογημένη διοικητική πράξη δύο προτάσεων».

Παραθέτουμε και τις τρεις ανακοινώσεις/δελτία Τύπου:

ΕΑΚ (9/4):

ΠΟΙΟΣ ΦΟΒΑΤΑΙ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ;

Η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου δηλώνει τον έντονο προβληματισμό της για την πρόσφατη άρνηση έκδοσης άδειας γυρισμάτων στην Ακρόπολη για την ταινία “Βugonia” του Γιώργου Λάνθιμου. Το σκεπτικό της απόφασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου αναφέρει πως “οι σκηνές που προτείνεται να κινηματογραφηθούν στον μνημειακό χώρο είναι ασύμβατες με τους συμβολισμούς που εκπέμπει και τις αξίες που προβάλλει η Ακρόπολη και ιδιαιτέρως ο Παρθενώνας, ως ένα οικουμενικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς”. 

Οι λιγοστές αυτές φράσεις αναδεικνύουν την φοβική σχέση που έχει η Ελληνική Πολιτεία με την πολιτισμική μας κληρονομιά. Από τη μια, περηφάνια για το ένδοξο (αρχαιοελληνικό) παρελθόν, από την άλλη, δέος και αμηχανία μπροστά στην ευθύνη να φανούμε αντάξιοι κληρονόμοι του. Αυτό το εθνικό σύμπλεγμα “κληρονομικής κατωτερότητας” θα καθιστά τον σύγχρονο πολιτισμό αενάως απολογούμενο και μετεξεταστέο. 

Η οικουμενικότητα της Ακρόπολης δεν προκύπτει από το αμετάβλητο της ουσίας της στην πάροδο του χρόνου. Αντιθέτως. Η Ακρόπολη είναι ένα διαχρονικό σύμβολο ακριβώς επειδή μεταλλάσσεται και μετουσιώνεται ανά τους αιώνες, γενόμενη καμβάς νέων νοημάτων και αφηγήσεων σε διάλογο με το εκάστοτε παρόν. 

Με την παρούσα επιστολή, ζητάμε από την Υπουργό Πολιτισμού να αναλάβει την ευθύνη επανεξέτασης του αιτήματος. Η στέρηση της δυνατότητας συνομιλίας του μνημείου της Ακρόπολης με τον σύγχρονο πολιτισμό μόνο πλήγμα μπορεί να αποτελεί στην παγκόσμια εμβέλειά του. 

Το ΔΣ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου

ΕΣΠΕΚ (7/4):

Αθήνα, 7 Απριλίου, 2025

Παρακολουθήσαμε με έντονο προβληματισμό όσα προηγήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα και αφορούν στην αίτηση της εταιρείας Παραγωγής που έχει αναλάβει την εκτέλεση της τελευταίας ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου για την παραχώρηση της Ακρόπολης προκειμένου να πραγματοποιήσει γύρισμα μίας ημέρας.

Αναμέναμε την ανακοίνωση της δεύτερης και τελεσίδικης απόφασης του ΚΑΣ ελπίζοντας να είναι θετική. Δεν θα επαναλάβουμε όλα όσα έχουν ειπωθεί αυτές τις ημέρες, ενδεικτικά, η ανακοίνωση του ΣΑΠΟΕ καλύπτει τόσο το ιστορικό όσων προηγήθηκαν όσο και τα αυτονόητα που αφορούν στη διαχείριση της Ακρόπολης.

Σύμφωνα με όσα ανέφερε σε τηλεοπτική εκπομπή ο Μιχάλης Τιβέριος, μέλος του ΚΑΣ και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, εξηγώντας τους λόγους άρνησης:

«Ο Λάνθιμος είναι ένα μεγάλο όνομα και για τον κινηματογράφο και για την Ελλάδα γι’ αυτό η πρότασή του μας προβλημάτισε πάρα πολύ στο ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο). Το να γεμίσουμε τον Παρθενώνα πτώματα κατά την άποψη μας δεν ταιριάζει με αυτό που αντιπροσωπεύει ο Παρθενώνας». Και πρόσθεσε: «Επειδή είναι όμως ο Λάνθιμος του προτείναμε εναλλακτικές λύσεις στον Φιλοπάππου, γύρω από την Ακρόπολη ή στην Αρεοπαγίτου. Να βάλει τα πτώματα αυτά και να έχει φόντο απέναντι την Ακρόπολη, το οποίο δεν φαίνεται να έγινε δεκτό από τους συνεργάτες του κύριου Λάνθιμου».

Θα προσπεράσουμε την καθεστωτική αντίληψη σύμφωνα με την οποία τα μέλη του ΚΑΣ αισθάνονται πως έχουν τα εφόδια να κάνουν υποδείξεις που αφορούν την τοποθεσία γυρίσματος ενός κινηματογραφικού έργου , και θα ζητήσουμε μία διευκρίνιση.

Συγκεκριμένα, ζητάμε από το ΚΑΣ να διατυπώσει (γραπτά ή προφορικά) τον τρόπο που ερμηνεύει τους συμβολισμούς και τις αξίες της Ακρόπολης, έτσι ώστε να κατανοήσουμε με ποιον τρόπο αυτές θίγονται από το συγκεκριμένο έργο, και παράλληλα πώς συνάδουν με όλες τις πολυάριθμες εκδηλώσεις, γυρίσματα ταινιών, μουσικών-βίντεο κλπ, που έχουν λάβει την έγκριση του συμβουλίου στο παρελθόν.

Αν οι νεκροί που κείτονται στην Ακρόπολη στη σκηνή της νέας ταινίας του Λάνθιμου, σε ένα υποθετικό σενάριο όπου η σκηνή αφορά την Επανάσταση του 1821, ήταν οι νεκροί ήρωες της Επανάστασης κατά την πολιορκία του Ιερού βράχου θα ήταν ίδια η απάντηση; Θα ήταν άραγε «… ασύμβατες με τους συμβολισμούς που εκπέμπει και τις αξίες που προβάλλει η Ακρόπολη και ιδιαιτέρως ο Παρθενώνας».

Τέλος, αναλογιζόμενοι και το πρόσφατο περιστατικό του βανδαλισμού στην έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», αλλά και τις βίαιες αντιδράσεις που προκάλεσε η προβολή της ταινίας “Αδέσποτα Κορμιά” στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το 2024, δεν μπορούμε παρά να απορήσουμε με το φόβο που γεννά το παράξενο, το αλλόκοτο και το φανταστικό στην τέχνη, ειδικά σήμερα όπου ο ανορθολογισμός επικρατεί απόλυτα στην καθημερινότητα μας.

Το ΔΣ της ΕΣΠΕΚ

ΣΑΠΟΕ (4/4):

Με έκπληξη, απορία και αγανάκτηση ο Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Παραγωγών Οπτικοακουστικών Έργων (ΣΑΠΟΕ) υποδέχεται την απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού να απορρίψει το αίτημα χορήγησης άδειας κινηματογράφησης στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης την 10η Απριλίου 2025 για τη νέα ταινία σε σκηνοθεσία του Γιώργου Λάνθιμου με τίτλο BUGONIA.

Η απόρριψη του σχετικού αιτήματος θεμελιώνεται σε μία και μόνο πρόταση, η οποία ως μεταφυσική – αξιωματική κρίση απλώς δηλώνει «οι σκηνές που προτείνεται να κινηματογραφηθούν στον μνημειακό χώρο είναι ασύμβατες με τους συμβολισμούς που εκπέμπει και τις αξίες που προβάλλει η Ακρόπολη και ιδιαιτέρως ο Παρθενώνας, ως ένα οικουμενικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς». Πέραν αυτού ουδέν.

Η υποχρέωση αιτιολογίας των διοικητικών πράξεων, ελάχιστο δείγμα σεβασμού προς τον πολίτη ενός ευνομούμενου κράτους δικαίου, εξαϋλώνεται σε λίγες λέξεις που αφορούν μάλιστα τις υποκειμενικές αισθητικές κρίσεις των μελών ενός διοικητικού οργάνου – και μάλιστα όχι όλων, καθότι υπήρξε μειοψηφούσα γνώμη εντός αυτού. Παρά την αναλυτική και πλήρως εμπεριστατωμένη παρουσίαση του επιδιωκόμενου αισθητικού αποτελέσματος της σχετικής σκηνής που εκτυλίσσεται στην Ακρόπολη, των συμβολισμών της και του φιλοσοφικού της υποβάθρου εκ μέρους των δημιουργών, η απόρριψη αρκείται στην παραπάνω λακωνική διατύπωση.

Την ίδια στιγμή που δεκάδες χιλιάδες ευρώ δαπανώνται σε προγράμματα για την προώθηση της εξωστρέφειας του ελληνικού κινηματογράφου (βλ. Πρόγραμμα Εξωστρέφειας ΕΚΚΟΜΕΔ 2025), την ίδια στιγμή που άλλα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς, όπως το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού παραχωρούνται για τις διαφημιστικές καμπάνιες μεγάλων εταιριών – δηλαδή για την ενίσχυση της κερδοφορίας μιας ιδιωτικής επιχείρησης – και ενώ ο αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης έχει κατ’ επανάληψη παραχωρηθεί για κινηματογραφικές παραγωγές στο παρελθόν, ο πλέον προβεβλημένος Έλληνας σκηνοθέτης αυτή την στιγμή παγκοσμίως στερείται αυτή την δυνατότητα με μια πλημμελώς αιτιολογημένη διοικητική πράξη δύο προτάσεων.

Πέραν αυτού, ο ΣΑΠΟΕ καταγγέλλει τη διαρροή του περιεχομένου της σκηνής τέλους της ταινίας στα μέσα ενημέρωσης, διαρροή που μόνο από τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ μπορεί να έχει πραγματοποιηθεί και παρά την υποχρέωση εμπιστευτικότητας και εχεμύθειας που διέπει τις σχετικές διαδικασίες. Λίγες μέρες μετά την υπερψήφιση από την Βουλή διάταξης αυστηροποίησης των κυρώσεων για την διαδικτυακή πειρατεία, με στόχο και τον τελικό χρήστη, σκηνή από το σενάριο κινηματογραφικής ταινίας, δηλαδή προστατευόμενου νομικά πνευματικού δημιουργήματος, γνωστοποιείται παράνομα στον τύπο από στέλεχος εντός του αρμόδιου για την πάταξη της πειρατείας φορέα.

Και φυσικά δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε πως μαζί με λίγη παραπληροφόρηση περί δήθεν αιτήματος κλεισίματος της Ακρόπολης για τις ανάγκες του γυρίσματος διάρκειας τεσσάρων (!) ημερών, όταν στην πραγματικότητα το επίμαχο διάστημα είναι μόλις τεσσάρων ωρών (6πμ – 12μμ αλλά με ώρα ανοίγματος του μνημείου για το κοινό στις 8πμ), η απόρριψη μπορεί να γίνει ευκολότερα αποδεκτή από το ευρύ κοινό.

Καλούμε το ΥΠΠΟ να αναθεωρήσει την στάση του στο κρίσιμο ζήτημα λαμβάνοντας υπόψη τα κρίσιμα στοιχεία που του έχουν προσφερθεί για την καλλιτεχνική αξία του εγχειρήματος. Η νομική δυνατότητα υπάρχει με την αποδοχή της υποβληθείσας αίτησης θεραπείας.

Διαφορετικά στην επόμενη επιστολή συγχαρητηρίων του ΥΠΠΟ προς τον οποιοδήποτε Έλληνα και Ελληνίδα σκηνοθέτρια διακρίνεται διεθνώς για την ποιότητα του έργου της, μπορούμε να επισυνάπτουμε την σχετική απορριπτική πράξη της διοίκησης ως τεκμήριο έμπρακτης υποστήριξης των Ελλήνων δημιουργών από το ελληνικό κράτος.

Το ΔΣ του ΣΑΠΟΕ