Μια ακροαματική διαδικασία αφιερωμένη στα βασανιστήρια που υπέστησαν οι κρατούμενοι στις μυστικές φυλακές της CIA μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 προκάλεσε σύγχυση στους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, αντικατοπτρίζοντας την αμηχανία που συνοδεύει μέχρι και σήμερα αυτό το σκοτεινό επεισόδιο του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας».
Οι εννέα δικαστές εξέταζαν το αίτημα της αμερικανικής κυβέρνησης η οποία, επικαλούμενη το κρατικό απόρρητο, θέλει να εμποδίσει τους αρχιτέκτονες αυτού του προγράμματος «εντατικής ανάκρισης» να καταθέσουν σε μια δίκη στην Πολωνία.
Δεν είναι «κάπως γελοίο» να μιλάμε για κρατικά μυστικά, «όταν όλος ο κόσμος τα γνωρίζει;» διερωτήθηκε η προοδευτική δικαστής Έλενα Κάγκαν, εκφράζοντας την απορία και αρκετών συναδέλφων της.
Η υπόθεση αυτή αφορά τον Αμπού Ζουμπέιντα, έναν απάτριδα Παλαιστίνιο, 50 ετών σήμερα, ο οποίος συνελήφθη το 2002 στο Πακιστάν, στο πλαίσιο των ερευνών για την Αλ Κάιντα, και παραδόθηκε στην αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών. Την εποχή εκείνη ο Ζουμπέιντα θεωρείτο βασικό στέλεχος της τζιχαντιστικής οργάνωσης. Κρατήθηκε σε πολλές μυστικές φυλακές της CIA στο εξωτερικό και υποβλήθηκε σε ακραίες ανακριτικές μεθόδους.
Σύμφωνα με μια έκθεση της Γερουσίας, υποβλήθηκε 83 φορές στο βασανιστήριο του εικονικού πνιγμού (waterboarding), που πλέον έχει απαγορευτεί στις ΗΠΑ. Έμεινε επίσης επί έντεκα ημέρες μέσα σε κουτιά, το ένα εκ των οποίων είχε μέγεθος φέρετρου.
Το 2006 ο Ζουμπέιντα μεταφέρθηκε στο Γκουαντάναμο. Η CIA αναγνώρισε στη συνέχεια ότι δεν ήταν μέλος της Αλ Κάιντα και δεν έπαιξε κανέναν ρόλο στον σχεδιασμό των επιθέσεων στη Νέα Υόρκη και στο Πεντάγωνο. Οι αμερικανικές αρχές όμως, χωρίς να του ασκήσουν ποτέ δίωξη, εκτίμησαν ότι συνιστούσε «απειλή για την ασφάλεια των ΗΠΑ» και αρνήθηκαν να τον απελευθερώσουν.
Καθώς η υπόθεσή του δεν προχωρούσε στις ΗΠΑ, ο Ζουμπέιντα προσέφυγε το 2010 εναντίον της Πολωνίας, την οποία κατηγορεί ότι φιλοξένησε στο έδαφός της μια από τις μυστικές φυλακές της CIA όπου βασανίστηκε. Ούτε και σε αυτήν την περίπτωση προχώρησε η υπόθεση, μέχρι το 2015, όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων καταδίκασε τη Βαρσοβία για τη συμμετοχή της σε αυτό το πρόγραμμα των μυστικών φυλακών. Ένας Πολωνός εισαγγελέας άνοιξε τότε ξανά την υπόθεση και ζήτησε από τον Αμπού Ζουμπέιντα να αποδείξει τους ισχυρισμούς του.
Για να το κάνει αυτό ο κρατούμενος κλήτευσε δύο πρώην συμβασιούχους της CIA, τους Τζέιμς Μίτσελ και Μπρους Τζέσεν. Οι δύο ψυχολόγοι ήταν εκείνοι που πρότειναν τις τεχνικές ανάκρισης στην αμερικανική υπηρεσία και ο Ζουμπέιντα ήταν το πρώτο τους πειραματόζωο, σύμφωνα με την έκθεση της Γερουσίας.
Η αμερικανική κυβέρνηση παρενέβη τότε για να εμποδίσει τους δύο άνδρες να καταθέσουν επειδή δεν θέλει να επιβεβαιώσουν ότι η Πολωνία φιλοξενούσε κάποιες από αυτές τις φυλακές. Ο νομικός σύμβουλος Μπράιαν Φλέτσερ εξήγησε στη σημερινή ακρόαση ότι επρόκειτο για ένα ζήτημα «εμπιστοσύνης» μεταξύ συμμάχων.
Πολλοί δικαστές σημείωσαν ότι οι κατηγορίες είναι σοβαρές. «Μιλάμε για βασανιστήρια» υπογράμμισαν οι συντηρητικοί δικαστές Νιλ Γκόρσατς και Έιμι Κόνεϊ Μπάρετ. Τα δικαστήρια δεν έχουν κανέναν λόγο στην περίπτωση καταχρήσεων που διαπράχθησαν στο εξωτερικό, σχολίασε ο προοδευτικός Στίβεν Μπρέιερ.
Ταυτόχρονα όμως οι δικαστές εμφανίστηκαν μπερδεμένοι και με το αίτημα του Ζουμπέιντα. Δεδομένου ότι τα γεγονότα είναι γνωστά «γιατί χρειάζεστε αυτές τις καταθέσεις;» ρώτησε η δικαστής Μπάρετ τον δικηγόρο του.
Πολλοί δικαστές έθεσαν τότε ένα ερώτημα το οποίο επαναφέρει στο προσκήνιο το βασικό διακύβευμα αυτής της υπόθεσης: γιατί ο κρατούμενος δεν καταθέτει ο ίδιος για τα βασανιστήρια που υπέστη; «Η κυβέρνηση θα το ενέκρινε;» ρώτησε ο Γκόρσατς, εκτιμώντας ότι έτσι θα ικανοποιούνταν όλες οι πλευρές.
Ο Φλέτσερ αρνήθηκε να δεσμευτεί χωρίς να συμβουλευτεί προηγουμένως το υπουργείο Άμυνας. Φαίνεται όμως απίθανο να δώσει το Πεντάγωνο το πράσινο φως.
Επιπλέον «δεν καταλαβαίνω γιατί (ο Αμπού Ζουμπέιντα) βρίσκεται ακόμη στο Γκουαντάναμο», πρόσθεσε ο Μπρέιερ.
«Παρά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν είμαστε ακόμη σε πόλεμο με την Αλ Κάιντα και επομένως η κράτησή του στο πλαίσιο του στρατιωτικού νόμου παραμένει δυνατή», απάντησε ο Φλέτσερ.
Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου αναμένεται ότι θα εκδοθεί μέχρι τα τέλη Ιουνίου.