Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) υπήρξε η σημαντικότερη και γνωστότερη από τις τρεις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (οι άλλες δύο ήταν η ΕΚΑΧ και η ΕΥΡΑΤΟΜ). Η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας υπεγράφη στις 25 Μαρτίου 1957 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 1958.
Με την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1993, η ΕΟΚ μετονομάστηκε σε Ευρωπαϊκή Κοινότητα και αποτέλεσε το σπουδαιότερο τμήμα του πρώτου από τους τρεις πυλώνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ιστορία της ένωσης
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το Ναζιστικό κόμμα στη Γερμανία επεξεργάστηκε ένα σχέδιο για την ενοποίηση της Ευρώπης, έτσι ώστε να μπορεί να ελέγχει τους πόρους. Εμπνευστής του προγράμματος, ήταν ο υπουργός οικονομικών του Χίτλερ, Βάλτερ Φουνκ που δημοσίευσε το 1942 τη μελέτη του, με τον τίτλο Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Europäische Wirtschaftsgemeinschaft).
To τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου άφησε την Ευρώπη κατεστραμμένη, διαιρεμένη και ελεγχόμενη από κέντρα εκτός Ευρώπης (ΗΠΑ, ΕΣΣΔ). Την ίδια περίοδο, η σταδιακή απώλεια των αποικιών περιόρισε την ήδη κλονισμένη οικονομική και πολιτική ισχύ των ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα, οι εκατόμβες των θυμάτων των δύο Παγκοσμίων Πολέμων κλόνισαν ανεπανόρθωτα την ιδέα του εθνικού κράτους. . Απάντηση σ’ αυτό το αίτημα της αγοράς ήταν οικονομική συνεργασία των κυβερνήσεων σε διεθνές επίπεδο.
Στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, επίσης, με τις οικονομίες των ευρωπαϊκών κρατών διαλυμένες, οι ΗΠΑ θέλησαν να αναχαιτίσουν τον κομμουνισμό. Έτσι άρχισαν να πιέζουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αναζητήσουν μορφές οικονομικής και αμυντικής συνεργασίας. Πρώτο μέτρο τους ήταν το Σχέδιο Μάρσαλ, για την αξιοποίηση του οποίου οι ευρωπαϊκές χώρες έπρεπε να επεξεργαστούν από κοινού ένα πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης. Αυτό το πρόγραμμα οδήγησε το 1948 στη σύσταση του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας (από το 1961 Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης).
Την ίδια περίοδο αρχίζουν να εκδηλώνονται και οι πρώτες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Έτσι το 1947 το Βέλγιο, η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο προχωρούν στην τελωνιακή τους ένωση (Μπενελούξ).
Η ΕΟΚ
Στις 25 Μαρτίου 1957 υπεγράφη στη Ρώμη από τις αντιπροσωπείες των κρατών μελών της ΕΚΑΧ (Βέλγιο, Δυτική Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) η συνθήκη με την οποία ιδρυόταν η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα. Με την ίδρυσή της, τα κράτη μέλη εκχώρησαν το κυριαρχικό δικαίωμα της δασμολογικής πολιτικής, το οποίο περιήλθε στη δικαιοδοσία των οργάνων της ΕΟΚ, αλλά και από την παλαιότερη Συνθήκη των Παρισίων (1951) με την οποία είχε ιδρυθεί η ΕΚΑΧ.
Η υπογραφή ένταξης της Ελλάδας στην ΕΟΚ
Στις 28 Μαΐου 1979, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει στο αίθριο του Ζαππείου Μεγάρου τη Συνθήκη Προσχώρησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.
Η Ελλάδα ήταν η φτωχότερη χώρα που είχε κάνει αίτηση ένταξης. Η ΕΟΚ αριθμούσε τότε 9 κράτη -μέλη και προσπαθούσε ακόμη να απορροφήσει τους κραδασμούς από την τελευταία ένταξη των τριών -Βρετανία, Δανία, Ιρλανδία- το 1973.
Ο Καραμανλής είχε ανακοινώσει την πρόθεση της κυβέρνησής του να επιζητήσει την προσχώρηση στις 12 Ιουνίου 1975, με επιστολή που απηύθυνε στον πρόεδρο του Συμβουλίου Υπουργών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, υπουργό Εξωτερικών της Ιρλανδίας G. Fitzgerald.
Ο Καραμανλής εκτιμούσε ότι η ένταξη στην ΕΟΚ θα εξασφάλιζε οικονομική ανάπτυξη, αλλά και θα συνέβαλε στην σταθεροποίηση της Δημοκρατίας, η οποία ήταν ακόμη εξαιρετικά ευαίσθητη.
Οι διαπραγματεύσεις είχαν αρχίσει το 1976 και ολοκληρώθηκαν τον Μάιο του 1979. Η συμφωνία επικυρώθηκε από το ελληνικό κοινοβούλιο, ένα μήνα αργότερα, στις 28 Ιουνίου του 1979.