Demonstration for the International Day Against Racism (International Day for the Elimination of Racial Discrimination), Athens 21 March 2023. / Διαδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Ρατσισμού (Διεθνής Ημέρα Εξάλειψης των Φυλετικών Διακρίσεων), Αθήνα 21 Μαρτίου 2023.
Αναφερόμενη στο νέο Κώδικα Μετανάστευσης που αναμένεται να ψηφιστεί την Τετάρτη (29/3) στη Βουλή, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) αναφέρει, ότι παρά τις βελτιώσεις που έγιναν μετά από εισηγήσεις, «ο νέος Κώδικας δεν λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανησυχίες, τα προβλήματα και τις προτάσεις των μεταναστών και μεταναστριών που ζουν στη χώρα, ούτε προσφέρει λύσεις σε προβλήματα που χρονίζουν».
Αντίθετα, καταγγέλλει, το παρόν σχέδιο νόμου, για το οποίο προηγήθηκε «μια εξαιρετικά σύντομη διαβούλευση […] εστιάζει στην εγκατάλειψη της μόνιμης μετανάστευσης και στην εδραίωση του μοντέλου της προσωρινής, εποχικής εργασίας σε ακόμη περισσότερους κλάδους της οικονομίας, στη δημιουργία εργαζομένων αλλοδαπών περιορισμένης διάρκειας, με περιορισμένα εργασιακά και άλλα δικαιώματα, αγνοώντας όσους και όσες βρίσκονται ήδη στη χώρα παράτυπα, ζουν και εργάζονται σε επισφαλείς συνθήκες, χωρίς ελεγκτικούς μηχανισμούς».
Επίσης, σύμφωνα με την ΕλΕΔΑ, στο παρόν νομοσχέδιο υπενθυμίζεται η «αποτρεπτική διάθεση σε αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες» αλλά και η «μηδενική ανοχή σε παράτυπους μετανάστες και μετανάστριες που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα».
Η ΕλΕΔΑ καλεί την κυβέρνηση να αποσύρει τον προτεινόμενο νέο Κώδικα Μετανάστευσης προκειμένου να υπάρξει ο απαραίτητος χρόνος διαβούλευσης.
Η ανακοίνωση της ΕλΕΔΑ:
«Μετανάστες και Πρόσφυγες υπό Διαρκή Αίρεση
Την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2023 αναμένεται να ψηφιστεί στη Βουλή ο νέος Κώδικας Μετανάστευσης. Προηγήθηκε μια εξαιρετικά σύντομη διαβούλευση και πληθώρα αντιδράσεων από μεταναστευτικές οργανώσεις και φορείς της κοινωνίας των πολιτών που οδήγησαν σε αναγκαίες, και σε μεγάλο βαθμό αυτονόητες αλλαγές, στο κατατεθέν νομοσχέδιο, πρωτίστως σχετικά με τη δεύτερη γενιά και τους ασυνόδευτους ανήλικους.
Παρά την προφανή κρισιμότητα του νέου Κώδικα, η προστιθέμενη αξία του οποίου θα ήταν να αποτυπώνει την πολύτιμη εμπειρία των τελευταίων περίπου δέκα ετών μετά την ψήφιση του νόμου 4251/2014, είναι μάλλον αυταπόδεικτα και αναμενόμενα τα αποτελέσματα της προχειρότητας και της αναίτιας σπουδής με την οποία κατατέθηκε.
Δυστυχώς ο νέος Κώδικας δεν λαμβάνει υπόψη τις πραγματικές ανησυχίες, τα προβλήματα και τις προτάσεις των μεταναστών και μεταναστριών που ζουν στη χώρα, ούτε προσφέρει λύσεις σε προβλήματα που χρονίζουν. Μετά την αυστηροποίηση του πλαισίου πολιτογράφησης στην Ελλάδα, με τη θέσπιση υπέρμετρα επαχθών οικονομικών και άλλων κριτηρίων που λειτουργούν εν τέλει αποτρεπτικά στην υποβολή σχετικών αιτημάτων και στην ικανοποίησή τους, φαίνεται ότι σειρά έχει η μόνιμη μετανάστευση.
Από την πρώτη ματιά, αλγεινή εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι από τον νέο Κώδικα λείπει η κοινωνική ένταξη από τον τίτλο του νομοθετήματος, σε αντίθεση με τον νόμο 4251/2014 (Κώδικας Μετανάστευσης και Κοινωνικής Ένταξης). Την ίδια στιγμή, τα άρθρα που αφορούν την ένταξη είναι από τα λίγα του νόμου 4251/2014 που δεν καταργούνται αλλά δεν συμπεριλαμβάνονται στον νέο Κώδικα, χωρίς καμία προφανή αιτιολογία.
Η μεταναστευτική στρατηγική τα τελευταία χρόνια, όπως ξεδιπλώνεται και στο παρόν σχέδιο νόμου, εστιάζει στην εγκατάλειψη της μόνιμης μετανάστευσης και στην εδραίωση του μοντέλου της προσωρινής, εποχικής εργασίας σε ακόμη περισσότερους κλάδους της οικονομίας, στη δημιουργία εργαζομένων αλλοδαπών περιορισμένης διάρκειας, με περιορισμένα εργασιακά και άλλα δικαιώματα, αγνοώντας όσους και όσες βρίσκονται ήδη στη χώρα παράτυπα, ζουν και εργάζονται σε επισφαλείς συνθήκες, χωρίς ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη Δράση κατά της Εμπορίας Ανθρώπων (GRETA), στη δεύτερη έκθεσή της για την Ελλάδα, η οποία δημοσιεύτηκε ταυτόχρονα με τη συζήτηση για τον νέο Κώδικα, ζητά την αύξηση του αριθμού των επιθεωρητών εργασίας και την εκπαίδευσή τους για τον εντοπισμό περιπτώσεων εμπορίας και εκμετάλλευσης ανθρώπων. Αυτές οι συστάσεις δεν λαμβάνονται υπ΄όψιν στο παρόν σχέδιο νόμου.
Ωστόσο, παρότι οι νομοθετικές πρωτοβουλίες την περίοδο 2020-2022 σχεδόν εξαντλήθηκαν στη διευκόλυνση της μετάκλησης για την εποχική εργασία και ενώ δεν παρουσιάζονται επίσημα στοιχεία, το εγχείρημα δεν φάνηκε να πετυχαίνει. Οι ανάγκες για εργασία στην αγροτική οικονομία εξακολουθούν να είναι μεγάλες, όπως καταγράφεται στην επαρχία.
Δεν είναι τυχαίο ότι υπήρξε επένδυση σε διακρατικές συμφωνίες με χώρες όπως το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και την Αίγυπτο για μαζικές προσωρινές νομιμοποιήσεις, που κατά τα άλλα η κυβέρνηση απεύχεται, με σκοπό την εισροή προσωρινών εργαζομένων χωρίς δικαιώματα. Πρόκειται όμως για παράλληλες επισφαλείς διαδικασίες προσωρινής μετανάστευσης, με αμφίβολη αποτελεσματικότητα και δικαιοκρατικό έρεισμα, που δεν ενσωματώνονται στον υπό ψήφιση Κώδικα, ως όφειλαν για τους σκοπούς μιας κωδικοποίησης η οποία είθισται να έχει θεμελιώδεις στόχους την ενότητα δικαίου και την αντοχή στον χρόνο. Με τον τρόπο αυτό, δεν ενισχύεται απλώς η ανασφάλεια δικαίου αλλά δημιουργούνται μετανάστες και μετανάστριες πολλών νέων ταχυτήτων.
Στο παρόν σχέδιο νόμου υπενθυμίζεται η αποτρεπτική διάθεση σε αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες αλλά και η μηδενική ανοχή σε παράτυπους μετανάστες και μετανάστριες που διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τη χώρα, θέσεις που συχνά μεταφράζονται σε ασφυκτικές προθεσμίες, νέα παράβολα ή αυξομειώσεις του ύψους των υφιστάμενων, αποκλεισμούς από κεκτημένα δικαιώματα, ιδιαιτέρως επαχθείς αποκλεισμούς από τη δυνατότητα διευθέτησης της νομιμότητας της παραμονής.
Ενδεικτικά, με το άρθρο 134 καταργείται επί της ουσίας ο μόνος τρόπος διασφάλισης της νομιμότητας παραμονής αιτούντων άσυλο που παραμένουν για πολλά χρόνια στη χώρα, τις περισσότερες φορές με υπαιτιότητα της διοίκησης, δηλαδή η άδεια για εξαιρετικούς λόγους, αφού ο χρόνος παραμονής του/ης αιτούντος/ούσας διεθνούς προστασίας στη χώρα, δεν προσμετράται για τη συμπλήρωση της επταετίας που απαιτείται για μια τέτοια άδεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι στο ίδιο άρθρο παρατηρούμε ότι για σειρά περιπτώσεων αδειών διαμονής, για ανθρωπιστικούς λόγους, η σχετική υποχρέωση χορήγησης της διοίκησης, μετατρέπεται σε δυνατότητα χορήγησης, κατά απόλυτη διακριτική ευχέρεια του/ης αρμόδιου Υπουργού.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι στο άρθρο 93, μετά τη διαβούλευση, επανήλθε το ισχυρό προσωποπαγές δικαίωμα διαμονής που διατηρούσαν οι αλλοδαποί σύζυγοι μετά από διαζύγιο ή θάνατο του Έλληνα ή Ελληνίδας συζύγου. Ωστόσο, διεγράφη αντίστοιχη πρόβλεψη, που υπήρχε στο νόμο 4251/2014, για τους/ις δικαιούχους διεθνούς προστασίας και για τους/ις αιτούντες/ούσες διεθνή προστασία που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με Έλληνα ή Ελληνίδα, υπό προϋποθέσεις.
Το εν λόγω σχέδιο νόμου δεν είναι ώριμο προς ψήφιση, καθώς καταγράφονται και άλλα προβληματικά άρθρα, και δεν έχει γίνει σοβαρή προεργασία. Δεν λαμβάνονται υπ΄όψιν κρίσιμοι παράγοντες για μία χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνών εξελίξεων όσον αφορά τη παγκόσμια μετακίνηση πληθυσμών, όπως ενδεικτικά: η έμφαση στην κοινωνική ένταξη των μεταναστών/τριών και η διασφάλιση των δικαιωμάτων τους, το εγνωσμένο δημογραφικό πρόβλημα, η κοινή διαπίστωση ότι το υφιστάμενο πλαίσιο δεν είναι θελκτικό για τους/ις νόμιμους μετανάστες/τριες, οι οποίοι/ες αποχωρούν από τη χώρα σχεδόν με τον ίδιο ρυθμό με τον οποίο μεγάλο μέρος εκ των διαμενόντων στη χώρα νέων πολιτών αναζητά καλύτερες ευκαιρίες εργασίας σε άλλες χώρες.
Η ΕλΕΔΑ καλεί την κυβέρνηση να αποσύρει τον προτεινόμενο νέο Κώδικα Μετανάστευσης προκειμένου να υπάρξει ο απαραίτητος χρόνος διαβούλευσης με τις οργανώσεις, τις κοινότητες μεταναστών, τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών και κάθε εμπλεκόμενο φορέα, με στόχο τη χάραξη ενός μακροπρόθεσμου και αποτελεσματικού πλαισίου νόμιμης μετανάστευσης, υπό όρους προστασίας των δικαιωμάτων, με ενταξιακό και αναπτυξιακό πρόσημο για τη χώρα».