Presentation of the National Strategy for the Protection of Minors from Internet Addiction, Athens, Greece on December 30, 2024. / Παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας Ανηλίκων από τον Εθισμό στο διαδίκτυο, Ωδείο Αθηνών, 30 Δεκεμβρίου 2024.
Η Εθνική Στρατηγική Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο που παρουσιάστηκε νωρίτερα σε εκδήλωση παρουσία του πρωθυπουργού, έχει ως κύριο στόχο να βοηθήσει τους γονείς και τους ανήλικους στην υπεύθυνη, λελογισμένη χρήση, προστατεύοντας τους νέους από βλαβερό περιεχόμενο και κακές ή εθιστικές πρακτικές, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την κοινωνική ωρίμανση, την απόκτηση γνώσεων και την ψυχική υγεία τους.
Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι δεν αποσκοπεί στην απαγόρευση της πρόσβασης παιδιών και εφήβων στο διαδίκτυο, ούτε στη στέρηση των πληροφοριών, θετικών ερεθισμάτων και ευκαιριών που αυτό προσφέρει.
Σημειώνουν ότι η Εθνική Στρατηγική θα ξετυλιχτεί σε τρεις αλληλένδετους άξονες: την ενημέρωση γονέων και παιδιών, την ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων που θα είναι διαθέσιμα στους γονείς για την καλύτερη διαχείριση της πρόσβασης σε εφαρμογές και τέλος την υιοθέτηση ρυθμιστικών μέτρων σε εθνικό επίπεδο, με παράλληλη ανάληψη πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση κενών που υπάρχουν στην υφιστάμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία.
Αυτό το πλέγμα ενεργειών -προσθέτουν- θα λειτουργήσει συνδυαστικά με άλλες, συμπληρωματικές πρωτοβουλίες, όπως η απαγόρευση της χρήσης κινητού τηλεφώνου από μαθητές στα σχολεία και η εφαρμογή SAFE.YOUth.
Σε κάθε περίπτωση, επισημαίνουν, η Εθνική Στρατηγική εδράζεται στην αρχή ότι η υπεύθυνη χρήση δεν συνιστά μη χρήση ούτε ισοδυναμεί με απαγόρευση. Αποδίδεται ιδιαίτερη σημασία στον ρόλο τόσο των γονέων και κηδεμόνων όσο και των παιδιών, καθώς η αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο δεν αντιμετωπίζεται μόνο με τεχνικές ή ρυθμιστικές παρεμβάσεις, αλλά προϋποθέτει τη συνεργασία γονέων και παιδιών ώστε να υπάρξει απτό αποτέλεσμα.
Οι τρεις άξονες
Στον πρώτο άξονα περιλαμβάνεται η ιστοσελίδα parco.gov.gr, η οποία είναι ενεργή από σήμερα και θα παρέχει εύληπτες οδηγίες στους γονείς ώστε να αξιοποιούν εργαλεία γονικού ελέγχου που είναι προεγκατεστημένα στις περισσότερες συσκευές. Προβλέπεται επίσης ενημερωτική εκστρατεία κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025 για τους κινδύνους που ενέχει η υπερβολική χρήση του διαδικτύου, για δικαιώματα των χρηστών και για τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι γονείς. Τέλος, για την καλύτερη ευαισθητοποίηση των παιδιών, θα καθιερωθεί «Μέρα Ψηφιακής Πλοήγησης» στα σχολεία, με ποικίλες δραστηριότητες και διαφορετικά σημεία έμφασης κάθε φορά. Ο δεύτερος άξονας αφορά εργαλεία που προσφέρονται στους γονείς, με κυριότερο την εφαρμογή Kids Wallet, η οποία θα είναι διαθέσιμη για εγκατάσταση τον Απρίλιο του 2025. Αυτό το «ψηφιακό πορτοφόλι» των παιδιών θα συνδέεται με το Gov.gr Wallet του γονέα και θα είναι μία πολυδιάστατη δικλίδα ασφαλείας, όπου θα διατίθενται με απλό τρόπο, χωρίς σύνθετες διαδικασίες διάφοροι γονικοί έλεγχοι:
– Η εφαρμογή θα επιτρέπει την αυτόματη πιστοποίηση της ηλικίας ενός παιδιού από online υπηρεσίες, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντλώντας με ασφάλεια πληροφορίες από αποθηκευμένα έγγραφα ταυτοποίησης
– Θα δίνει στους γονείς τη δυνατότητα να εγκρίνουν τη χρήση εφαρμογών, αλλά και να συγκατατίθενται στη χρήση τους μόνο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Παραδείγματος χάρη, θα μπορούν να εμποδίσουν τη σύνδεση κατά τις ώρες του ύπνου, του φαγητού ή του σχολείου.
Τα παιδιά δεν θα μπορούν να απεγκαταστήσουν την εφαρμογή από τη συσκευή τους χωρίς τη συγκατάθεση του γονέα ή κηδεμόνα. Επιπλέον, το Kids Wallet θα λειτουργεί ως ψηφιακός «χαρτοφύλακας», όπου πέραν των στοιχείων ταυτότητας για την επιβεβαίωση της ηλικίας θα μπορούν να αποθηκευτούν κάρτες υγείας, πληροφορίες για συμμετοχή σε δραστηριότητες και άλλα έγγραφα.
Ο τρίτος άξονας αφορά στις ρυθμιστικές κινήσεις της κυβέρνησης. Περιέχει δύο βασικές πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες αναμένεται να υλοποιηθούν το τρίτο τρίμηνο του 2025:
– Την καθιέρωση Ηλικίας Ψηφιακής Ενηλικίωσης στα 15 έτη. Αυτό σημαίνει ότι θα δοθεί η δυνατότητα σε γονείς ή κηδεμόνες, με τη χρήση των ψηφιακών εργαλείων που θα ενεργοποιήσει η κυβέρνηση, να ρυθμίζουν τη χρήση των υπηρεσιών του διαδικτύου και ιδίως των κοινωνικών δικτύων για τα παιδιά κάτω από αυτή την ηλικία. Ο έλεγχος της ηλικίας θα γίνεται από τους παρόχους και το αδιάβλητο θα διασφαλίζεται μέσω του Kids Wallet. Έτσι, δεν θα αρκεί μία «δήλωση» ηλικίας που θα μπορούσε να είναι ψευδής.
– Την υποχρέωση όλων των κατασκευαστών συσκευών που διατίθενται στην Ελλάδα και συνδέονται στο διαδίκτυο να προεγκαθιστούν ή να παρέχουν πρόσβαση σε λογισμικό γονικού ελέγχου, το οποίο θα επιτρέπει τη ρύθμιση χρόνου χρήσης και πρόσβασης σε εφαρμογές.
Παράλληλα οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι θα γίνει σειρά ενεργειών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ελλάδα θα παρουσιάσει έως τον Μάρτιο έναν Χάρτη Ψηφιακών Δικαιωμάτων των Παιδιών, όπου μεταξύ άλλων θα αναγνωρίζονται και θα κωδικοποιούνται νέα δικαιώματα για ανήλικους και ενήλικους χρήστες του διαδικτύου. Τα νέα δικαιώματα θα αποβλέπουν πρωτίστως στην αντιμετώπιση πρακτικών που δίνουν σε παρόχους εφαρμογών τη δυνατότητα να αναπτύσσουν εξατομικευμένα προφίλ χρηστών, τα οποία καλλιεργούν εθισμό και καθιστούν δύσκολη την απομάκρυνση από την οθόνη. Στη δέσμη των ελληνικών προτάσεων στην ΕΕ θα περιλαμβάνεται η πανευρωπαϊκή καθιέρωση της Ηλικίας Ψηφιακής Ενηλικίωσης στα 15. Οι ελληνικές θέσεις θα υποστηριχθούν και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με τις προτάσεις της η χώρα μας θα επιδιώξει επίσης την αντιμετώπιση διαπιστωμένων κενών στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, η οποία έχει μεν πρόνοιες για ανήλικους χρήστες στην Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act), δίχως όμως αυτές να καλύπτουν το σκέλος της προστασίας από εθιστικές πρακτικές και της διασφάλισης ενός υγιούς, φιλικού ψηφιακού περιβάλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα ετοιμάσει προτάσεις για την προγραμματισμένη αναθεώρηση του Digital Services Act και τη διαμόρφωση της νέας Πράξης Ψηφιακής Δικαιοσύνης (Digital Fairness Act) με τη συγκρότηση εθνικής ομάδας εργασίας. Όλες αυτές οι ενέργειες αποβλέπουν ταυτόχρονα στην έναρξη ουσιαστικού διαλόγου με τους παρόχους των πλατφορμών/ εφαρμογών κοινωνικής δικτύωσης, προκειμένου και οι ίδιοι να λάβουν μέτρα ασφαλείας για τους ανήλικους και να βελτιώσουν το ψηφιακό περιβάλλον, ώστε να αποτρέπεται ο εθισμός και να φιλτράρεται καλύτερα το ακατάλληλο περιεχόμενο. Έτσι, η χώρα μας πρωτοστατεί στη διαμόρφωση ενός πλαισίου κανόνων που θα καλύπτει ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε αφενός να υιοθετηθούν κοινοί κανόνες και αφετέρου να καλυφθούν κενά που παρατηρούνται σήμερα.
Τους βασικούς άξονες της πολιτικής του για ένα ασφαλές ψηφιακό μέλλον για τα παιδιά, υπογραμμίζει το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής με αφορμή τη σημερινή παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής Προστασίας των Ανηλίκων από τον Εθισμό στο Διαδίκτυο, από τον πρωθυπουργό.
Ειδικότερα, σε κοινή ανακοίνωσή τους, ο Απόστολος Πάνας, υπεύθυνος του ΚΤΕ Ψηφιακής Διακυβέρνησης και ο Τομέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, σχολιάζουν ότι «η σημερινή αναγνώριση από την κυβέρνηση της ανάγκης προστασίας των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο έρχεται με μεγάλη καθυστέρηση» και πως «οι εξαγγελίες για την Εθνική Στρατηγική Προστασίας των ανηλίκων από τον εθισμό στο διαδίκτυο, αποτελούν ένα πρώτο βήμα που απαιτεί ουσιαστική σύνδεση με το υπάρχον ευρωπαϊκό και θεσμικό πλαίσιο, που εδώ και χρόνια έχει θέσει τις βάσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων του διαδικτύου».
Σημειώνουν ότι για το ΠΑΣΟΚ «αποτελεί προτεραιότητα η διαμόρφωση ενός ασφαλούς και συμπεριληπτικού ψηφιακού μέλλοντος για τη νέα γενιά, η αντιμετώπιση του διαδικτυακού εθισμού και η προστασία των ανηλίκων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης». Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «η Ελλάδα, μέσω του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για ένα Καλύτερο Διαδίκτυο για τα Παιδιά (BIK+, European strategy for a Better Internet for Kids), είχε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε μέτρα όπως η ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας, οι μηχανισμοί επαλήθευσης ηλικίας και η υποστήριξη της ψυχικής υγείας των ανηλίκων μέσω πρωτοβουλιών ενημέρωσης και στήριξης των γονέων και των εκπαιδευτικών». Τονίζεται ότι «ωστόσο, μέχρι τώρα η κυβέρνηση δεν προχώρησε έγκαιρα με τις απαραίτητες δράσεις και πολιτικές για την προστασία των παιδιών, παρά τις αυξανόμενες προκλήσεις, ενώ παράλληλα δαπανούνται από την κυβέρνηση εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε έργα πληροφορικής χωρίς την πρόβλεψη για ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων συνολικά στους πολίτες».
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής σημειώνει ότι δεσμεύεται να ανοίξει «έναν ουσιαστικό διάλογο με τη συμμετοχή μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικών, ώστε να εξειδικεύσουμε πρακτικές που θα προσφέρουν αποτελεσματικές λύσεις».
Βασικοί άξονες της πολιτικής του είναι:
«-Συνεργασία με τις ψηφιακές πλατφόρμες για ασφαλείς διαδικτυακές πρακτικές.
-Ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
-Ειδικές Γραμμές Βοήθειας ανά Περιφέρεια για υποστήριξη σε παιδιά και γονείς, που θα παρέχουν συμβουλές και καθοδήγηση για ζητήματα διαδικτυακής ασφάλειας.
-Καθιέρωση μαθήματος ψηφιακού αλφαβητισμού σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με στόχο την καλλιέργεια δεξιοτήτων ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο, την προστασία προσωπικών δεδομένων, τη διαχείριση του χρόνου οθόνης και την ενίσχυση της κριτικής σκέψης.
-Σχολικοί ψυχολόγοι και υπηρεσίες ψυχικής υγείας: Ενσωμάτωση υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλα τα σχολεία με στόχο την άμεση υποστήριξη μαθητών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εθισμού, κυβερνοεκφοβισμού και άλλων κινδύνων, συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ασφαλούς και υποστηρικτικού περιβάλλοντος.
-Υποστήριξη εργαλείων για γονείς που θα παρέχουν τη δυνατότητα να παράσχουν συγκατάθεση, να διαχειρίζονται τον χρόνο πρόσβασης των παιδιών, να περιορίζουν τον χρόνο έκθεσης σε ακατάλληλο περιεχόμενο – σε συνεργασία με την κοινότητα καινοτομίας και τεχνολογίας της χώρας μας για την ανάπτυξη λύσεων.
-Αξιοποίηση καλών πρακτικών της ΕΕ και χρηματοδότηση ερευνών για την κατανόηση των επιπτώσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους ανηλίκους.
-Εθνικός Διάλογος για το Ψηφιακό Μέλλον των παιδιών με τη συμμετοχή γονέων, εκπαιδευτικών, επιστημόνων και παράλληλα συνεχής αξιολόγηση και αναπροσαρμογή των μέτρων».
Στην ανακοίνωση τονίζεται ότι για το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, «η προστασία των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο δεν είναι απλώς μια πολιτική – είναι ευθύνη απέναντι σε κάθε οικογένεια, σε κάθε παιδί, σε κάθε αυριανό πολίτη» και πως «με το Σχέδιο ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, δεσμεύεται για την προστασία των ανηλίκων μέσα από πολιτικές που βασίζονται στη γνώση, τη συνεργασία και τη συμμετοχή της κοινωνίας. Με διάλογο, εκπαίδευση και τεχνολογία, εξασφαλίζουμε ένα ασφαλές και συμπεριληπτικό ψηφιακό μέλλον για τη νέα γενιά».
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής καλεί όλους τους πολίτες, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους νέους να συμμετάσχουν σε αυτόν τον διάλογο, «ώστε μαζί να διαμορφώσουμε το ψηφιακό μέλλον που αξίζουν τα παιδιά μας». Επισημαίνεται ότι στην πλατφόρμα ψηφιακή κοινωνία – digitalsociety.gr μπορούν να υποβάλλονται ιδέες και προτάσεις από όλους τους πολίτες οι οποίες ενσωματώνονται στο κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ.
«Τα μέτρα που εξήγγειλε η κυβέρνηση με αφορμή το υπαρκτό και μεγάλο πρόβλημα του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο και τα social media και αξιοποιώντας και φαινόμενα της λεγόμενης “νεανικής παραβατικότητας”, δεν συνιστούν αποτελεσματική “λύση” ούτε ουσιαστική “απάντηση”, όπως ισχυρίστηκε ο πρωθυπουργός», υποστηρίζει το ΚΚΕ σε ανακοίνωση του.
Αναφέρει ότι αυτά «αφορούν αποκλειστικά και μόνο σε αναποτελεσματικές -με βάση και τη διεθνή εμπειρία- παρεμβάσεις στη σχέση των παιδιών με τα smartphones, το διαδίκτυο και τα social media και την ενημέρωση των γονιών για “δυνατότητες που ήδη υπάρχουν”» πως «όλοι οι άλλοι παράγοντες που διαμορφώνουν τους “αλγόριθμους” της έλλειψης ουσιαστικής επικοινωνίας, του περιεχομένου της εκπαιδευτικής διαδικασίας, του ελάχιστου ελεύθερου και δημιουργικού χρόνου για γονείς και παιδιά, όχι μόνο παραμένουν, αλλά συνεχώς διογκώνονται από την πολιτική της κυβέρνησης και της ΕΕ».
Αναλυτικότερα αναφέρει:
«Από τη στιγμή που το ίδιο το σχολείο προωθεί τις διάφορες δεξιότητες διαχείρισης της πληροφορίας σαν τις πλέον κρίσιμες στην εκπαιδευτική διαδικασία, σε αντίθεση με την ολόπλευρη μόρφωση, γίνεται φανερό ότι το αστικό κράτος ούτε θέλει ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει ουσιαστικά ανάλογα προβλήματα. ‘Αλλωστε, ο εθισμός στο διαδίκτυο είναι αποτέλεσμα των αδιεξόδων που βιώνουν τα παιδιά, των ταξικών φραγμών στη μόρφωση, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, της προβολής των στρεβλών προτύπων και αξιών που καλλιεργούνται στο σχολείο και την κοινωνία της εκμετάλλευσης και της σήψης, όπου το ένα στα τρία παιδιά στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Ακριβώς επειδή “η ζωή είναι εκεί έξω”, όπως ειπώθηκε στην εκδήλωση, πρέπει να παρθούν μέτρα με ευθύνη του κράτους για δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, για ολόπλευρη μόρφωση και ανεμπόδιστη πρόσβαση στον αθλητισμό και τον πολιτισμό, για την ψυχοκοινωνική στήριξη και ανάπτυξη των παιδιών.
Αντί γι’ αυτό, ακόμα και σωστές διαπιστώσεις επιστημόνων σε σχέση με τις συνέπειες και την έκταση του προβλήματος του εθισμού στο διαδίκτυο για τους μαθητές, καταλήγουν στις γνωστές προτροπές “ατομικής ευθύνης” στους γονείς να βάλουν “όρια” ή ακόμα και σε μάταιες εκκλήσεις στις πλατφόρμες των social media, όταν είναι γνωστό ότι αυτές αντιμετωπίζουν παιδιά και ενήλικες ως πολύτιμη πηγή άντλησης προσωπικών δεδομένων για εμπορικούς και άλλους σκοπούς.
Τα μέτρα της κυβέρνησης για δημιουργία ιστοσελίδας και εφαρμογής για την άσκηση γονεϊκού ελέγχου στη χρήση των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης από τα παιδιά έχουν περιορισμένες δυνατότητες. Ανάλογες οδηγίες και δυνατότητες περιορισμών υπάρχουν ήδη. Παρόλα αυτά, το 75% των παιδιών Δημοτικού διατηρεί προφίλ στα social media, κάτι που θεωρητικά δεν επιτρέπεται.
Παράλληλα, τα όποια μέτρα περιορισμού των social media και παραπέρα ελέγχου της χρήσης τους, συνδέονται, όπως φαίνεται και από τις τοποθετήσεις στην εκδήλωση της κυβέρνησης, με τους οξυμένους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς παγκοσμίως, σφίγγοντας ακόμα περισσότερο τον κλοιό της λογοκρισίας, τον έλεγχο περιεχομένου “με δύο μέτρα και δύο σταθμά” ορίζοντας το επικίνδυνο περιεχόμενο με βάση τα κριτήρια της ΕΕ “για την αντιμετώπιση του ριζοσπαστισμού”, τη μαζική εξάπλωση fake news και παραπληροφόρησης με στόχο τη στράτευση στους στόχους των κυβερνήσεων, του ΝΑΤΟ, της ΕΕ στην αντιπαράθεσή τους με το υπό διαμόρφωση ευρασιατικό στρατόπεδο.
Το ΚΚΕ, γνωρίζοντας ότι τα social media και το διαδίκτυο βρίσκονται στην ιδιοκτησία μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων που καθορίζουν το περιεχόμενό τους, παλεύει για να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να ικανοποιηθούν ολόπλευρα όλες οι ανάγκες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Μόνο στο πλαίσιο αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί ο εθισμός και να ευδοκιμήσουν και διάφορες τεχνικές ελέγχου και ρύθμισης της πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γι’ αυτό, άλλωστε, το ΚΚΕ, με τόλμη και διορατικότητα, είχε τοποθετηθεί εδώ και χρόνια για τους κινδύνους που ενέχει η εκτεταμένη χρήση των social media, όταν μάλιστα αυτά αποθεώνονταν ως εργαλεία “ελευθερίας” και “δημοκρατίας” και επιβεβαιώνεται για αυτή την εκτίμησή του.
Όσο το διαδίκτυο, ως προϊόν και επίτευγμα της ανθρώπινης εργασίας και του πολιτισμού, παραμένει στην ιδιοκτησία των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων, αυτές θα καθορίζουν το περιεχόμενο με βάση τους οικονομικούς, πολιτικούς και αξιακούς σκοπούς του ίδιου του συστήματος, για τη χειραγώγηση του λαού και ιδιαίτερα της νεολαίας».