Η Βαλεντίνα Βλαντίμιροβνα Τερεσκόβα (ρωσικά: Валенти́на Влади́мировна Терешко́ва) είναι πρώην Σοβιετική αστροναύτης που έγινε διάσημη ως η πρώτη γυναίκα στην Ιστορία που ταξίδεψε στο διάστημα. Αυτό το ταξίδι πραγματοποιήθηκε στις 16 ως 19 Ιουνίου 1963. Η Τερεσκόβα επιλέχθηκε μεταξύ 400 και πλέον υποψηφίων για να κυβερνήσει το διαστημόπλοιο Βοστόκ 6. Κατά τη διάρκεια της τριήμερης αποστολής της, πραγματοποίησε διάφορες δοκιμές και συνέλεξε στοιχεία για τις αντιδράσεις του γυναικείου σώματος στη διαστημική πτήση. Πριν στρατολογηθεί για το σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα, η Τερεσκόβα ήταν εργάτρια σε υφαντουργείο και ερασιτέχνιδα αλεξιπτωτίστρια. Μετά το τέλος της διαστημικής της σταδιοδρομίας έγινε μέλος του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος και κατέλαβε διάφορες πολιτικές θέσεις, ενώ ύστερα από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης δεν ασχολήθηκε πλέον με την πολιτική, αλλά εξακολουθεί να τιμάται ως ηρωίδα στη μετασοβιετική Ρωσία.
Η Βαλεντίνα Τερεσκόβα γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου 1937 στο χωριό Μασλενίκοβο, στην Περιφέρεια Γιαροσλάβλ της κεντρικής Ρωσίας. Οι γονείς της είχαν μεταναστεύσει εκεί από τη Λευκορωσία. Ο πατέρας της ήταν οδηγός τρακτέρ, ενώ η μητέρα της εργάτρια σε υφαντουργείο. Εξαιτίας του πολέμου η Βαλεντίνα πήγε στο σχολείο σε ηλικία 8 ετών, το 1945, αλλά το εγκατέλειψε το 1953 και συνέχισε την εκπαίδευσή της με μαθήματα δι’ αλληλογραφίας. Άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αλεξιπτωτισμό από νεαρή ηλικία και εκπαιδεύτηκε στην πτώση με αλεξίπτωτο στην τοπική αερολέσχη, πέφτοντας για πρώτη φορά σε ηλικία 22 ετών, στις 21 Μαΐου 1959. Εκείνη την εποχή εργαζόταν ως εργάτρια σε ένα υφαντουργείο της περιοχής. Η εμπειρία της στον αλεξιπτωτισμό οδήγησε στην επιλογή της ως υποψήφια για το διαστημικό πρόγραμμα. Το 1961 διορίσθηκε γραμματέας του τοπικού παραρτήματος της Κομσομόλ.
Μετά την πρώτη διαστημική πτήση, αυτή του Γιούρι Γκαγκάριν το 1961, ο μηχανικός πυραύλων Σεργκέι Κορολιόβ, ο θεμελιωτής του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, είχε την ιδέα της αποστολής μιας γυναίκας στο διάστημα. Στις 16 Φεβρουαρίου 1962 η Βαλεντίνα Τερεσκόβα επιλέχθηκε μετά από αίτησή της για το πρόγραμμα αυτό. Στην τελική φάση, από τις 400 και πλέον υποψήφιες πέρασαν οι εξής πέντε: Τατιάνα Κουζνετσόβα, Ιρίνα Σολοβιόβα, Ζάνα Γιόρκινα, Βαλεντίνα Πονομαριόβα και η Τερεσκόβα. Μεταξύ άλλων οι προδιαγραφές απαιτούσαν οι υποψήφιες να είναι αλεξιπτωτίστριες κάτω των 30 ετών, με ύψος κάτω από 1,70 μέτρο και βάρος κάτω από 70 κιλά.
Υπέρ της επιλογής της Τερεσκόβα ήταν το ιδιαίτερο γεγονός ότι ο πατέρας της, ο Βλαντίμιρ Τερεσκόφ, ήταν ήρωας πολέμου: ως λοχίας των τεθωρακισμένων και κυβερνήτης άρματος μάχης είχε σκοτωθεί στον πόλεμο κατά των Φινλανδών στην περιοχή Λεμέττι της Καρελίας, και η Βαλεντίνα ήταν μόλις δύο ετών την εποχή του θανάτου του.
Η εκπαίδευση στο διαστημικό πρόγραμμα περιελάμβανε πτήσεις με συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, τεστ απομονώσεως, φυγοκεντρίσεως, θεωρία των πυραύλων, μηχανική διαστημοπλοίων, 120 πτώσεις με αλεξίπτωτο και εκπαίδευση στη διακυβέρνηση αεριωθούμενων πολεμικών αεροσκαφών τύπου Μιγκ-15UTI. Η ομάδα πέρασε αρκετούς μήνες εντατικής εκπαιδεύσεως που τελείωσαν με εξετάσεις τον Νοέμβριο 1962, μετά τις οποίες απέμειναν οι 4 υποψήφιες. Οι πρώτες τρεις στη βαθμολογία ήταν οι Τερεσκόβα, Σολοβιόβα και Πονομαριόβα και αναπτύχθηκε ένας σχεδιασμός για τις δύο να σταλούν σε δύο μοναχικές πτήσεις με Βοστόκ που θα εκτοξεύονταν σε διαδοχικές ημερομηνίες τον Μάρτιο ή Απρίλιο του 1963. Η αρχική πρόθεση ήταν να εκτοξευθεί πρώτη η Τερεσκόβα με την αποστολή Βοστόκ 5 και να ακολουθήσει η Πονομαριόβα με το Βοστόκ 6. Ωστόσο το σχέδιο τροποποιήθηκε τον Μάρτιο 1963: Το Βοστόκ 5 θα μετέφερε τώρα ένα άνδρα κοσμοναύτη, τον Βαλέρι Μπικόφσκι, και η πρώτη γυναίκα θα επέβαινε στο Βοστόκ 6 τον Ιούνιο. Η Κρατική Επιτροπή Διαστήματος όρισε (στη συνεδρίαση της 21ης Μαΐου) την Τερεσκόβα να κυβερνήσει το Βοστόκ 6, απόφαση που επιβεβαιώθηκε από τον ίδιο τον Νικίτα Χρουστσόφ.
Αφού παρακολούθησε την επιτυχημένη εκτόξευση του Βοστόκ 5 στις 14 Ιουνίου 1963, η 26χρονη Τερεσκόβα άρχισε τις τελικές προετοιμασίες για τη δική της πτήση. Το πρωί της 16ης Ιουνίου 1963, μαζί με την αναπληρώτριά της Σολοβιόβα φόρεσαν διαστημικές στολές και μεταφέρθηκαν στην εξέδρα εκτοξεύσεων με λεωφορείο. Αφού ολοκλήρωσε τους ελέγχους των συστημάτων υποστήριξης ζωής και επικοινωνιών κλείστηκε μέσα στον θαλαμίσκο του Βοστόκ. Μετά από μια δίωρη αντίστροφη μέτρηση χωρίς κανένα απρόοπτο, το Βοστόκ 6 εκτοξεύθηκε με επιτυχία κι έτσι η Τερεσκόβα έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ιστορία που έφθασε στο διάστημα. Το όνομα κλήσης της σε αυτή την πτήση ήταν «Τσάικα» (Ча́йка = γλάρος στη ρωσική) και αργότερα απαθανατίσθηκε στο όνομα ενός αστεροειδή, του 1671 Τσάικα, που είχε ανακαλυφθεί από το 1934.
Παρότι η Τερεσκόβα αισθανόταν ναυτία και ταλαιπωρία σε μεγάλο μέρος της πτήσεως, κατόρθωσε να συμπληρώσει 48 περιφορές γύρω από τη Γη και σχεδόν τρία ημερονύκτια στο διάστημα: Με μόνο αυτή την πτήση, συμπλήρωσε περισσότερο χρόνο στο διάστημα (71 ώρες) από το άθροισμα των χρόνων όλων μαζί των Αμερικανών αστροναυτών που είχαν ταξιδέψει στο διάστημα ως τότε. Κατά τη διάρκεια της αποστολής, η Τερεσκόβα κρατούσε ημερολόγιο πτήσεως και τράβηξε φωτογραφίες του ορίζοντα, οι οποίες αργότερα χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό στρωμάτων αεροδιαλυμάτων μέσα στην ατμόσφαιρα. Αφού διένυσε 2 εκατομμύρια χιλιόμετρα στο διάστημα, προσγειώθηκε στο Καζαχστάν.
Με τις αποστολές των Βοστόκ 5 και 6 ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα Βοστόκ. Το Βοστόκ 5 μετέφερε τον Βαλέρι Μπικόφσκι σε μία παρόμοια τροχιά επί 5 ημέρες και ο αστροναύτης επέστρεψε στη Γη τρεις ώρες μετά την επιστροφή της Τερεσκόβα. Τα δύο διαστημόπλοια προσέγγισαν το ένα το άλλο κάποια στιγμή σε απόσταση 5 χιλιομέτρων και η Τερεσκόβα ραδιοεπικοινώνησε με τον Μπικόφσκι και με τον Χρουστσόφ, ο οποίος της εξέφρασε την “πατρική του υπερηφάνεια”.
Μολονότι υπήρχαν σχέδια και για άλλες διαστημικές πτήσεις με γυναίκες, χρειάσθηκαν 19 χρόνια για να ταξιδέψει η επόμενη γυναίκα στο διάστημα (ήταν η Σβετλάνα Σαβίτσκαγια, το 1982). Καμιά από τις άλλες 4 της πρώτης ομάδας της Τερεσκόβα δεν πέταξε ποτέ στο διάστημα και το 1969 η πρωτοπόρα αυτή ομάδα διαλύθηκε.
Μετά την πτήση της η Τερεσκόβα σπούδασε στην Ακαδημία Ζουκόφσκι της Πολεμικής Αεροπορίας, από όπου απεφοίτησε με διάκριση ως αστροναύτης μηχανικός. Το 1977 πήρε και διδακτορικό στη μηχανική. Εξαιτίας της φήμης της επιλέχθηκε για αρκετά πολιτικά αξιώματα: Από το 1966 ως το 1974 διετέλεσε μέλος του Ανωτάτου Σοβιέτ της Σοβιετικής `Ενωσης, από το 1974 ως το 1989 μέλος του Προεδρείου (Πρεζίντιουμ) του Ανωτάτου Σοβιέτ και από το 1969 ως το 1991 μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ. Το 1997 αποστρατεύθηκε από την Πολεμική Αεροπορία και το σώμα των κοσμοναυτών με προεδρική διαταγή.
Στις 3 Νοεμβρίου 1963 η Τερεσκόβα παντρεύτηκε στη Μόσχα τον αστροναύτη Αντριάν Νικολάγεφ, γνωστό από τη “δίδυμη πτήση” με τον Μιχαήλ Πόποβις το 1962. Ο ίδιος ο προέδρος της Σοβιετικής Ενώσεως Νικίτα Χρουστσόφ ήταν παρών στη γαμήλια δεξίωση, όπως και κορυφαία στελέχη της κυβερνήσεως και του διαστημικού προγράμματος. Ο Νικολάγιεφ ήταν ο μοναδικός άγαμος Ρώσος από όσους είχαν πετάξει στο διάστημα ως τότε. Στις 8 Ιουνίου 1964 η Τερεσκόβα γέννησε το μοναδικό τους παιδί, την Γιελένα Αντριάνοβνα Νικολάγιεβα-Τερεσκόβα (η οποία είναι σήμερα γιατρός και υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος του οποίου τόσο η μητέρα όσο και ο πατέρας είχαν πετάξει στο διάστημα). Η Τερεσκόβα και ο Νικολάγιεφ πήραν διαζύγιο το 1982. Η Τερεσκόβα ξαναπαντρεύτηκε, με τον Γ. Σαπόσνικοφ, ο οποίος όμως πέθανε το 1999.
Εκτός από τις θέσεις της στο εσωτερικό της χώρας, η Τερεσκόβα υπήρξε και γνωστή αντιπρόσωπος της ΕΣΣΔ στο εξωτερικό: έγινε μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης το 1966, ήταν η Σοβιετική αντιπρόσωπος στο συνέδριο του ΟΗΕ για το Διεθνές ΄Ετος της Γυναίκας στην Πόλη του Μεξικού το 1975 και επικεφαλής της σοβιετικής αντιπροσωπείας στο Παγκόσμιο Συνέδριο Γυναικών της Κοπεγχάγης. Διετέλεσε επίσης αντιπρόεδρος Διεθνούς Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών και πρόεδρος της Εταιρείας Σοβιετο-αλγερινής Φιλίας.
