Η Αθήνα συνιστά τον πυρήνα των δράσεων του Ιδρύματος Ωνάση: ο συνδυασμός πόλης και πολιτισμού, ο πολίτης ως δημιουργός και ο δημιουργός ως πολίτης για μια πόλη με συναισθήματα. Με μια σειρά από υπαίθρια που διεγείρουν τη σχέση των κατοίκων και των επισκεπτών με το περιβάλλον, την τοποθεσία, το χθες και, κυρίως, το σήμερα της πόλης, το Ίδρυμα Ωνάση επιδιώκει να αναδείξει μια εκ νέου σύνδεση, έναν «συντονισμό» με την πόλη, με αναφορά στις έννοιες της περιπλάνησης και της συνάντησης, της χαράς και της ενσυναίσθησης.
Η σειρά έργων OnAthens που διαπερνούν τον ιστό της πόλης, αναγεννώντας σε τοίχους σπουδαία έργα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων σε μεγάλη κλίμακα, εγκαινιάζεται με την τοιχογραφία «Το φιλί» του Ηλία Παπαηλιάκη στην πλατεία Αυδή. Ένα βαθιά ανθρωποκεντρικό, εύκολα κατανοητό και, ταυτόχρονα, σύνθετο έργο, «Το φιλί» (2019) μετατρέπεται σε μια σύγχρονη τοιχογραφία για μια σύγχρονη πόλη. Δύο φιγούρες και ένα φιλί που ενώνει τους Αθηναίους και τους επισκέπτες, ως μια εικόνα τόσο συντροφική και οικεία που κάνει την καρδιά της πόλης να χτυπά πιο δυνατά.
Το Ίδρυμα Ωνάση «εκθέτει» από σήμερα το έργο του Παπαηλιάκη ως μια τοιχογραφία στην πλατεία Αυδή στο Μεταξουργείο, στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι από τη Νέα Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών, σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ). «Το φιλί» εκπέμπει ζωή και αισιοδοξία και «ασπάζεται» από σήμερα περαστικούς και κατοίκους, τονίζοντας την αξία της ανθρώπινης επαφής, ακόμη και σε καιρούς απομόνωσης, όπως αυτή που διανύουμε. Το έργο του διεθνώς αναγνωρισμένου Έλληνα καλλιτέχνη που κοσμεί τον τοίχο της πολυκατοικίας στην οδό Γιατράκου, σε διάσταση 22 μέτρων, επιδιώκει να προσφέρει αισθητική απόλαυση στον πυκνό ιστό της πόλης και δίνει σε όλους μας την αφορμή να ακουμπήσουμε κάπου το βλέμμα μας και να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας, μόλις σταθούμε μπροστά του.
Για τη νέα αυτή πρωτοβουλία, η Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, Αφροδίτη Παναγιωτάκου, αναφέρει: «Το Ίδρυμα Ωνάση προτείνει μια σειρά έργων για να ακουμπάμε και να ξεκουράζουμε το βλέμμα μας. Έργα παρηγορητικά που έρχονται ως παύση. Σε γειτονιές που έχουν ανάγκη από ανάσες. Έργα που δεν λειτουργούν μόνο διακοσμητικά, αλλά εγείρουν συναισθήματα και συζητήσεις, που έρχονται για να φωτίσουν κόγχες και σημεία τα οποία ίσως να μη προσέχαμε ποτέ. Έργα σύγχρονα που συντονίζονται με το παρόν. Άλλωστε, αυτό σημαίνει σύγχρονος πολιτισμός. Πολιτισμός συγχρονισμένος με τους καιρούς, τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Αυτή την περίοδο, έχουμε ανάγκη από τρυφερότητα, από αισιοδοξία, από την άρρητη συνάντηση των ανθρώπων, με σημείο επαφής την ίδια την επαφή και το συναίσθημα. Ξεκινάμε με “Το φιλί” του Ηλία Παπαηλιάκη, ενός καλλιτέχνη με μεγάλη διαδρομή, με ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, έργα του οποίου ανήκουν και στη συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση. Και ξεκινάμε στην πλατεία Αυδή, μια πλατεία όπου όλοι μας έχουμε συναντηθεί για να δούμε φίλους, για να γελάσουμε, για να εξομολογηθούμε προσωπικές ιστορίες. Εκεί, στο κέντρο του Μεταξουργείου, σε μια περιοχή με ανθρώπους από όλα τα μέρη του κόσμου, μια περιοχή που ενώνει την αρχαία με την παλιά Αθήνα και τη σύγχρονη πολιτισμική Αθήνα, μια περιοχή που έχουν δοθεί πολλά φιλιά και σύντομα ελπίζουμε θα ξαναδοθούν.
Όλη η διαδικασία ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και η συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων υπήρξε υποδειγματική. Αυτό που μας συγκίνησε ιδιαίτερα ήταν η θετική στάση των ενοίκων της ίδιας της πολυκατοικίας. Η συνάδελφός μας, Μαρία Βασαριώτου, υπεύθυνη παραγωγής για το έργο, ήταν παρούσα στις συνελεύσεις της πολυκατοικίας και έζησε αυτό που οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως “αληθινή αθηναϊκή στιγμή”.
Περιμένουμε, λοιπόν, να δούμε όσους κυκλοφορούν στους δρόμους της Αθήνας, εκείνους που τους αρέσει να τριγυρίζουν και να πλανώνται στην πόλη, εκείνους που –όταν τελειώσει όλο αυτό– θα κανονίζουν για ένα ποτό στο Μεταξουργείο, να δίνουν ραντεβού μπροστά στο “Φιλί”. Όπως συμβαίνει και με το “Φιλί” του Ροντέν στο κτίριο της Στέγης. Ελπίζουμε πως κάποιοι θα φιληθούν εδώ για πρώτη φορά.»
Όπως σημειώνει ο Ηλίας Παπαηλιάκης: «Το έργο εκφράζει μια ιδιαίτερη και μοναδική στιγμή δύο ανθρώπων. Ο έρωτας, η επιθυμία, η τρυφερότητα, η εγγύτητα, η αναγνώριση του άλλου είναι μερικά από τα θέματα που πραγματεύομαι με λίγες γραμμές. Η παρουσίαση του έργου στον δημόσιο χώρο, στοχεύει στην ενίσχυση του διαλόγου για μια πόλη πρόσφορη στη συνεύρεση και στη συνάντηση. Μια πόλη με συναισθήματα.»
Ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ, σχολιάζει για το έργο: «Το φιλί που παριστάνει αυτή η τοιχογραφία είναι μια εικόνα οικουμενική, με την οποία μπορούν να ταυτιστούν όλοι, ανεξαιρέτως φύλου, ηλικίας και εθνικότητας. Ο δημόσιος χώρος της Αθήνας εμπλουτίζεται με ένα σημαντικό έργο τέχνης που προωθεί τον διάλογο, τη συντροφικότητα, την ιδέα της συνεύρεσης και της συνύπαρξης. Η λιτότητα των γραμμών που συνθέτουν “Το φιλί” παραπέμπει στις ανάγλυφες συνθέσεις του Γιάννη Μόραλη στο ξενοδοχείο Χίλτον, ενώ η αμεσότητα της εικόνας και του μηνύματος που αυτή μεταδίδει μαγνητίζει τα βλέμματα των περαστικών. Όπως κάθε φιλί στην ιστορία της τέχνης (του Rodin, του Klimt, του Brancusi, του Warhol και άλλων καλλιτεχνών που στο παρελθόν καταπιάστηκαν με αυτό το θέμα), έτσι και η τοιχογραφία του Παπαηλιάκη στέλνει ένα ενωτικό μήνυμα και οξύνει τις αισθήσεις μας. Μνημειώνει μια ιδιωτική στιγμή που ενίοτε είναι και δημόσια – ειδικά μεταξύ των νέων. “Το φιλί” του Παπαηλιάκη είναι ένα έργο βαθιά ανθρωποκεντρικό, εύκολα κατανοητό και ταυτόχρονα σύνθετο, αμφίσημο, μεστό νοημάτων. Είναι ένα σύγχρονο έργο για μια σύγχρονη πόλη. Η Αθήνα σήμερα έχει ανάγκη από έργα που να εκπέμπουν αισιοδοξία, ζωντάνια και ευδαιμονία. Έργα τα οποία δεν είναι απλώς διακοσμητικά, αλλά δίνουν αφορμή για αναστοχασμό και συζήτηση. Η τοιχογραφία του Παπαηλιάκη μάς δείχνει τον δρόμο, δίνοντας το παράδειγμα μιας φρέσκιας προσέγγισης για τη δημόσια τέχνη της Αθήνας.»
Ο Ηλίας Παπαηλιάκης διακρίθηκε από νωρίς για το ιδιαίτερο ζωγραφικό του ιδίωμα. Για μια υπαινικτική ζωγραφική που αρχικά αντλούσε ερεθίσματα από την ιστορία της τέχνης και τους μεγάλους ζωγράφους, για να συνθέσει αφηγήσεις που ενίοτε απηχούσαν απειλητικά προαισθήματα. Τα έργα του εκκινούν από μια περιεκτική, γραμμική ζωγραφική, μια λιτή προσέγγιση, που όμως πλημμυρίζει από δύναμη και συναίσθημα. Το έργο του παραμένει διακριτό, είτε παρουσιάζει τη δουλειά του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα, είτε εκπροσωπεί τη χώρα σε διοργανώσεις όπως η 49η Μπιενάλε Βενετίας ή η documenta 14.
Η τοιχογραφία του Παπαηλιάκη είναι το πρώτο από μία σειρά έργων μεγάλης κλίμακας σε ανάθεση και παραγωγή του Ιδρύματος Ωνάση. Έργα τα οποία δίνουν διάρκεια στη στιγμή που το βλέμμα μας πέφτει πάνω τους και μας ξανασυστήνουν την πόλη που αγαπάμε, μια πόλη με συναισθήματα. Η πόλη ως καλλιτέχνης και όλοι εμείς ο καμβάς της.
Συντελεστές
Ηλίας Παπαηλιάκης, ζωγράφος
Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ
Project Manager Ιδρύματος Ωνάση: Μαρία Βασαριώτου
Εκτέλεση Παραγωγής: UrbanAct
Υλοποίηση: Life In Colour
Ανάθεση & Παραγωγή: Ίδρυμα Ωνάση
Σε συνεργασία με τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ).
Το έργο αποτελεί μεταφορά του πίνακα που εκτίθεται στην ατομική έκθεση του Ηλία Παπαηλιάκη «Τα θεωρητικά αντικείμενα: Έργα 2017-2020», στη Δημοτική Πινακοθήκη, που παρουσιάζει ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ).
Λίγα λόγια για τον Ηλία Παπαηλιάκη
Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1970. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (1990-1996). Το 1998 βραβεύτηκε με το 1ο βραβείο του Ιδρύματος Γιάννη και Ζωής Σπυροπούλου. Το 2001 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 49η Μπιενάλε της Βενετίας. Το 2001, το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης οργάνωσε αναδρομική έκθεση με έργα του από την περίοδο 1998-2001. Το 2009, το Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού (παράρτημα Βερολίνου) οργάνωσε αναδρομική έκθεση με έργα του, που ανήκουν σε γερμανικές συλλογές, από την περίοδο 2005-2009. Το 2013 ήταν υποψήφιος για το βραβείο ΔΕΣΤΕ. Το 2017 συμμετείχε στην documenta 14 (Κάσελ και Αθήνα). Το 2018 συμμετείχε στην 6η Μπιενάλε της Αθήνας, με τίτλο ANTI. Έχει παρουσιάσει δουλειά του σε περισσότερες από 25 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Δίδαξε στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου της Πάτρας ως εντεταλμένος διδάσκων από το 2009 έως το 2019. Το 2020, η Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων φιλοξένησε την έκθεσή του, «Τα θεωρητικά αντικείμενα: Έργα 2017-2020».
Λίγα Λόγια για την UrbanAct
Η UrbanΑct (μέλη και συνεργάτες) έχει ενεργή παρουσία στην Ελλάδα από το 1998. Ο κύριος στόχος της είναι η προώθηση της τέχνης και των τεχνικών της δημόσιας τοιχογραφίας (street art κ.ά.) με δράσεις που πραγματοποιούνται κυρίως στον δημόσιο χώρο. Η UrbanAct υλοποιεί οργανωμένα προγράμματα δημόσιων τοιχογραφιών, όπως τα «Ζωγραφίζοντας Σχολικά Κτίρια», «Χρώμα στα Νοσοκομεία» κ.ά., φεστιβάλ τοιχογραφιών, με τη συμμετοχή επώνυμων καλλιτεχνών, εικαστικές εκθέσεις και εκδόσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Το Ίδρυμα Ωνάση στην πόλη
Το Ίδρυμα Ωνάση πιστεύει στην ανάγκη της δημόσιας τέχνης στην καθημερινή ζωή της πόλης ως ένα έναυσμα για να την επανακατακτήσουμε και να την αγαπήσουμε ακόμα πιο πολύ. Ενδεικτικό είναι ότι η πρώτη καλλιτεχνική παραγωγή της Στέγης ήταν οι «Εικαστικοί Διάλογοι», το 2010, όταν 14 νέα οπτικοακουστικά έργα σύγχρονων καλλιτεχνών τοποθετήθηκαν σε δημόσιους χώρους της πόλης: σε πλατείες, πεζόδρομους και στάσεις του μετρό. Η δράση αυτή επαναλήφθηκε άλλες δύο φορές, το 2012 και το 2013, αλλά δεν ήταν η μόνη. Το φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης Fast Forward Festival, από το 2014 μέχρι το 2019, τοποθέτησε τις δράσεις του σε δημόσιους χώρους της Αθήνας, όπως στο Πεδίον του Άρεως, την πλατεία Συντάγματος, την πλατεία Ομονοίας, την πλατεία Κοτζιά και το Λιμάνι του Πειραιά, ενώ αποτέλεσε πολλές φορές έναυσμα για περιπάτους σε γειτονιές της Αθήνας, όπως στην Κυψέλη, τα Εξάρχεια και τον Κολωνό. Το Ίδρυμα Ωνάση έχει επίσης διοργανώσει εικαστικές εκθέσεις και μουσικά events «εκτός των τειχών», ξεκινώντας από τη γειτονιά της Στέγης στον Νέο Κόσμο, το Δουργούτι, το Πάντειο Πανεπιστήμιο και το ΕΜΣΤ και προχωρώντας στη Διπλάρειο Σχολή στο κέντρο της Αθήνας, στο Μουσείο της Ακρόπολης, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, στο Ωδείο Αθηνών, στο Μέγαρο Υπατία, στο Α΄ Κοιμητήριο της Αθήνας, αλλά και στη Στοά Σπυρομήλιου, στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο.