Ένας Σύρος καλλιτέχνης που παραμένει στη Δαμασκό και δύο που μετανάστευσαν στην Ευρώπη επιστρατεύουν την τέχνη τους, χορό και θέατρο, κι επεξεργάζονται την πραγματικότητα μιας «χώρας σε κώμα». Για να δώσουν φωνή σ’ εκείνους που την έχουν χάσει θαμμένοι, ζωντανοί ή νεκροί, κάτω από τα ερείπια της Συρίας που πνίγεται στο αίμα.
Έρχονται, σήμερα και αύριο 26 και 27/10, στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση στο διήμερο αφιέρωμα «Focus στη Συρία», για να επικοινωνήσουν το μήνυμα τους σε Δύση και Ανατολή ότι «η Συρία χρειάζεται αλληλεγγύη τώρα, περισσότερο από ποτέ». Και να δείξουν το πώς μεταλλάσσεται με ραγδαίους ρυθμούς η συριακή κουλτούρα μετά την Αραβική ‘Ανοιξη.
Ο ακτιβιστής σκηνοθέτης Ομάρ Αμπουσαάντα φέρνει την παράσταση «While I was waiting», που ανέβασε στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Βασίζεται στο πραγματικό περιστατικό ενός νεαρού που έπεσε θύμα ανελέητου ξυλοδαρμού σε ένα από τα δεκάδες σημεία στρατιωτικού ελέγχου της Δαμασκού και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση, όπου παρέμεινε δύο μήνες και μετά πέθανε.
Μια πολιτική αλληγορία στη γκρίζα ζώνη, μεταξύ ζωής και θανάτου, ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία. «Γιατί είμαστε αναγκασμένοι να ελπίζουμε» λέει με την ήρεμη φωνή του ο ακτιβιστής Ομάαρ Αμπουσάντα που δεν έχει εγκαταλείψει τη Δαμασκό: «Δεν ξεκίνησα να κάνω πολιτικό θέατρο ούτε το χρονικό της Ιστορίας. Προτιμούσα την καλλιτεχνική μου ελευθερία από τη στράτευση. Ούτε κι είναι εύκολο για έναν καλλιτέχνη να επικοινωνεί με κοινό που δεν γνωρίζει, μιας και δεν ανεβάζω τα έργα στην πόλη μου, ούτε κατά διάνοια, παρά μόνο στο εξωτερικό. ‘Αλλωστε πηγαινοέρχομαι στο εξωτερικό εκεί σχεδιάζουμε τις παραστάσεις, εκεί κάνουμε τις πρόβες (το συγκεκριμένο στη Μασσαλία). Πολλά έχουν αλλάξει τα τελευταία χρόνια για τη σύγχρονη τέχνη στη Συρία. Η ματιά μας έχει μετασχηματιστεί – φυσιολογικό αν σκεφτεί κανείς ότι έχουμε αναπτύξει άλλη σχέση με τη ζωή και τον θάνατο. Είμαστε κάποιοι ανεξάρτητοι καλλιτέχνες στη Συρία και άλλοι που συνεχίζουν αμετακίνητοι να κάνουν όπως και πριν τον πόλεμο προπαγανδιστικές καθεστωτικές παραστάσεις στο Εθνικό Θέατρο της Συρίας, σαν να μην έχει αλλάξει τίποτε γύρω τους» λέει ο ίδιος.
Σταθερός συνεργάτης του είναι ο θεατρικός συγγραφέας Μοχάμαντ Αλ Ατάρ -μαζί είχαν συμμετάσχει πριν από πέντε χρόνια στο φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης για την Αραβική ‘Ανοιξη, στη Στέγη.
Εκείνος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Συρία το 2012 για πολιτικούς λόγους, να αποφύγει τις συλλήψεις και τη στρατιωτική θητεία. Έπειτα από κάποιο διάστημα παραμονής του στον Λίβανο έφυγε στην Ευρώπη και ζει στο Βερολίνο. Μπορεί η ζωή τους να συναγωνίζεται την τέχνη, αλλά το στοίχημα για εκείνους παραμένει: «Θέλουμε το κοινό και η κριτική να αντιμετωπίσει τη δουλειά μας με όρους έργου τέχνης. Ψάχνουμε τη θεατρική φόρμα που θα μεταφέρει το περιεχόμενο αυτού που θα αφηγηθούμε» λέει ο Μοχάμαντ Αλ Ατάρ. Πριν από τον πόλεμο, οι δύο συνεργάτες ταξίδευαν σε απομακρυσμένες περιοχές της υπαίθρου της Συρίας, της Αιγύπτου και της Υεμένης, ανεβάζοντας παραστάσεις με ήρωες εμπνευσμένους από την αρχαία ελληνική τραγωδία και παροτρύνοντας τους ντόπιους να συμμετάσχουν σε αυτές. Ιδίως τις γυναίκες, τα μεγαλύτερα θύματα του πολέμου που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν και την πατριαρχία» τονίζει ο Μοχάμαντ Αλ Ατάρ.
Οι παραστάσεις τους συνδυάζουν τη μυθοπλασία με το ντοκιμαντέρ με θέμα τη χώρα τους, για την οποία «η διεθνής κοινότητα κατασκευάζει δικαιολογίες, προκειμένου να αποφύγει την αλήθεια όσων συμβαίνουν στη Συρία ή περιορίζεται σε όσα τα media μεταδίδουν για τη δράση του ISIS και την εμφύλια σύγκρουση» παρατηρεί ο ίδιος.
Αν οι δύο συμμετέχοντες στο Focus της Στέγης είναι ακτιβιστές ο τρίτος Σύρος, ο χορογράφος Μιθκάλ Αλζγκάιρ, που εμφανίζεται μαζί με την ομάδα του, σήμερα και αύρι,ο στο έργο του «Displacement»/ «Χορεύοντας εδώ για το θάνατο εκεί» δηλώνει ταπεινά «ειρηνιστής». Εγκατέλειψε το 2010 τη χώρα του για να αποφύγει τη θητεία του στο στρατό του ‘Ασαντ και βρέθηκε μετανάστασης στη Γαλλία, αρχικά για μεταπτυχιακές σπουδές. Παρόλο που γνωρίζει τα όρια της τέχνης μπροστά στη δύναμη των όπλων, παραμένει πιστός στο όραμα του ότι «κάτι μπορούμε να κινήσουμε με την τέχνη».
Το Displacement δεν είναι το πρώτο του έργο που αναφέρεται στον πόλεμο στη Συρία. Ο πόλεμος και οι συνέπειές του αποτελούν το επίκεντρο της δημιουργίας του, τα τελευταία χρόνια. Το 2014 δημιούργησε το φιλμ Out of there, που περιλαμβάνει αρχειακό υλικό από την καθημερινή πραγματικότητα στη χώρα του. Στο Displacement, εκτός από τον ίδιο τον Αλζγκάιρ, χορεύουν ο Σύρος χορευτής, ηθοποιός και σκηνοθέτης Ραμί Φαράχ και ο Τούρκος χορευτής και χορογράφος Σαμίλ Τασκίν.
Τι θα κρατούσε σε μια κάψουλα χρόνου από την κουλτούρα της Συρίας που άφησε; «Τον ήχο από τα παραδοσιακά τραγούδια και χορούς στους γάμους που γίνονταν στην πόλη του. Γιατί χάνονται όπως και οι ρίζες της συριακής παράδοσης και κοινωνίας» λέει ο Μιθκάλ Αλζγκάιρ.