Ο Πορτογάλος Αντόνιο Γκουτέρες ανέλαβε χθες 1η Ιανουαρίου τα ηνία των Ηνωμένων Εθνών σε μια περίοδο κατά την οποία ο διεθνής οργανισμός φαίνεται ανίσχυρος μπροστά στα γεγονότα στη Συρία, με τη φιλοδοξία να του δώσει νέα ώθηση.
Ο 67χρονος Γκουτέρες είναι ο πρώτος πρώην πρωθυπουργός χώρας που αναλαμβάνει τη θέση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, διαδεχόμενος τον Νοτιοκορεάτη Μπαν Γκι-μουν για μια πενταετή θητεία.
Η ομόφωνη εκλογή του γεννά νέες ελπίδες. Ένας δυτικός πρεσβευτής εξέφρασε την απογοήτευσή του που δεν εκλέχθηκε για πρώτη φορά μια γυναίκα, όμως πρόσθεσε χαμογελώντας ότι «κατά τα άλλα (ο Γκουτέρες) είναι τέλειος» για τη θέση.
Όμως ο νέος γενικός γραμματέας έχει μικρό περιθώριο για ελιγμούς εξαιτίας της μεγάλης γραφειοκρατίας και του διχασμένου Συμβουλίου Ασφαλείας, με τον ΟΗΕ όμως να είναι αντιμέτωπος με πολλές και περίπλοκες κρίσεις, στη Συρία, το Νότιο Σουδάν, την Υεμένη, το Μπουρούντι και τη Βόρεια Κορέα.
Η έλευση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο στις 20 Ιανουαρίου κινδυνεύει επίσης να δυσκολέψει το έργο του.
Ο ίδιος ο Γκουτέρες αναγνωρίζει ότι «ο γενικός γραμματέας δεν είναι το αφεντικό του κόσμου» και ότι εξαρτάται από την καλή θέληση των μεγάλων δυνάμεων.
Όμως μετά τον Μπαν, από τον οποίο έλειπε η πρωτοβουλία και δεν ήταν ιδιαίτερα χαρισματικός, κάποιοι διπλωμάτες εκτιμούν ότι η προσωπικότητα του νέου γενικού γραμματέα και η αλλαγή στις μεθόδους διαχείρισης θα δώσουν νέα δυναμική στον ΟΗΕ.
«Η μεγαλύτερη απογοήτευσή μου τώρα που εγκαταλείπω τον θώκο είναι ότι συνεχίζεται ο εφιάλτης στη Συρία», δήλωσε ο Μπαν.
Ο ΟΗΕ παρακολουθούσε ανίσχυρος την πολιορκία των ανταρτοκρατούμενων συνοικιών του Χαλεπιού από τον συριακό στρατό με την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν. Μόλις μια χούφτα παρατηρητές του κατάφεραν να παρακολουθήσουν την απομάκρυνση των αμάχων από τις συνοικίες αυτές. «Πολύ λίγο, πολύ αργά», σχολίασε ένας διπλωμάτης.
Στη διάρκεια των σχεδόν έξι χρόνων που διαρκεί ο εμφύλιος στη Συρία, η Ρωσία προστατεύει τη σύμμαχό της από τις δυτικές πιέσεις έχοντας ασκήσει έξι φορές το βέτο της στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Ο Γκουτέρες κληρονόμησε την κρίση την ώρα που η Μόσχα ηγείται του παιχνιδιού και η ανακατάληψη του Χαλεπιού από τον συριακό στρατό ενισχύει τη θέση της.
Ο νέος γενικός γραμματέας θα πρέπει να αναπτύξει γρήγορα τις ιδέες του για την επίλυση της κρίσης, όμως «προς το παρόν δεν αποκαλύπτει τα χαρτιά του», σύμφωνα με έναν διπλωμάτη.
Την ώρα που τονίζει ότι είναι έτοιμος να εμπλακεί προσωπικά στο θέμα, οι απόψεις του δεν είναι ξεκάθαρες: «χρειάζεται περισσότερη μεσολάβηση, διαιτησία και προληπτική διπλωματία», επαναλαμβάνει.
Ο Μπαν έχει ήδη χρησιμοποιήσει τρεις μεσολαβητές, τον Κόφι Άναν, τον Λάχνταρ Μπραχίμι και τον Στάφαν ντε Μιστούρα, με τους δύο πρώτους ήδη να έχουν παραιτηθεί.
Ανάλογη αναποφασιστικότητα και αδυναμία επιδεικνύει ο ΟΗΕ και μπροστά στην κρίση στο Νότιο Σουδάν, που διαρκεί τρία χρόνια. Μια αμερικανική πρωτοβουλία για την επιβολή εμπάργκο στην πώληση όπλων προς τη χώρα απέτυχε καθώς δεν κατάφερε να συγκεντρώσει τις επτά ψήφους που απαιτούνται στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Οι περίπου 13.000 κυανόκρανοι που έχουν αναπτυχθεί στη χώρα δέχονται επικρίσεις ότι δεν προστατεύουν επαρκώς τους αμάχους που συρρέουν στις βάσεις του ΟΗΕ.
Έχοντας επίγνωση των επικρίσεων, ο Γκουτέρες τόνισε ότι έχει έρθει η ώρα της αλλαγής και τάσσεται υπέρ ενός ΟΗΕ «ευέλικτου, ικανού και αποτελεσματικού». «Έχει έρθει η ώρα ο ΟΗΕ να αναγνωρίσει τις ανεπάρκειές του και να αλλάξει τον τρόπο που λειτουργεί», υπογράμμισε ο πρώην Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Ο ίδιος άρχισε να εφαρμόζει μια από τις υποσχέσεις του διορίζοντας τρεις γυναίκες που προέρχονται από αναπτυσσόμενες χώρες σε θέσεις-κλειδιά, μεταξύ αυτών και την υπουργό Περιβάλλοντος της Νιγηρίας Αμίνα Μοχάμεντ την οποία όρισε αναπληρώτριά του.
Ο μεγάλος άγνωστος για τον Γκουτέρες είναι οι επιπτώσεις που θα έχει η ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει εκφράσει τη δυσπιστία του και την περιφρόνησή του για τον οργανισμό.
Οι ΗΠΑ είναι μια από τις χώρες που συνεισφέρουν περισσότερο οικονομικά στον οργανισμό, καλύπτοντας το 22% του προϋπολογισμού του.
Άγνωστες είναι επίσης οι επιπτώσεις μιας ρωσοαμερικανικής προσέγγισης, την οποία προωθεί ο Τραμπ, στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
«Αναφορικά με τον ΟΗΕ τα πράγματα θα είναι διαφορετικά μετά την 20η Ιανουαρίου», έγραψε στον λογαριασμό του στο Tweeter ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, αφού προσπάθησε να μπλοκάρει μια απόφαση του Συμβουλίου η οποία καταγγέλλει τον εβραϊκό εποικισμό στη Δυτική Όχθη.