Οι νέοι Έλληνες της Generation Z ενδιαφέρονται πολύ για την επικαιρότητα και περνούν πολύ χρόνο στο διαδίκτυο. Αναπτύσσουν προβληματισμούς για σημαντικά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της εποχής και εμπιστεύονται τους επιστήμονες και το κοντινό τους περιβάλλον, αλλά όχι τους πολιτικούς και την Εκκλησία.
Τα παραπάνω προκύπτουν από έρευνα που διεξήγε το Eteron- Ινστιτούτο για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή σε συνεργασία με την εταιρεία Aboutpeople τον Δεκέμβριο του 2021 σε δείγμα 403 ατόμων σε όλη τη χώρα ηλικίας 16-25 ετών. Πρόκειται για την πρώτη έρευνα στην Ελλάδα που εστιάζει αποκλειστικά στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Eteron, Γαβριήλ Σακελλαρίδης, «η γενιά που σήμερα είναι μεταξύ 16 και 25 ετών στην καλύτερη περίπτωση παρουσιάζεται ως “ακατανόητη”, ενώ στη χειρότερη πολύ συχνά της αποδίδονται στερεότυπα που απέχουν από την πραγματικότητα. Θέλουμε να ξεκλειδώσουμε το “μαύρο κουτί” και να καταλάβουμε τους τρόπους και τα κανάλια μέσα από τα οποία η Generation Z αποκτά πολιτική και κοινωνική συνείδηση, ποιες είναι οι ανησυχίες της και πώς τοποθετείται σε κρίσιμα ερωτήματα της εποχής μας».
Η Generation Z (Γενιά Ζ) αποτελεί μια γενιά που μεγάλωσε με την τεχνολογία, που δεν γνώρισε τον κόσμο χωρίς το διαδίκτυο και περνά μεγάλο μέρος της ημέρας της συνδεδεμένη στο ίντερνετ. Όπως καταγράφεται στην έρευνα του Eteron, το 51,6% των ερωτηθέντων περνά από πέντε έως δέκα ώρες στο διαδίκτυο καθημερινά, το 36,7% λιγότερο από πέντε ώρες και το 10,6% περισσότερες από δέκα ώρες.
Στην ερώτηση για το πόσο τους ενδιαφέρει να παρακολουθούν την επικαιρότητα, το 55% απάντησαν «πάρα πολύ και πολύ» και το 30,5% «αρκετά». Όπως διαπιστώνεται, το ενδιαφέρον για την επικαιρότητα αυξάνει με το επίπεδο εκπαίδευσης (51,2% που έχουν φοιτήσει μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση απάντησαν «πάρα πολύ» και «πολύ», ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ανώτατη εκπαίδευση είναι 61,4%). Επιπλέον, το ενδιαφέρον αυξάνεται σε όσους δήλωσαν ως τόπο κατοικίας την Αττική (60,8%), έναντι όσων μένουν στην περιφέρεια (50,9%), όπως και στους άνδρες του δείγματος και στους εργαζόμενους/ες.
Βασικές πηγές ενημέρωσης αναδεικνύονται τα ενημερωτικά σάιτς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε ερώτηση για το πόσο συχνά ενημερώνονται από διαδικτυακές ενημερωτικές ιστοσελίδες, οι ερωτηθέντες απάντησαν σε ποσοστό 48,7% «πολύ συχνά» και 37,1% «συχνά». Αντίστοιχα υψηλά ποσοστά παρουσιάζει και η ερώτηση για τα σόσιαλ μίντια. Πιο δημοφιλές ανάμεσα στα κοινωνικά δίκτυα αναδεικνύεται το Instagram, ένα μέσο με έμφαση στην εικόνα, με ποσοστό 74,9% ως προς τη γενική χρήση και ποσοστό 67,9% ως προς την παρακολούθηση πολιτικών κομμάτων και πολιτικών προσώπων.
Την ίδια ώρα η έρευνα διαπιστώνει ότι παρά την ευρεία χρήση ενημερωτικών ιστοσελίδων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης οι νέοι της Γενιάς Ζ είναι σχετικά επιφυλακτικοί ως προς την αξιοπιστία τους. Επίσης, συγκρατημένη εμφανίζεται η δραστηριότητα των ερωτηθέντων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με πολιτικές αναρτήσεις. Το 75% απάντησε ότι δεν κοινοποιεί αναρτήσεις με πολιτικό περιεχόμενο και το 76,5% ότι δεν κάνει αναρτήσεις επί πολιτικών ή κοινωνικών θεμάτων.
Μέσα σε αυτό το ψηφιακό περιβάλλον σημαντικό ρόλο έχουν αποκτήσει οι influencers (δημοφιλή άτομα με έντονη δραστηριότητα και πολλούς ακόλουθους στα κοινωνικά δίκτυα), τους οποίους η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα ακολουθεί (63%). Βασικότεροι παράγοντες επιλογής των influencers είναι το «χιούμορ», οι «γνώσεις γύρω από θέματα ενδιαφέροντος», οι «παρόμοιες απόψεις» και το «ωραίο γούστο». Ωστόσο, στο ερώτημα πόσο εμπιστεύονται τις προτάσεις και τις θέσεις των influencers για πολιτικά και κοινωνικά θέματα, το 59,9% απαντά «λίγο» ή «καθόλου».
Τα μεγαλύτερα ποσοστά εμπιστοσύνης των νέων επάνω σε ζητήματα επικαιρότητας συγκεντρώνουν οι επιστήμονες (61,8%), το οικογενειακό περιβάλλον (49,4) και οι φίλοι (39,5). Ακολουθούν η εκπαίδευση (33,6%), τα σόσιαλ μίντια (31,4%) και τα Μέσα Ενημέρωσης (29%), ενώ οι πολιτικοί και η εκκλησία εμφανίζουν τα χαμηλότερα ποσοστά εμπιστοσύνης (6,8% και 3,8%, αντίστοιχα).
Η έρευνα επιχειρεί να εστιάσει και στην πληροφόρηση των νέων υπό το πρίσμα του φαινομένου των ψευδών ειδήσεων. Το 71% των ερωτηθέντων απάντησε ότι έχει υπάρξει θύμα κάποιας ψευδούς είδησης. Αντίστοιχα μεγάλο είναι πάντως και το ποσοστό όσων θεωρούν ότι έχουν την ικανότητα να εντοπίσουν μια ψευδή είδηση (74,7%). Επίσης, το 89% ανέφερε ότι διασταυρώνει μια είδηση που διαβάζει «πολύ συχνά» ή «αρκετές φορές». Στο ερώτημα για τις παραμέτρους με βάση τις οποίες κρίνουν εάν μια είδηση είναι αληθινή, οι νέοι ανέφεραν ως πρώτη παράμετρο την εμπιστοσύνη προς το άτομο που τη δημοσίευσε ή αναδημοσίευσε (49,1%), το εάν η είδηση προέρχεται από επίσημο κρατικό φορέα (45,1%) και το εάν η είδηση τους φαίνεται λογική ή ταιριάζει με το πώς σκέφτονται (41,2%).
Ο τρίτος άξονας της έρευνας αφορά στη διερεύνηση των θέσεων της Γενιάς Ζ πάνω σε επίκαιρα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα, όπως την υγειονομική κρίση, την καταδίκη της Χρυσής Αυγής, την προσπάθεια εγκαθίδρυσης πανεπιστημιακής αστυνομίας και την κλιματική αλλαγή.
Σε σχέση με το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής σχεδόν το 60% δηλώνει ότι ανησυχεί πολύ, με τα υψηλότερα ποσοστά να συγκεντρώνουν οι γυναίκες, όσοι έχουν ολοκληρώσει την ανώτατη εκπαίδευση, αλλά και οι κάτοικοι Αττικής.
Σε ερώτηση για το ελληνικό #Metoo το 86,9% δηλώνει ότι συμφωνεί με τη λογική και τους στόχους του κινήματος. Επίσης, στην περίπτωση της καταδίκης της Χρυσής Αυγής, που συνδέθηκε με το hashtag #Δεν_είναι_ αθώοι, το 72,2% συμφωνεί με το συγκεκριμένο hashtag.
Αντίθετα, στην περίπτωση των κινητοποιήσεων ενάντια στις μάσκες και τα εμβόλια, οι ερωτώμενοι εμφανίστηκαν σημαντικά διχασμένοι. Η πλειοψηφία διαφωνεί με τις κινητοποιήσεις αυτές (59,8%), ωστόσο υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό (20,8%) που δηλώνει πως «ούτε συμφωνεί, ούτε διαφωνεί» με τους στόχους των κινητοποιήσεων. Το ίδιο συμβαίνει και με τις κινητοποιήσεις που έγιναν ενάντια στην εγκαθίδρυση πανεπιστημιακής αστυνομίας, όπου το 48% δήλωσε ότι συμφωνεί με αυτές και ένα σημαντικό ποσοστό (31%) απάντησε πως «ούτε συμφωνεί ούτε διαφωνεί». Εδώ υπάρχουν δύο σημαντικές διαφοροποιήσεις με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά. Η πρώτη σχετίζεται με το φύλο (το 54,7% των γυναικών συμφωνεί με τις κινητοποιήσεις ενάντια στην πανεπιστημιακή αστυνομία σε σύγκριση με το 40,6% των ανδρών) και η δεύτερη με την εργασία (το 57,3% των εργαζομένων έναντι του 41,2% των μη εργαζομένων συμφωνεί με τις κινητοποιήσεις).
Σε ερώτημα για το εάν οι νέοι έχουν συμμετάσχει σε δια ζώσης πολιτικές δράσεις τον τελευταίο χρόνο, το 25,6% δήλωσε ότι συμμετείχε σε κάποια διαδήλωση, πορεία ή διαμαρτυρία, το 21,1% ότι έχει συνεισφέρει οικονομικά σε πολιτική ή κοινωνική εκδήλωση ή φεστιβάλ, το 9,5% ότι συμμετέχει σε κάποιο κόμμα ή κομματική οργάνωση νεολαίας και το 7,3% ότι συμμετέχει σε κάποια συλλογικότητα στη γειτονιά του. Η πλειοψηφία (54,3%) δήλωσε πάντως ότι δεν έχει συμμετάσχει σε κάτι από τα παραπάνω. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα παραπάνω αποτελέσματα δείχνουν μια τάση γενικού ενδιαφέροντος για την πολιτική και πέρα από τη διαδικτυακή πολιτική συμμετοχή.
Σε σχέση με την πολιτική αυτό-τοποθέτηση στην κλασική κλίμακα Αριστεράς-Δεξιάς, σχεδόν το ένα πέμπτο των ερωτώμενων ανέφερε ότι «δεν αποδέχεται τη διάκριση» αυτή. Σε συνδυασμό με ένα ποσοστό πάνω από 12,5% που δεν απάντησε στην ερώτηση, περίπου το ένα τρίτο των ερωτώμενων δεν τοποθετήθηκε στη σχετική κλίμακα. Ωστόσο, οι ερευνητές σημειώνουν ότι αυτό δεν πρέπει να αναγνωστεί ως έλλειμμα στην πολιτικοποίηση της νέας γενιάς -εξάλλου έχουν διαμορφώσει απόψεις για κρίσιμα θέματα της τελευταίας διετίας. «Περισσότερο, φαίνεται να μην υπάρχει ευθεία αντιστοίχηση ανάμεσα σε πρακτικές και απόψεις για επιμέρους θέματα και μία συνολικότερη ιδεολογική τοποθέτηση», σημειώνουν.
Τέλος, σε ερώτηση για το εάν προτίθενται να ψηφίσουν στις επόμενες εκλογές, η συντριπτική πλειοψηφία (84%) απαντά καταφατικά.
Σημειώνεται ότι την ερευνητική ομάδα απαρτίζουν η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεππιστημίου Bournemouth, Αναστασία Βενετή, ο επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας , Σταμάτης Πουλακιδάκος, και ο υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, Αλέξανδρος Μινωτάκης.