Ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ παρουσιάζει την πρώτη μονογραφική έκθεση του Mike Kelley (1954-2012) στην Αθήνα, ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους καλλιτέχνες της εποχής μας, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης από τις 16 Νοεμβρίου 2017 έως τις 25 Φεβρουαρίου 2018.
Σε επιμέλεια του Douglas Fogle, η έκθεση Fortress of Solitude συγκεντρώνει μια σειρά από εμβληματικά έργα από τη σταδιοδρομία του Kelley για να καταδείξει την αλλόκοτη αίσθηση ψυχολογικής απατρίας που επικρατεί στον σύγχρονο κόσμο.
Ο Mike Kelley, είτε χρησιμοποιώντας πάνινες κούκλες ως συναισθηματικά ομοιώματα μιας χαμένης παιδικότητας, είτε επικαλούμενος την ψυχική απατρία του Σούπερμαν – όπως ο ίδιος ερμήνευσε την αδυναμία του υπερήρωα να επιστρέψει στην πατρίδα του την Kandor – μέσα από την έκθεση Fortress of Solitude μας υπενθυμίζει ότι όσο και να προσπαθήσουμε, δεν μπορούμε να γυρίσουμε σπίτι.
Μέσα σε τρεις και πλέον δεκαετίες ο Kelley χρησιμοποίησε ποικίλα μέσα, από ζωγραφική και γλυπτική ως το σχέδιο, το βίντεο και την performance, για να διερευνήσει και να κινητοποιήσει κριτικά διάφορες ενσαρκώσεις της καταπιεσμένης πλευράς —του σκοτεινού υπογαστρίου— του πολιτιστικού ασυνείδητου της Αμερικής. Κοιτάζοντας το ‘παιχνίδι’ μεταξύ μνήμης και λήθης (που το περιέγραφε ως ‘ενεργή αμνησία’), ο Kelley κατέφευγε συχνά σε θλιβερά υλικά και εικόνες προσπαθώντας να αναλύσει απρόσωπες θεσμικές αρχές όπως η γραφειοκρατία των σχολείων και παράλληλα εγείροντας ένα είδος συμπόνιας για το ανθρώπινο υποκείμενο. Στήνοντας φτηνές πάνινες κούκλες σε μια διάταξη ψευδο-ψυχοθεραπευτικής συνεδρίας, φτιάχνοντας από μνήμης πρόχειρες αρχιτεκτονικές μακέτες του σχολείου ή του σπιτιού των παιδικών του χρόνων ή δημιουργώντας αλλόκοτα ψυχεδελικά μουσικά βίντεο με βάση φωτογραφίες από τις περίεργες έξτρα δραστηριότητες που εικονίζονται σε σχολικά αμερικανικά λευκώματα αποφοίτησης, ο Kelley πάσχιζε να δει πώς προσπαθούμε διαρκώς να ανασυστήσουμε τον εαυτό μας με βάση τις ασταθείς και αναξιόπιστες αναμνήσεις από το παρελθόν μας.
Ο Kelley μεγάλωσε στις εργατικές συνοικίες του Ντιτρόιτ, κι ένιωσε από νωρίς έλξη προς τον παλμό της υποκουλτούρας των εναλλακτικών σκηνών του noise και του punk rock. Από τις Μεσοδυτικές Πολιτείες έφτασε στην Καλιφόρνια για σπουδές στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών (CalArts), φέρνοντας την τραχιά και μαχητική ενέργεια εκείνης της μουσικής στην καλλιτεχνική σκηνή του Λος Άντζελες και συνέβαλε στη διαμόρφωσή της κατά τη δεκαετία του 1980, μαζί με τους Paul McCarthy, Raymond Pettibon και πολλούς άλλους. Ο Kelley αποτέλεσε σημαντική μορφή μιας νέας γενιάς αμερικανών καλλιτεχνών που εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 προσεγγίζοντας τη χαυνωτική επίδραση της κανονιστικής αμερικανικής λαϊκής κουλτούρας με κριτικό βλέμμα και συνδύασαν τη γλυπτική, τη ζωγραφική, το βίντεο και την performance χωρίς σεβασμό προς οποιαδήποτε μορφή καλλιτεχνικής ιεραρχίας. Τα πάντα ήταν δυνατά και το καθετί μπορούσε να χρησιμοποιηθεί με στόχο να εξερευνήσει το καταπιεσμένο σκοτεινό υπογάστριο του φαινομενικά γαλήνιου επιχρίσματος της «φυσιολογικής» αμερικανικής μεσοαστικής ζωής. Κατά τον Kelley, όσο κι αν προσπαθούμε δεν μπορούμε να ξαναγυρίσουμε σε αυτό που ο Bruce Springsteen αποκαλεί ειρωνικά “glory days.”
Σε μια από τις τελευταίες ενότητες δουλειάς του, ο Kelley καταπιάνεται άμεσα με τη νοσταλγία διερευνώντας τη μυθολογία γύρω από τον Σούπερμαν, τον ήρωα κινουμένων σχεδίων που αποτελούσε εμμονή για τον καλλιτέχνη. Στη σειρά Kandors ο Kelley δημιούργησε μια ομάδα γλυπτών με βάση βάζα από χειροποίητο φυσητό γυαλί σαν εκείνο που διατηρούσε ο Σούπερμαν στο Κάστρο της Μοναξιάς (Fortress of Solitude), την απόμακρη παγωμένη του κατοικία στην Αρκτική. Στη μυθολογία του Σούπερμαν η Kandor ήταν η πρωτεύουσα του πλανήτη Κρύπτονα, την οποία ένας κακοποιός είχε συρρικνώσει και κλείσει σε μια γυάλινη φυλακή. Ο Σούπερμαν είχε καταφέρει να ανακτήσει αυτή τη μικρογραφία της γενέθλιας πόλης του και να την κρατήσει ως ενθύμιο του κόσμου στον οποίο δεν θα μπορούσε ποτέ να γυρίσει. Στον κόσμο του Σούπερμαν, η Kandor συμβολίζει τόσο την επιθυμία του νόστου όσο και το απόλυτο απραγματοποίητο της επιθυμίας αυτής.
17 από αυτά τα ιστορικά έργα παρουσιάζονται στην έκθεση, μαζί με video και βιογραφικό υλικό από τα αρχεία του Mike Kelley Foundation στο Λος Άντζελες.
Όπως περιγράφει ο επιμελητής της έκθεσης Douglas Fogle, «Το πρόβλημα του Σούπερμαν ήταν ότι, παρά τις υπερφυσικές του ικανότητες, δεν μπορούσε να γυρίσει σπίτι, και παρέμενε εξόριστος στη γη και ευάλωτος στην ασθένεια της νοσταλγίας. Επιπλέον, τα θραύσματα από τον κατεστραμμένο πλανήτη του, οι κρυπτονίτες, τον έκαναν απολύτως αδύναμο. Στον κόσμο του Σούπερμαν, το σπίτι σκοτώνει. Σαν τον Σούπερμαν, και ο Mike Kelley πέρασε όλη την σταδιοδρομία του προσπαθώντας να γυρίσει σπίτι. Για να καταλήξει, τελικά, στη συνειδητοποίηση ότι η αναζήτησή του ήταν ανέφικτη».
Με την συνεργασία της Πρεσβείας των Η.Π.Α. στην Αθήνα
Ο ΝΕΟΝ ευχαριστεί το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για τη συνεργασία.