Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2024 στο Παρίσι υποτίθεται πως είναι οι πιο «πράσινοι» στην ιστορία των Αγώνων, και οι πρώτοι συμβατοί με τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Οι συζητήσεις για «πράσινους αγώνες» ξεκινούν τον Απρίλιο του 2021, όταν η Οργανωτική Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων (OCOG) φιλοδοξούσε ακόμη και να επιτύχει ουδετερότητα ως προς τον άνθρακα, απομακρύνοντας από την ατμόσφαιρα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου από αυτά που παράγονται από τους αγώνες.
Ωστόσο, η αναφορά σε «καθαρό», πλήρη μηδενισμό εγκαταλείφθηκε «αθόρυβα» σε μεταγενέστερες ανακοινώσεις.
Αυτό δημιουργεί την απορία αν μπορεί να τηρηθεί η υπόσχεση για «πράσινους αγώνες», διερωτάται το The Conversation.
Στα χαρτιά, οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Παρισιού στοχεύουν να μειώσουν στο μισό τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που εκλύθηκαν από τους Αγώνες του Ρίο 2016 ή του Λονδίνου 2012, οι οποίες υπολογίζονται κατά μέσο όρο σε 3,5 εκατομμύρια τόνους ισοδύναμου CO2 (Mt CO2 eq). Αυτό, με την επιφύλαξη ότι και οι δύο αγώνες ήταν από τους λιγότερο φιλικούς προς το περιβάλλον στην ιστορία. Υπήρξαν επίσης επικρίσεις σχετικά με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για τον υπολογισμό των εκπομπών, γεγονός που ώθησε τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή να δημοσιεύσει ένα τυποποιημένο πλαίσιο υπολογισμού του αποτυπώματος άνθρακα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2018.
Έχοντας αυτό κατά νου, ο μέγιστος προϋπολογισμός άνθρακα για το Παρίσι 2024 ορίστηκε σε 1,58 Mt CO2 eq. Πρόκειται αναμφίβολα για έναν φιλόδοξο στόχο, ιδίως αν αναλογιστούμε ότι οι Αγώνες του Τόκιο 2020, που διοργανώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας και χωρίς θεατές, παρήγαγαν παρόλα αυτά σχεδόν 2 Mt CO₂ eq.
Οι μεγαλύτερες πηγές εκπομπών κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης είναι παραδοσιακά η μεταφορά των συμμετεχόντων και η κατασκευή κτιρίων και υποδομών. Το ανθρακικό αποτύπωμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 που έχει εκτιμηθεί μέχρι σήμερα αναλύεται σε τρία σχετικά ίσα μέρη:
Φυσικά, δεν θα γνωρίζουμε το ακριβές αποτύπωμα άνθρακα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 μέχρι μετά το πέρας της διοργάνωσης. Οι ποσότητες και οι τύποι των υλικών κατασκευής δεν έχουν επιβεβαιωθεί, και οι αριθμοί συμμετοχής – που σήμερα υπολογίζονται σε περίπου 13 εκατομμύρια θεατές – παραμένουν υποθετικοί. Αλλά ο μεγαλύτερος άγνωστος παράγοντας αφορά στις μεταφορές. Τα αεροπορικά ταξίδια, οι πιθανές απεργίες στους σιδηροδρόμους, καθώς και η καθυστερημένη έναρξη των τεσσάρων νέων γραμμών του μετρό που θα συνδέσουν την περιοχή του Παρισιού, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις εκπομπές στα ύψη.
Και αυτό χωρίς να αναφέρουμε την αμφιλεγόμενη κατασκευή ενός νέου κόμβου αυτοκινητόδρομου για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Οι έρευνες έχουν δείξει εδώ και καιρό ότι η κατασκευή νέων οδικών υποδομών δημιουργεί διαρκή αύξηση της κυκλοφορίας – άρα και των εκπομπών.
Η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων υπόσχεται ότι το πραγματικό αποτύπωμα άνθρακα θα δημοσιευθεί το φθινόπωρο, μετά τους αγώνες. Ελπίζεται ότι ο υπολογισμός του ανθρακικού αποτυπώματος θα κοινοποιηθεί με διαφανή και αναπαραγώγιμο τρόπο, και ότι ο αριθμός θα έχει επαληθευτεί από ανεξάρτητο τρίτο φορέα, γεγονός που αντιστοιχεί σε ορθή πρακτική όσον αφορά την περιβαλλοντική αναφορά.
Οι διοργανωτές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 έχουν ακολουθήσει διάφορους τρόπους για τη μείωση των εκπομπών, οι περισσότεροι από τους οποίους παρουσιάζουν ελλείψεις.
Η πρώτη λύση ήταν ο περιορισμός των κατασκευών. Το 95% των υποδομών στους 26 χώρους διεξαγωγής των αγώνων είτε προϋπήρχε είτε ήταν προσωρινές. Κάθε νέο κτίριο έχει επίσης σχεδιαστεί έτσι ώστε να εκπέμπει λιγότερο CO2 από το μέσο κτίριο.
Ένα καλό παράδειγμα οικολογικού σχεδιασμού από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού είναι το υδάτινο κέντρο, το οποίο διαθέτει ξύλινο σκελετό, φωτοβολταϊκά πάνελ στην οροφή και καθίσματα κατασκευασμένα από ανακυκλωμένα, τοπικά υλικά. Αυτό το τελευταίο μέτρο δεν κάνει καμία διαφορά στο αποτύπωμα άνθρακα του υδάτινου κέντρου, δεδομένης της σχετικά μικρής μάζας του πλαστικού και του αποτυπώματος άνθρακα ανά χιλιόγραμμο σε σύγκριση με τη μάζα και το αποτύπωμα άνθρακα άλλων υλικών, κυρίως του σκυροδέματος και των μετάλλων. Ωστόσο, η μείωση των πλαστικών απορριμμάτων και ο θετικός αντίκτυπος στην τοπική οικονομία πρέπει να επικροτηθεί.
Το Ολυμπιακό χωριό που υποδέχθηκε 14.500 αθλητές στην βασική διοργάνωση και 9.000 αθλητές κατά τη διάρκεια των Παραολυμπιακών Αγώνων, στα βόρεια προάστια του Παρισιού, έχει δεσμευτεί για ένα αποτύπωμα άνθρακα 30% μικρότερο σε σύγκριση με ένα συμβατικό κατασκευαστικό έργο. Ωστόσο, υπάρχει ένα εμπόδιο: το επιλεγμένο σημείο αναφοράς – ένας τόνος CO₂ eq ανά τετραγωνικό μέτρο – φαίνεται πολύ υψηλό σε σύγκριση με τις τιμές που έχουν βρεθεί από εξειδικευμένες μελέτες, οι οποίες εκτιμούν το αποτύπωμα άνθρακα των ευρωπαϊκών κτιρίων το 2022 σε 210 kg CO2 eq ανά τετραγωνικό μέτρο κατά μέσο όρο σε ολόκληρο τον κύκλο ζωής τους. Ανησυχητική είναι επίσης η έλλειψη διευκρινίσεων από την επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων σχετικά με το αν ο στόχος αφορά τις επιπτώσεις μόνο κατά τη διάρκεια της κατασκευής ή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Οι αγώνες υποτίθεται πως τροφοδοτούνται κατά 100% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταξύ άλλων από φωτοβολταϊκά, γεωθερμικά συστήματα, γεννήτριες που λειτουργούν με βιοκαύσιμα και πιστοποιημένη ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια – μια επιλογή της οποίας το όφελος από τον άνθρακα επικρίνεται, ωστόσο, από την επιστημονική κοινότητα.
Όσον αφορά την τροφοδοσία, τα δύο τρίτα των γευμάτων που σερβίρονται στους φιλάθλους και τα μισά από αυτά για το προσωπικό και τους εθελοντές των Ολυμπιακών Αγώνων είναι χορτοφαγικά, μειώνοντας στο μισό τον αντίκτυπο στον άνθρακα σε σύγκριση με τα παμφάγα γεύματα, ενώ το 25% των προϊόντων είναι τοπικής προέλευσης. Ωστόσο, να έχετε υπόψη σας ότι το τελευταίο δεν εγγυάται χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα.
Οι αντισταθμίσεις άνθρακα είναι επίσης «στο τραπέζι». Η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων (OCOG) σχεδιάζει να χρηματοδοτήσει έργα αναδάσωσης, διατήρησης των δασών και ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη Γαλλία και στο εξωτερικό για να αντισταθμίσει το 100% των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται από την εκδήλωση. Μια αξιέπαινη δέσμευση, αν και οφείλουμε να σημειώσουμε ότι ο πραγματικός αντίκτυπος των πιστώσεων αντιστάθμισης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αμφισβητείται ευρέως από την επιστημονική κοινότητα.
Η ερευνητική κοινότητα είναι διχασμένη όσον αφορά τη βιωσιμότητα των μεγάλων αθλητικών διοργανώσεων. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η κλίμακά τους είναι ασύμβατη με τη βιωσιμότητα και ότι εξυπηρετούν κυρίως τα οικονομικά συμφέροντα και την ικανοποίηση της ελίτ. Άλλοι τα βλέπουν ως ευκαιρία για καινοτομία, βιώσιμη ανάπτυξη και προώθηση της αειφορίας.
Συγκεκριμένα, το αναμενόμενο ανθρακικό αποτύπωμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2024 είναι 1,6 Mt CO2 eq για 13 έως 16 εκατομμύρια επισκέπτες, ή περίπου 100 έως 125 kg CO2 eq ανά άτομο. Αυτό είναι σχετικά μικρό σε σύγκριση με το μέσο ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα ενός Ευρωπαίου, το οποίο ανέρχεται σε 7,8 τόνους CO2 eq. Για παράδειγμα, 100 kg eq CO2 ισοδυναμούν με τις εκπομπές που παράγονται από τη διανύση 500 χλμ. με αυτοκίνητο ή 10 000 χλμ. με το μετρό ή από την κατανάλωση 31 μπιφτεκιών ή 83 φιαλών κρασιού.
Αλλά για να συμμορφωθούμε με τη συμφωνία του Παρισιού για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε λιγότερο από 1,5 έως 2°C έως το 2100 σε σύγκριση με τις προ-βιομηχανικές θερμοκρασίες, πρέπει να περιορίσουμε δραστικά το ετήσιο αποτύπωμα άνθρακα όλων μας σε λιγότερο από 2 τόνους CO₂ eq.
Θα ήταν δίκαιο για τις πλούσιες χώρες, οι οποίες ευθύνονται για τη συντριπτική πλειοψηφία των εκπομπών, να επωμιστούν το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των εκπομπών.
Οι ερευνητές έχουν προτείνει διάφορους τρόπους για να καταστούν οι μεγάλης κλίμακας αθλητικές διοργανώσεις πιο βιώσιμες, από τη μείωση του μεγέθους των εκδηλώσεων, τη διοργάνωσή τους σε πολλές πόλεις για να αποφευχθεί η κατασκευή νέων υποδομών, μέχρι τη θέσπιση ανεξάρτητων προτύπων βιωσιμότητας και την ανάθεση της αξιολόγησής τους σε ανεξάρτητους φορείς.
Ένα γεγονός που όλοι μπορούν να υποστηρίξουν είναι ότι ήρθε η ώρα να επανεφεύρουμε τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τα μεγα-γεγονότα για να τα ευθυγραμμίσουμε με τους διεθνείς κλιματικούς στόχους. Ακόμη καλύτερα: οι αγώνες θα μπορούσαν να βοηθήσουν ενεργά τη μετάβαση της περιοχής υποδοχής τους στην βιώσιμη ενέργεια και το κλίμα, όπως μέσω της αστικής ανάπλασης.