Όπως υπάρχει μια αστόχαστη αισιοδοξία, έτσι υπάρχει και μια αστόχαστη απαισιοδοξία. Το να μη θέλεις να δεις ή να παραδεχθείς ότι υπάρχουν διάφορες επιλογές μπορεί να είναι εξίσου προβληματικό με το να προσπαθήσεις να κρύψεις ότι υπάρχουν πραγματικές απειλές. Σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, ζούμε εδώ και χρόνια σε μια κατάσταση επιφανειακής απαισιοδοξίας, με συνέπεια να θεωρούμε ότι τα αδύνατα σημεία της Ενωσης είναι ασυμβίβαστα με τα δυνατά της σημεία.
Είναι όπως σε μια σχέση. Όταν γνωρίζεται ένα ζευγάρι, ο καθένας από τους δύο ανεβάζει τον άλλο στα ουράνια. Στη δουλεία της καθημερινότητας, όμως, αρχίζουν να αναδεικνύονται τα ελαττώματα.
Με την Ευρωπαϊκή Ενωση συμβαίνει το ίδιο. Με τα χρόνια, ο σωτήριος πατριωτισμός εξελίχθηκε σε εθνικό εγωισμό. Μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών μαίνεται ένας εσωτερικός ψυχρός πόλεμος. Σε μια τέτοια κατάσταση, λίγος λόγος γίνεται για τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης. Ετσι, η κρίση νοήματος μετατράπηκε σε μια κρίση αξιών, η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε σε μια κρίση ταυτότητας που υπονομεύει την ύπαρξη της Ευρώπης. Η αστόχαστη απαισιοδοξία οδηγεί στη σκέψη ότι ο κορονοϊός θα καταφέρει στην ΕΕ τη χαριστική βολή. Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Πολλοί Γερμανοί και άλλοι Ευρωπαίοι θα ήθελαν την επιστροφή στην ΕΟΚ, αλλά αυτό δεν θα συμβεί.
Δεν είναι σαφές αν η πανδημία θα οδηγήσει μια Ευρώπη ήδη αποδυναμωμένη από το Brexit, την οικονομική κρίση και το προσφυγικό σε μια σοβαρή ύφεση ή σε μια βαριά κατάθλιψη. Το βέβαιο είναι ότι αν η Ισπανία, η Γαλλία και η Ιταλία γονατίσουν, και οι τρεις ή ορισμένες από αυτές, όχι μόνο θα διαλυθεί η Ενωση, αλλά θα βυθιστεί και η Γερμανία σε ένα πολιτικό και οικονομικό χάος που γνωρίζουμε μόνο από τα βιβλία ιστορίας.
Η Γερμανία είναι μια εξαγωγική χώρα και χρειάζεται ευρωπαίους εμπορικούς εταίρους. Δεν μπορεί να επιστρέψει σε μια ενδιάμεση κατάσταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης ούτε να παραμείνει σε μια κατάσταση όπου εκδικητικοί γείτονες προσπαθούν να την απομονώσουν. Για τον λόγο αυτό, πρέπει να καταπολεμήσουμε την αστόχαστη απαισιοδοξία, να αξιολογήσουμε τους κινδύνους και να εκμεταλλευθούμε τις ευκαιρίες που προσφέρει η σημερινή κατάσταση.
Η πρόταση του Μακρόν και της Μέρκελ για ένα ταμείο ανάκαμψης 500 δισεκατομμυρίων ευρώ μπορεί να συμβάλει τόσο στο να ενισχυθούν περιοχές που έχουν βυθιστεί στην κρίση για λόγους ανεξάρτητους της θέλησής τους όσο και στο να διασωθούν επιχειρήσεις όπως η Lufthansa. Ένα τέτοιο ταμείο μπορεί να δώσει νέα δύναμη στην Ενωση και, κυρίως, να της δώσει αυτοπεποίθηση.
Αν το γαλλογερμανικό σχέδιο προχωρήσει, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνδέσει τα 500 δισεκατομμύρια με συγκεκριμένα σχέδια, αποτρέποντας έτσι τον κίνδυνο τα χρήματα να εξαφανιστούν στους μαιάνδρους των υπερχρεωμένων εθνικών προϋπολογισμών. Το ταμείο θα ενταχθεί στον προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 και θα συνδεθεί με τα προγράμματά της.
Στην αναζήτηση ευρωπαίων συμμάχων, το Βερολίνο και το Παρίσι δεν πρέπει να κάνουν το λάθος που συνοδεύει τη γερμανική πολιτική από το τέλος της εποχής Κολ. Ενώ ο καγκελάριος της ενότητας πάντα απευθυνόταν στους μικρότερους γείτονές του, οι Γάλλοι και οι Γερμανοί αντιμετωπίζουν εδώ και καιρό την Ευρώπη ως μια αμαξοστοιχία όπου τα βαγόνια της Ανατολής θα πρέπει απλώς να προσκολληθούν, χωρίς δικαίωμα λόγου. Μακάρι η μοναξιά της Γερμανίας στην κρίση του προσφυγικού να την έχει διδάξει το μάθημά της!
Για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο ταμείο, θα χρειαστεί η τροποποίηση των Συνθηκών της Ενωσης. Για να συμβεί αυτό, όμως, είναι απαραίτητη η ομοφωνία των μελών, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί μόνο με διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς. Η προσπάθεια αξίζει τον κόπο. Αν η Ευρώπη βουλιάξει εξαιτίας της πανδημίας, η ευθύνη θα είναι δική μας.