Με τη σταδιακή επιστροφή στη νέα πραγματικότητα οι μάσκες, είτε οι μιας χρήσης, είτε οι υφασμάτινες, έγιναν απαραίτητο στοιχείο της καθημερινότητάς των πολιτών της χώρας. Για κάποιους όμως, η κάλυψη του στόματος από τις μάσκες παρεμποδίζει την επικοινωνία τους. Πρόκειται για τα άτομα με προβλήματα ακοής, που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας υπολογίζονται πάνω από το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς εκτιμάται ότι 466 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κάποιο ποσοστό αναπηρίας, λόγω απώλειας ακοής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος, οι κωφοί- βαρήκοοι πολίτες στην χώρα ανέρχονται στους 30.000.
Πριν κάποιες εβδομάδες η Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό, καθώς και σε υπουργούς της κυβέρνησης ζητώντας την κατασκευή διάφανων μασκών στην περιοχή του στόματος, ώστε να υπάρχει στο σημείο αυτό μια μεγάλη διαφανής επιφάνεια για να μπορεί ένας κωφός -βαρήκοος πολίτης να επικοινωνεί άνετα με τους ακούοντες μέσω της χειλεανάγνωσης. Οι ακούοντες όμως, είναι αυτοί που θα πρέπει, κυρίως, να είναι εφοδιασμένοι με τέτοιου είδους μάσκες καθώς οι κωφοί-βαρήκοοι πρέπει να βλέπουν τα χείλη των ακουόντων.
H ιστορία της φυσικοθεραπεύτριας, Μαίρης Τσάγκα
H Μαίρη Τσάγκα τα τελευταία εικοσιτέσσερα χρόνια ασκεί το επάγγελμα της φυσικοθεραπεύτριας σε δημόσιο νοσοκομείο. Πάσχει από πλήρη αμφοτερόπλευρη κώφωση από την ηλικία των δώδεκα χρόνων. Μέχρι και την εμφάνιση του κορονοϊού στην ζωή της, η κώφωση δεν της προκαλούσε κάποιο ανυπέρβλητο εμπόδιο στην άσκηση του επαγγέλματός της κι ούτε ζήτησε ποτέ να τύχει ιδιαίτερης μεταχείρισης. Αρκούσε κάθε φορά να ενημερώνει συνεργάτες και ασθενείς ότι αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο πρόβλημα ακοής και τους παρακαλούσε να διατηρούν πάντα οπτική επαφή μαζί της και να μην μιλάνε γρήγορα, ώστε να έχει την δυνατότητα να διαβάζει τα χείλη τους, γιατί αυτός είναι ο τρόπος να «δει» την φωνή τους, ο τρόπος δηλαδή επικοινωνίας της.
Από τότε όμως, που ο κορονοϊός εισέβαλε στη ζωή όλων, ανατράπηκαν πολλά πράγματα από την καθημερινότητά της. «Μέρα τη μέρα οι μάσκες καλύπτουν τα στόματα και με κυριεύει πανικός. Αποκόβομαι από κάθε πληροφορία. Κάνουμε προσπάθεια να καλύψουμε μερικά το κενό, είτε ανεβοκατεβάζοντας τις μάσκες τους οι συνάδελφοι -πράξη που με γέμιζε ενοχές, γιατί έτσι “έσπαγαν” την δική τους ασπίδα προστασίας- είτε καταφεύγοντας στον γραπτό λόγο με συνοπτικές διαδικασίες. Όσο όμως μπαίναμε για τα καλά σε κατάσταση πανδημίας κι άλλαζαν τα δεδομένα, αυτό γινόταν όλο και πιο δύσκολο. Και παρά τις καλές προθέσεις των συναδέλφων, με στοιχειώνει ο φόβος πως και η ελάχιστη πληροφορία κατά την άσκηση των καθηκόντων μου, στην οποία λόγω της κώφωσης δεν θα είχα πρόσβαση, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τον ασθενή, το υπόλοιπο προσωπικό, καθώς κι εμένα την ίδια», εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η κ. Τσάγκα. Έπειτα από αυτές τις δυσκολίες με τις οποίες ήρθε αντιμέτωπη, με παρέμβαση του γιατρού εργασίας του νοσοκομείου και τη σύμφωνη γνώμη όλων των συναδέλφων, αποφασίστηκε η μετακίνησή της σε κλινική με την μικρότερη απαιτούμενη ανάγκη επικοινωνίας.
Για την κ. Τσάγκα η ανάγκη δημιουργίας ειδικών μασκών με διαφάνεια στην περιοχή του στόματος είναι επιτακτική. «Αν υπήρχαν οι ειδικές μάσκες με διαφάνεια στην περιοχή του στόματος, δεν θα βίωνα την στέρηση και τον αποκλεισμό που βιώνω σε επίπεδο επικοινωνίας. Θα την φορούσαν ακόμα και οι ασθενείς μου και θα συνέχιζε να υφίσταται η μεταξύ μας επικοινωνία. Για να γίνει αντιληπτό από κάποιον τι ακριβώς αντιμετωπίζω αυτό το διάστημα, του προτείνω να κλείσει ερμητικά τ’ αυτιά του και να φορέσει μάσκες στους γύρω του. Φίλοι που ανταποκρίθηκαν σ’ αυτή μου την προτροπή, έπαθαν σοκ απ’ την συνειδητοποίηση του τι βιώνω», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Καθημερινά πρέπει να αλληλεπιδρά με συναδέλφους της, θεράποντες ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, ασθενείς και συνοδούς τους, γεγονός που η πανδημία την ανάγκασε να στερηθεί την οδό επικοινωνίας. «Με αναγκάζει να ζω μια καινούρια μορφή αναπηρίας. Και θα αρκούσε μια απλή διάφανη μάσκα για να διατηρηθεί η τόσο απαραίτητη μορφή επικοινωνίας μέσω της χειλεανάγνωσης», επισημαίνει.
Παράλληλα, όπως εξηγεί, εξίσου σημαντικό είναι να κατανοήσει ο κόσμος ότι η διαφανής μάσκα δεν προορίζεται ειδικά κι αποκλειστικά για χρήση από άτομα με προβλήματα ακοής. Είναι μάσκα που πρέπει να φοράνε όσοι αλληλεπιδρούν με κωφούς και βαρήκοους. «Δυστυχώς, όχι μόνο δεν γίνεται κατανοητό αυτό, αλλά εισέπραξα ως αντίδραση και το: “δεν το θεωρώ σωστό να απαιτείτε να φορέσουμε αυτή τη μάσκα με το πλαστικό και να ζούμε συνθήκες ασφυξίας», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η κ. Τσάγκα δεν είναι η μοναδική εργαζόμενη σε νοσοκομείο που έχει προβλήματα ακοής. «Στις μεταξύ μας συζητήσεις περιγράφουν αυτό που ζούμε ως “μαύρα χάλια”. Όλοι έχουμε εστιάσει τόσο στις προσπάθειες της ΟΜΚΕ για την ύπαρξη διάφανων μασκών μιας χρήσης, όσο και σε ιδιωτικές πρωτοβουλίες, που έχουν αναλάβει συνάνθρωποί μας που τους ευαισθητοποίησε η συνθήκη αποκλεισμού που βιώνουμε τα κωφά άτομα», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Η διάφανη μάσκα δεν θα καλύψει μόνο τις ανάγκες του κωφού- βαρήκοου εργαζόμενου, αλλά και του κωφού ασθενή. «Είναι ανάγκη και του ασθενή κωφού. Που ο δρόμος του θα τον φέρει σ’ ένα νοσοκομείο και θα βρεθεί αντιμέτωπος μ’ ένα μασκοφόρο προσωπικό, χωρίς δυνατότητα χειλεανάγνωσης, χωρίς δυνατότητα επικοινωνίας. Είναι ανάγκη του κωφού μαθητή κι ανάγκη του κάθε δάσκαλου κι εκπαιδευτή, που είτε είναι ο ίδιος κωφός, είτε διδάσκει κωφούς. Είναι ανάγκη του λογοθεραπευτή και του ατόμου που δέχεται την λογοθεραπεία. Είναι ανάγκη όλων των κωφών, σε κάθε κοινωνική συναναστροφή τους, σε μια περίοδο που η χρήση μάσκας κρίνεται απαραίτητη απ’ όλους. Περιμένουμε την απάντηση της κοινωνίας σ’ αυτή την ανάγκη», σημειώνει η κ. Τσάγκα.
Τι λέει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος
Η είδηση ότι η μάσκα θα είναι υποχρεωτική σε κάποιους χώρους κινητοποίησε την Ομοσπονδία Κωφών Ελλάδος, που έστειλε επιστολή πριν δύο εβδομάδες στον πρωθυπουργό και σε υπουργούς της κυβέρνησης ώστε να υπάρξει μέριμνα για τους κωφούς και βαρήκοους πολίτες. «Είδαμε ότι δεν υπήρξε καμία πρόβλεψη σε σχέση με τους κωφούς και βαρήκοους πολίτες γι αυτό και όταν πληροφορηθήκαμε
ότι εργοστάσια στη Λάρισα και τη Θράκη θα αναλάβουν τη μαζική παραγωγή μασκών για την προστασία του γενικού πληθυσμού της χώρας, στείλαμε αυτή την επιστολή με την οποία ζητούσαμε διαφανείς μάσκες», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος, Κωνσταντίνος Σίμψης. Σύμφωνα με τον κ. Σίμψη χρειάζεται χρόνος για την κατασκευή διάφανων μασκών καθώς δεν γνωρίζουν καν αν είναι εφικτό κάτι τέτοιο. «Αυτό που θέλουμε εμείς είναι να υπάρχει μπροστά διαφανής επιφάνεια η οποία όμως να μην είναι μικρή , δηλαδή η διαφανής επιφάνεια να μην καλύπτει μόνο την περιοχή των χειλιών, αλλά να είναι πιο μεγάλη, έτσι ώστε ένας κωφός να επικοινωνεί άνετα με ακούοντες μέσω της χειλεανάγνωσης. Γιατί η κίνηση του στόματος δείχνει την έκφραση του προσώπου , τον επιτονισμό της φωνής, γι’ αυτό και είναι σημαντικό για εμάς να είναι ορατή μια μεγάλη επιφάνεια γύρω από το στόμα. Η ανάγκη χρήσης αυτών των μασκών είναι πολύ σημαντική στα νοσοκομεία, και μάλιστα όχι μόνο τώρα την περίοδο του κορονοϊού. Εμείς ζητάμε να καθιερωθεί και στο μέλλον η χρήση αυτών των μασκών», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Η ΟΜΚΕ έχει έρθει ήδη σε επικοινωνία με την εταιρεία παραγωγής πλαστικών μασκών στη Θράκη και όπως λέει ο κ. Σίμψης έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους, ωστόσο θα πρέπει να προσδιοριστούν κάποιες προδιαγραφές για την κατασκευή αυτών των μασκών καθώς η διαφανής επιφάνεια θα πρέπει να μην θολώνει κατά τη χρήση της. «Η εταιρεία μας είπε ότι εξετάζει το ζήτημα, θα δουν αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα και θα μας απαντήσουν. Ως Ομοσπονδία Κωφών έχουμε στείλει το αίτημα μας και ευελπιστούμε ότι θα γίνει εφικτή η παρασκευή αυτών των μασκών και έπειτα η διανομή τους, όπου υπάρχουν ανάγκες. Είναι σημαντικό να εφοδιαστούν με αυτές πρωτίστως τα νοσοκομεία, αλλά και όσες δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες έχουν συναλλαγή με κωφούς και βαρήκοους πολίτες. Πραγματικά υπάρχει μεγάλη ανάγκη και οι ακούοντες να εφοδιαστούν με τη συγκεκριμένη μάσκα. Δεν είναι δηλαδή περισσότερο αναγκαίο οι κωφοί να είναι εφοδιασμένοι με τη συγκεκριμένη μάσκα αλλά και οι ακούοντες γιατί εμείς οι κωφοί χρειάζεται να βλέπουμε τα χείλη τους ώστε να κάνουμε χειλεανάγνωση», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Σίμψης, ενώ προσθέτει ότι «η κυβέρνηση πραγματικά έχει δείξει ενδιαφέρον». Τονίζει επίσης ότι η ανάγκη επικοινωνίας για τα κωφά και βαρήκοα άτομα καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από τους διερμηνείς νοηματικής, ωστόσο δεν είναι δυνατόν να έχουν δίπλα τους έναν διερμηνέα κάθε λεπτό της ημέρας. Σε αυτή την περίπτωση, προτρέπει τους ακούοντες να είναι εφοδιασμένοι με υπομονή και καλή διάθεση και να γνωρίζουν ότι μπορούν, ελλείψει διαφανούς μάσκας (προς ώρας), να επικοινωνούν με τους κωφούς και βαρήκοους συμπολίτες τους και με τη χρήση γραπτού λόγου σε ένα λευκό χαρτί, ως έσχατη λύση.
Όλο αυτό το διάστημα οι κωφοί και βαρήκοοι πολίτες έχουν αντιμετωπίσει πολλά προβλήματα στο κομμάτι της επικοινωνίας. «Καθημερινά προκύπτουν τέτοιου είδους προβλήματα. Οι κωφοί νιώθουν ότι παρεμποδίζεται η επικοινωνία τους ή ότι φιμώνονται, ότι δεν μπορούν να επικοινωνήσουν», αναφέρει ο κ. Σίμψης.
Τέλος, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδος διευκρινίζει ότι ο όρος «κωφάλαλος» είναι αναχρονιστικός και ότι πλέον οι σωστοί επιστημονικοί όροι είναι «κωφός» και «βαρήκοος», δεδομένου ότι τα άτομα αυτά δεν πάσχουν και από αλαλία, αλλά μόνο από την απώλεια ακοής. Η «κωφαλαλία» ετυμολογικά προέρχεται από τις λέξεις «κωφός» και «άλαλος» και κατά συνέπεια αναφέρεται σε κάποιον ο οποίος δεν μπορεί να ακούσει, αλλά ούτε και να παράγει ήχους . Τα Κωφά-Βαρήκοα άτομα δεν ακούν, άλλα μπορούν να παράγουν ήχους. Η αιτία για το ότι η ομιλία τους δεν γίνεται άμεσα καταληπτή είναι ότι δεν έχουν ακούσει ποια είναι η ορθή εκφορά των λέξεων και όχι μια οργανική αδυναμία άρθρωσης του λόγου. Ορθό, λοιπόν, είναι να χρησιμοποιούμε τους όρους με «κώφωση», « κωφός».
Μένουμε Ασφαλείς, αλλά όχι αποκλεισμένοι
Αυτό είναι το μήνυμα που στέλνει ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, και πρόεδρος του European Disability Forum, Ιωάννης Βαρδακαστάνης. «Όπως υπήρξαμε πάρα πολύ προσεκτικοί κατά τη διάρκεια του lockdown και νομίζω όλο το αναπηρικό κίνημα τήρησε πολύ ευλαβικά το “μένουμε σπίτι” θέλουμε και τώρα να τηρήσουμε το “μένουμε ασφαλείς αλλά δεν μένουμε αποκλεισμένοι”», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βαρδακαστάνης.
Tα άτομα με αναπηρίες έρχονται αντιμέτωπα με μια σειρά ζητήματα, την μετά την καραντίνα εποχή. Για παράδειγμα ένα από τα ζητήματα που τους απασχολούν είναι αυτό των τραπεζοκαθισμάτων, καθώς κρίνεται πολύ σημαντικό να διασφαλιστεί ότι θα υπάρχει συνεχής και ελεύθερη δίοδος για την αυτόνομη κυκλοφορία, καταρχήν των χρηστών αναπηρικών αμαξιδίων, αλλά και γενικότερα των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα (π.χ. άτομα με προβλήματα όρασης, ηλικιωμένοι κ.λπ.). «Η μετακίνησή μας είναι έτσι κι αλλιώς δύσκολη σε περιόδους κανονικότητας. Τώρα για παράδειγμα που λένε να δώσουν στην εστίαση περισσότερα τετραγωνικά δεν είναι πολύ φυσιολογικό να ανησυχούμε ότι αυτό μπορεί να γίνει σε βάρος της δυνατότητας της δικής μας μετακίνησης. Αυτό θα πρέπει να το προσέξουν και να εφαρμόσουν πολύ προσεκτικά και ευλαβικά την νομοθεσία να τηρήσουν όλα τα σχετικά και τις εγγυήσεις για την προσβασιμότητα. Όχι μόνο των ατόμων που χρησιμοποιούν αμαξίδια, όχι μόνο των ατόμων που έχουν κάποιο προσωρινό ή μόνιμο πρόβλημα αναπηρίας», σημειώνει ο κ. Βαρδακαστάνης, ενώ προσθέτει ότι οι αρμόδιοι υπουργοί έχουν δηλώσει πως θα σεβαστούν αυτά τα μέτρα, ωστόσο η ΕΣΑμεΑ είναι σε επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές και ελπίζει να υπάρξει σεβασμός στα δικαιώματα τους.
«Αυτό που ζητάμε είναι να εξετάσει η κυβέρνηση μία δέσμη μέτρων για τα άτομα με αναπηρία, για τα άτομα με χρόνιες παθήσεις και τις οικογένειες τους. Τηρήσαμε το “Μένουμε Σπίτι”, τηρούμε το “Μένουμε Ασφαλείς”, αλλά δεν θα αποδεχτούμε το “Μένουμε Αποκλεισμένοι”», υπογραμμίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Βαρδακαστάνης.